جنبش عدم تعهد ، آشنایی با اجلاس، ارکان و کشورها

در مورد جنبش عدم تعهد چه می دانید؟ آیا می دانید اعضای جنبش عدم تعهد چه کشورهایی هستند؟ در مورد تاریخچه جنبش عدم تعهد چقدر اطلاعات دارید؟ آسمونی در این بخش اطلاعات کاملی در مورد جنبش عدم تعهد برای شما عزیزان تهیه کرده است که در ادامه می خوانید.

جنبش غیرمتعهدها یا عدم تعهد یک سازمان بین‌المللی است که در سال 1961 میلادی در اوج جنگ سرد در بلگراد، پایتخت یوگسلاوی، تأسیس شد و شامل کشورهایی می‌شد که به هیچ‌یک از بلوک‌های قدرت نظام جهانی وابستگی و تعهدی نداشتند یعنی نه در اردوگاه کمونیسم قرار داشته و نه به اردوگاه سرمایه‌داری تعلق داشتند. این سازمان با پایان جنگ سرد نیز به فعالیت خود ادامه داده و در سال 2012 در مجموع 120 دولت عضو و 17 عضو ناظر داشته‌است.

ایده تشکیل چنین گروهی تا حد زیادی به ابتکار یوسیپ بروز تیتو رئیس‌جمهور یوگسلاوی، قوام نکرومه نخستین رئیس‌جمهور غنا، جمال عبدالناصر دومین رئیس جمهور مصر، جواهر لعل نهرو اولین نخست وزیر هند و احمد سوکارنو نخستین رئیس‌جمهور اندونزی شکل گرفته بود. کریشنا منون دیپلمات هندی نیز نخستین شخصی بود که در سال 1954 در یکی از نشست‌های ملل متحد این اصطلاح را در اشاره به این نظریه به کار برد.

تاریخچه جنبش عدم تعهد

نخستین تلاش برای ایجاد همگرایی میان کشورهایی که بعدها به غیرمتعهدها معروف شدند، در سال 1955 در کنفرانس باندونگ در شهر باندونگ اندونزی انجام شد. جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر و احمد سوکارنو رؤسای وقت حکومت کشورهای هند، مصر و اندونزی در این اجلاس اندیشه تشکیل چنین سازمانی را مطرح کردند. چون این اتفاق کمی بعد از استقلال هند رخ می‌داد تحت تأثیر جهان بینی ماهاتما گاندی نیز قرار داشت.

در 1961 اولین اجلاس سران عدم تعهد با حضور مارشال یوسیپ بروز تیتو رهبر یوگسلاوی، قوام نکرومه رهبر غنا، جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هند و احمد سوکارنو رهبر استقلال اندونزی در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد و این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.

با پایان جنگ سرد و فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم کشورهای عضو جنبش عدم تعهد دچار نوعی بی‌هویتی شده و دلیل وجود این جنبش که ایجاد موازنه منفی بین دو ابرقدرت دوران جنگ سرد بود از بین رفته‌است. عده‌ای را فرض بر این است که جنبش عدم تعهد وارث موازین ضد آمریکایی یا همان ضد امپریالیستی است. این در حالیست که بسیاری از تحلیلگران سیاسی فلسفه وجودی چنین سازمانی را وابسته به جهان دوقطبی می‌دانند و دلیلی برای ادامه حضور جنبش در صحنه بین‌المللی با معیارها و مختصات دوران جنگ سرد نمی‌بینند. 120 کشور جهان که تقریباً بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل متحد و 55 درصد جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند، عضو جنبش عدم تعهد می‌باشند. از سال 2012 کشور ایران ریاست دوره‌ای این جنبش را بر عهده دارد. سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد هر 3 سال یکبار در اجلاسی با همین نام گرد هم می‌آیند.

بنیان گذاران جنبش عدم تعهد

بنیان گذاران جنبش عدم تعهد رهبران برخی از کشورها بودند که در رأس این شخصیت‌ها می‌توان از مارشال تیتو رهبر یوگسلاوی، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هند، جمال عبدالناصر رهبر مصر و احمد سوکارنو رئیس جمهور اندونزی نام برد.

برخی مفسرین معتقدند جنبش عدم تعهد نیز همچون جنبش‌های دیگر، از شخصیت افراد و رهبران آن تأثیر پذیرفته‌است و با بررسی شرح حال این چهار شخصیت و تشریح اوضاع سیاسی کشورهای هند، اندونزی، مصر و یوگسلاوی در دههٔ 1950، چنین نتیجه گرفته‌اند که کشورهای مزبور و رهبران آنها که همگی در استقلال کشورهای خود و رهایی از استعمار و نفوذ کشورهای دیگر نقش تاریخی بر عهده داشتند، از وجوه مشابهی برخوردار بودند که عبارتند از:

• هر چهار کشور دوران سخت و طولانی تحت استعمار بودن، استیلا و تفوق کشور قوی‌تر و زور مدار را گذرانده‌اند و مبارزه آنان برای استقلال، عدم وابستگی و عدم تعهد بجا و بحق بوده‌است؛

• همهٔ رهبران چهار کشور از نخستین رهبران سیاسی کشورهای خود پس از استقلال و رهایی از استعمار بوده‌اند، همهٔ آنها نه تنها در جنگ‌های ضد استعماری و ضد امپریالیستی فعالانه شرکت کرده‌اند، بلکه رهبری این جنگ‌ها را نیز بر عهده داشته‌اند؛

• سال‌های 1950 تا 1955 برای هر چهار کشور نقطهٔ عطفی در مبارزات سیاسی بوده‌است؛

• در سال 1954 کنفرانس کلمبو، نهرو نخست وزیر هند است و سوکارنو در نخستین انتخابات پس از استقلال به عنوان اولین رئیس‌جمهور اندونزی برگزیده شده‌است. عبدالناصر به ریاست‌جمهوری مصر انتخاب شده و تیتو، رهبر جمهوری خلق یوگسلاوی است که هر چهار نفر در سال 1955 در کنفرانس باندونگ شرکت می‌کنند.

جنبش عدم تعهد از جمله نهادهایی است که ویژگی‌های سازمانهای بین‌المللی را دارد اما چون فاقد شخصیت حقوقی بین‌المللی یک سازمان بین‌المللی به شمار نمی‌آید.

اصول

• احترام متقابل به تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر،

• برابری و منافع متقابل،

• عدم تجاوز به یکدیگر،

• همزیستی مسالمت آمیز،

• عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر.

ارکان جنبش عدم تعهد

بالاترین رکن جنبش «اجلاس سران» است که هر سه سال در یکی از کشورهای عضو تشکیل می‌گردد. علاوه بر آن می‌توان از اجلاس سالانه وزیران، اجلاس سالانه کارشناسان، اجلاس سالانه دفتر هماهنگی و نشست‌های تخصصی و دوره‌ای این جنبش نام برد. نشست‌های دوره‌ای جنبش در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد و نشست‌های آژانس‌ها و سازمان‌های تخصصی این سازمان نیز قابل ذکر است.

ایران و جنبش عدم تعهد

ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو از عضویت در این جنبش محروم مانده بود در سال 1979 پس از پیروزی انقلاب به جنبش عدم تعهد پیوست. در سال‌های اولیه حیات جنبش ایرانیان، نام آن را به «جنبش نا وابستگان» ترجمه کردند. اما به دلیل عدم استقبال عمومی نام «غیرمتعهدان» مصطلح گردید. ایران بعد از پیوستن به جنبش در اجلاس سران 1979 در هاوانا و از آن به بعد در همه نشست‌های مختلف این جنبش حضور داشته است. لغو برگزاری هفتمین اجلاس سران در بغداد به دلیل جنگ ایران و عراق و انتقال این اجلاس به دهلی نو از مهمترین رویدادهای جنبش به حساب می‌آید. شانزدهمین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد در روزهای 9 و 10 شهریور 1391 (30 و 31 اوت 2012) در تهران برگزار شد.

ریاست دوره‌ای جنبش عدم تعهد

فهرست ریاست دوره‌ای جنبش عدم تعهد (به انگلیسی: Secretary-Generals of the Non-Aligned Movement) از زمان تأسیس در سال 1961 میلادی (1340 خورشیدی) تا کنون

• یوسیپ بروز تیتو

• جمال عبدالناصر

• کنت کائوندا

• هواری بومدین

• ویلیام گوپالاوا

• جونیوس ریچارد جایواردنه

• فیدل کاسترو

• رابرت موگابه

• استپان مسیچ

• سوهارتو

• ارنستو سامپر

• آندرئاس پاسترانا آرانگو

• نلسون ماندلا

• تابو امبکی

• ماهاتیر محمد

• عبدالله احمد بداوی

• فیدل کاسترو

• رائول کاسترو

• حسنی مبارک

• محمد حسین طنطاوی

• محمد مرسی

• محمود احمدی‌نژاد

• حسن روحانی

• نیکلاس مادورو

اعضای کنونی جنبش عدم تعهد

• آفریقای جنوبی

• آنتیگوا و باربودا

• آنگولا

• جمهوری آذربایجان

• اتیوپی

• اردن

• اریتره

• ازبکستان

• افغانستان

• اکوادور

• الجزایر

• امارات متحده عربی

• اندونزی

• اوگاندا

• ایران

• باربادوس

• باهاما

• بحرین

• بلاروس

• بلیز

• برونئی

• بنگلادش

• بنین

• بوتسوانا

• بورکینافاسو

• بوروندی

• بولیوی

• پاپوآ گینه نو

• پادشاهی بوتان

• پاکستان

• پاناما

• پرو

• تانزانیا

• تایلند

• ترکمنستان

• ترینیداد و توباگو

• توگو

• تونس

• تیمور شرقی

• جامائیکا

• جیبوتی

• جمهوری آفریقای مرکزی

• جمهوری دومینیکن

• جمهوری کنگو

• جمهوری دموکراتیک کنگو

• چاد

• دومینیکا

• رواندا

• زامبیا

• زیمبابوه

• ساحل عاج

• سنت لوسیا

• سنت کیتس و نویس

• سنت وینسنت و گرنادین‌ها

• سائوتومه و پرنسیپ

• سنگال

• سیشل

• سیرالئون

• سنگاپور

• سومالی

• سری‌لانکا

• سودان

• سورینام

• سوازیلند

• سوریه

• شیلی

• عراق

• عربستان سعودی

• عمان

• غنا

• فلسطین

• فیجی

• فیلیپین

• قطر

• کامبوج

• کامرون

• کره شمالی

• کلمبیا

• کومور

• کوبا

• کنیا

• کویت

• کیپ ورد

• گابن

• گامبیا

• گرنادا

• گواتمالا

• گویان

• گینه

• گینه استوایی

• گینه بیسائو

• لائوس

• لبنان

• لسوتو

• لیبریا

• لیبی

• ماداگاسکار

• مالاوی

• مالزی

• مالدیو

• مالی

• مراکش

• مصر

• مغولستان

• موریتانی

• موریس

• موزامبیک

• میانمار

• نامیبیا

• نپال

• نیجر

• نیجریه

• نیکاراگوئه

• وانواتو

• ونزوئلا (ریاست کنونی)

• ویتنام

• هائیتی

• هند

• هندوراس

• یمن

اعضای سابق جنبش عدم تعهد

• آرژانتین

• قبرس

• مالت

• Flag of SFR Yugoslavia.svgیوگوسلاوی(از جمله صربستان و مونته‌نگرو)

ناظران جنبش عدم تعهد

کشورها و سازمان‌های زیر در مقام ناظر قرار دارند.

• آرژانتین

• ارمنستان

• بوسنی و هرزگوین

• برزیل

• چین

• کاستاریکا

• کرواسی

• قبرس

• السالوادور

• قزاقستان

• قرقیزستان

• مکزیک

• مونته‌نگرو

• هلند

• پاراگوئه

• لهستان

• روسیه

• صربستان

• تاجیکستان

• اوکراین

• اروگوئه

سازمان‌ها

• اتحادیه آفریقا (سازمان وحدت آفریقا)

• اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع (یا اتحادیه کشورهای همسود)

• اتحادیه عرب

• سازمان همکاری اسلامی

• شورای جهانی صلح

• سازمان ملل متحد

• سازمان همبستگی مردمی آفریقا-آسیا

• جبهه آزادیبخش ملی سوسیالیست کاناک

• جنبش استقلال ملی هوستوسیان

• سازمان بین‌الدولی کشورهای در حال توسعه

مهمانان در جنبش عدم تعهد

هیچ مهمان دائمی وجود ندارد اما اغلب چند کشور غیرعضو در کنفرانس حضور دارند. علاوه براین، تعداد زیادی از سازمان‌ها چه از درون سازمان ملل یا بیرون از سازمان معمولاً دعوت می‌شوند.