- آسمونی
- مجله اینترنتی
- فیلم و سینما
- دانستنی سینما
- ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت چهاردهم)
ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت چهاردهم)
دوشنبه ۲۷ فروردین ۱۴۰۳
محمد حسین صفری
تمامی این مبانی بر این اصل استوار است که تسلیم بی قید و شرط رسانه ها در مقابل سانسور قبل از انتشار وکنترل نهایی حکومت یک اصل قطعی است . ضمن آنکه از رسانه ها انتظار می رود که علی رغم محدودیت های فوق ، خود گردان بوده و از روشهای حرفه ای استفاده نمایند تا بتوانند خواسته و نیازهای مخاطبان را ( که مغایر با اصول مسلکی نباشد ) دنبال کنند .(McQuil,1987,pp112-116)
به نظر من می توان از تئوری شوروی ، تئوری رسانه ای را با نام تئوری مسلکی استخراج کرده و برای این کار فقط کافی است که به جای طبقه پرولتاریا ، از طبقه مسلکی حاکم استفاده کنیم .
درآن صورت با اقتباس از مک کوئیل باید ها و نباید های آن مشتمل بر 7 مورد ذیل خواهد بود:
نقد و بررسی تئوری رسانه های شوروی ( مسلکی)
بایدها
- در خدمت و خواسته ها و کنترل طبقه مسلکی حاکم
- عهده دار وظیفه مسلکی کردن جامعه
- موظف به هنجارسازی ، آموزش و اطلاع رسانی و انگیزاندن و تشویقی
- برآورده کننده خواسته ها و نیازهای مخاطبان ضمن وظیفه دار بودن در برابر جامعه
- اعمال سانسور
- مجازات پس از انتشار
نبایدها
- مالکیت رسانه ها از سوی افراد غیر مسلکی حاکم
تئوری رسانه های توسعه بخش
کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه ، از دهه 1970 و در زمان دبیر کلی مختار امبو در یونسکو ، این فرصت را یافته که نگاه جدید به جایگاه خود در عرصه رسانه ها در جهان بیندازند . گزارش مک براید و پانزده همکارش با محتوای تلاش برای دستیابی به نظم نوین ارتباطی که با عنوان یک جهان و چندین صدا (Many Voice,one World)در 1979 به کنفرانس عمومی یونسکو ارائه شد . تصویر دقیق تری رابرای نگاه مذکور فراهم کرد .
در واقع اوضاع خاص کشورهای جهان سوم چه از نظر اقتصادی و چه سیاسی و عدم انطباق چهار تئوری هنجاری قبلی بر آنها ، افزایش آگاهی ملت ها وتمایل به مبارزه با شیوه های تازه سلطه استعماری و نیل به استقلال فرهنگی و ارتباطی ، همراه با طرح موضوع نظم نوین ارتباطی در یونسکو ، بستر پیدایش تئوری رسانه های توسعه بخش شد .
در این تئوری ، مقابله با وابستگی سلطه خارجی و اقتدار مستبدانه داخلی دنبال می شود و در تلاش برای استفاده مثبت از رسانه ها به منظور توسعه ملی ، حاکمیت ملی و هویت فرهنگی و طرفدار مشارکت دموکراتیک عمومی است .
مهم ترین ویژگی تئوری رسانه های توسعه بخش ، قبول این نکته است که توسعه اقتصادی و در قبال آن تغییر اجتماعی که معمولاً با سازندگی ملی(Nation-building) همراه است . این اصل را ایجاب می کند که آزادی های رسانه ها و روزنامه نگاران با میزان مسئولیت پذیری آنان در راستای کمک به اهدافی توسعه بخش تعریف می شود و همزمان با این امر ، اهداف جمعی به جای آزادیهای آزادی های شخصی مورد تأکید قرار می گیرند .
یک عنصر نسبتاً جدید که درتئوری رسانه های توسعه بخش به چشم می خورد ، تأکید بر حق برقراری ارتباط Right to communicate می باشد که از بند 9 بیانیه حقوق بشر نشأت گرفته که طی آن هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد به موجب این حق ، هر فردی بدون تفتیش باید بتواند با ارسال و دریافت اطلاعات و عقاید به وسیله هر نوع رسانه و بی توجه به مرزها دست زند .
باید ها و نباید های تئوری رسانه های توسعه بخش را می توان در یازده بند به اختصار بیان کرد:
نقد و بررسی تئوری رسانه های توسعه بخش
بایدها
- کمک به اهداف توسعه
- استفاده از رسانه ها برای حفظ هویت فرهنگی
- استفاده از مشارکت عمومی در خلق پیام ( ارتباط افقی)
- درهم آمیختن آزادی با مسئولیت از سوی پیام آفرینان
- تأکید بر اهداف عمومی به جای اهداف فردی
- آزادی بر اساس اولویت های اقتصادی و نیازهای توسعه
- اولویت برای زبان و فرهنگ ملی
- اولویت برای انتشار اطلاعات کشورهای در حال توسعه دیگر
- مداخله و یا محدود کردن رسانه ها از سوی دولت به نفع اهداف توسعه از طریق سوبسید ، کنترل مستقیم و یا سانسور .
نبایدها
- پذیرش استبداد داخلی
- پذیرش سلطه خارجی
تئوری مشارکت دموکراتیک رسانه ها
دنیس مک کوییل ، تئوری مشارکت دموکراتیک رسانه ها را به عنوان آخرین و جدیدترین تئوری هنجاری رسانه ها ؛ اما مشکل تر از بقیه برای فرموله کردن می داند و علت آن را چنین توضیح می دهد که از یک سو این تئوری همسو با نهادهای معمولی رسانه ها نیست و از سوی دیگر برخی از پایه ها و انگاره های فکری آن در دیگر تئوری ها نیز یافت می شود . بنابراین اگر چه استقلال این تئوری زیر سؤال است ؛ ولی استحقاق آن را دارد که به طور جداگانه مورد بحث قرار گیرد . مک کوئیل در ادامه می نویسد:« این تئوری نیز به عنوان یک عکس العمل در قبال تئوری های دیگر تجربیات دیگر در مورد رسانه هاست .
