- آسمونی
- مجله اینترنتی
- فیلم و سینما
- دانستنی سینما
- ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت پانزدهم)
ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت پانزدهم)
پنجشنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۳
محمد حسین صفری
این تئوری به عنوان عکس العملی در برابر تجاری و انحصاری شدن رسانه های قدرتمند خصوصی در تئوری آزادی رسانه ها و همچنین تمرکزگرایی بوروکراتیک رسانه ها در تئوری مسئولیت اجتماعی است . سرخوردگی از رسانه های دولتی که می توانست در پیشرفت های اجتماعی مؤثر باشد از عوامل دیگر شکل گیری این تئوری است . گرایش برخی از رسانه های دولتی به شیوه های پدرسالارانه و نخبه گرایانه همراه با نزدیکی بسیار با قدرت حاکم و در ضمن تأثیر پذیر در مقابل فشارهای سیاسی و اقتصادی از عوامل سرخوردگی مذکور بود .
واژه مشارکت دموکراتیک (Democratic- Particip ant) مفهومی است به منزله رهایی از شیفتگی نسبت به احزاب سیاسی رسمی و سیستم های دموکراسی پارلمانی که به نظر می رسد از ریشه ها و بنیادهای خود جدا افتاده است . همچنین واژه ای است که گریز از جامعه توده وار (mass society) دارد . جامعه ای که بیش از حد تمرکز یافته است و نمی تواند فرصت های واقعی ابراز عقیده را برای افراد و اقلیت ها فراهم کند . از سوی دیگر همانگونه که جی سی برگمن در مقاله 1987 خود با عنوان " آینده موج پراکنی های رسانه های عمومی " نوشت: به نظر می رسد که تئوری آزادی رسانه ها به خاطر انهدام درونی خود به وسیله بازار شکست خورده است. همچنین تئوری مسئولتی رسانه های به خاطر پیچیدگی که در دولت های بوروکراتیک دارد و اینکه در خدمت سازمان های بزرگ رسانه ای نتوانسته مانع پیشرفت رسانه هایی شود که به وسیله مراکز قدرت رهبری شود . "
اچ،ام، انزنس برگر" در مقاله مؤلفه های تئوری های رسانه ها در باره این تئوری می نویسد: محور تئوری مشارکت دموکراتیک رسانه ها عبارت است از نیازهای ، منافع و آرزوهای گیرندگان فعال رسانه ها در یک جامعه سیاسی. در این تئوری از حقوقی چون حق داشتن اطلاعات، حق پاسخگویی، حق به کارگیری ابزارهای ارتباطی و رسانه ها برای تعامل در مقیاس های کوچک اجتماعی و حق حفظ منافع گروه های کوچک و خرده فرهنگها پاسداری می شود . این تئوری ضرورت وحدت رسانه ها ، تمرکز رسانه ها ، تخصص گرایی شدید ، بی طرفی و کنترل دولتی رسانه ها را نفی می کند و از آن سو ، کوچک بودن ابعاد رسانه ها ، محلی بودن آنها ، تنوع آنها ، نهادزدایی ، تبادل متقابل نقش های فرستنده ، و گیرنده و پیوندهای ارتباط افقی در همه سطوح اجتماعی و تعامل و تعهد را مورد تأیید قرار می دهد .(Enzensberger,1970)
مک کوئیل، تئوری مشارکت دموکراتیک رسانه ها را آمیزه ای از عناصر تئوریکی چون آزادی گرایی (liberalism) ، رویاگرایی(utopianism) ، سوسیالیسم ، تساوی طلبی (egalitarianism) ، محیط گرایی (environmentalism) و محلی گرایی ( localism) می داند و می افزاید که مؤسسات رسانه ای که بر اساس این تئوری طراحی می شوند بیش از سایر رسانه ها با زندگی اجتماعی مردم سروکار دارند و بیشتر تحت کنترل مخاطبان خود هستند و فرصت های بیشتری را برای دسترسی و مشارکت گیرندگان پیام نسبت به کنترل کنندگان پیام فراهم می کنند.
تجربه اجرای این تئوری بسیار فراوان و متنوع است. انتشار نشریات زیرزمنی ، رادیوهای غیر مجاز ، تلویزیون های کابلی ، نشریات مخفی (Samizdat) ، ریز رسانه (micro-media) درمناطق روستایی اوراق چاپی خیابانی یا همسایگی (street or neighbourhoodheetf) و پوسترهای سیاسی بخشی از آنهاست ، ضمن آنکه تحولات تکنولوژیکی رسانه ها ( مانند زیراکس، نوار ویدئو، اسکن، کامپیوتری و از این قبیل ) امکان باز تولید ارزان (Reproduction) پیام را فراهم کرده است . باید ها و نباید های این تئوری را می توان در 9 مقوله به شرح ذیل مختصر نمود.
نقد و بررسی تئوری مشارکت دموکراتیک رسانه ها
باید ها
- توسعه رسانه های جماعتی و کوچک اقوام ، گروهها ، سازمان ها و اجتماعات محلی
- ارتباطات افقی و مشارکت کامل در تولید پیام از سوی گیرندگان
- شکل گیری محتوا بر اساس خواست مخاطبان
- بیطرفی
نباید ها
- وحدت پیام
- تمرکز رسانه ها
- تمایل به تخصص گرایی در رسانه ها
- کنترل بوروکراتیک دولتی یا متمرکز سیاسی بر رسانه ها
- شکل گیری رسانه های بزرگ ، یکسویه و حرفه ای .
*در ادامه ی مطلب، پیرامون نظریه ای ارتباطی و رسانه ای مختصری از کتاب "نظریه های ارتباطات" نوشته استیفن لیتل جان و ترجمه دکتر سید مرتضی نوربخش – دکتر سید اکبر میر حسنی – نشر جنگل (1384)، را مطرح می کنیم که پیرامون موارد ذیل به تفصیل پرداخته است:
- نظریه ارتباطات چیست ؟ - نظریه سیستم و شبکه های بزرگ
- علل مطالعه نظریه ارتباطات - نظریه گفتمان
- تعریف ارتباطات - ارتباط( تناسب )
- نظریه های ساختاری و کنشی - نظریه اسنادی ( وصفی)
- نظریه های شناختی و رفتاری - ترکیب اطلاعات
