حیوانات چگونه زلزله را پیش بینی می کنند؟

حتما تا به حال شنیده اید که حیوانات وقوع حوادث طبیعی را قبل از اینکه اتفاق بیفتند احساس می کنند و این حس را از طریق سر و صدا کردن نشان می دهند که در اکثر موارد به آنها توجهی نمی شود و سر و صدایشان را یک حالت طبیعی معنی می کنند. پورتال آسمونی در این بخش می خواهد این موضوع را بررسی کند و علل آن را برای شما عزیزان عنوان کند.

دانشمندان بر این باورند چنین توانایی در میان حیوانات منجر به بروز رفتارهای عجیب و غریب آنها پیش از وقوع زمین لرزه است. محققان در سال 2009 پس از اینکه مشاهده کردند گروهی از وزغ‌ها چند روز پیش از وقوع زمین لرزه ای در لاکوئیلا ایتالیا برکه زیستگاه خود را ترک گفتند، مطالعه بر روی این تغییرات شیمیایی را آغاز کرده و پیشنهاد دادند این رفتار جانداران می تواند با پیش بینی زمین لرزه در ارتباط باشد. طی سالها مطالعه دانشمندان مکانیزمی را تشریح کردند که طی آن سنگ‌های تحت فشار در پوسته زمین ذرات بارداری را آزاد می‌کنند که با آب‌های زیرزمینی واکنش نشان می‌دهند.

جاندارانی که در نزدیکی آب‌های زیرزمینی زندگی می‌کنند نسبت به کوچکترین تغییرات این آبها بسیار حساس هستند و از این رو می‌توانند این تغییرات را چندین روز پیش از لغزیدن سنگ‌ها بر روی یکدیگر احساس کنند. محققان دانشگاه اوپن امیدوارند فرضیه آنها بتواند الهام بخش بیولوژیست‌ها و زمین شناسان شود تا آنها با همکاری یکدیگر راهکاری را برای استفاده از این جانداران در شناسایی علائم زمین لرزه بیابند. وزغ‌های لاکوئیلا اولین نمونه‌های حیوانی نیستند که پیش از وقوع یک رویداد بزرگ لرزه‌ای از خود رفتارهای عجیب و غریب نمایش می‌دهند. گزارش‌های متعددی وجود دارند که این رفتارها را در میان دیگر خزندگان، دوزیستان، و ماهی‌ها تایید می‌کند. با این همه جاندارانی مانند مورچه‌ها پیش از وقوع زمین لرزه تغییری را در رفتار خود به وجود نمی آورند. اما مارها، مشابه رویداد زمین لرزه سال 1975 در چین که یک ماه پیش از آغاز زمین لرزه لانه های خود را ترک گفتند، نیز از توانایی پیش بینی زمین لرزه برخوردارند. محققان در رویداد وزغ‌های لاکوئیلا دریافتند زمانی که سنگ‌ها تحت فشار بالا، برای مثال فشار ناشی از حرکات تکتونیکی قدرتمند، قرار می‌گیرند ذرات بارداری را از خود آزاد می‌کنند که این ذرات در میان سنگ‌های اطراف خود جریان یافته و پس از رسیدن به سطح زمین با هوا واکنش نشان داده و مولکول‌های آن را به یون تبدیل می‌کند. این یون ها در انسانها منجر به بروز سردرد و تهوع شده و در حیوانات میزان هورمون استرس را در خون افزایش می‌دهد. این ذرات همچنین با آب واکنش نشان داده و پراکسید هیدروژن تولید می‌کنند. این واکنش‌های زنجیره ای می‌توانند بر روی مواد ارگانیک موجود در آب برکه تاثیر گذاشته و آنها را به موادی مضر تبدیل کنند که برای جانداران آبزی مضر هستند. محققان بر این باورند این مکانیزم پیچیده زوایای پنهان بسیار زیادی دارند و از این رو نیازمند آزمایش‌ها و مطالعات پیچیده ای است.

اولریش شرایبر، زمین‌شناس آلمانی از دانشگاه دویسبورگ-اِسن، روی مورچه‌ها تحقیق می‌کند. وی در پی پاسخ به این پرسش است که آیا حشرات می‌توانند وقوع زلزله را پیش‌بینی کنند؟

شرایبر در مناطقی تحقیق می‌کند که در آنجا لایه‌های زیرین زمین دارای گسل هستند. مورچه‌هایی که پروفسور شرایبر روی آنها تحقیق می‌کند، به صورت هدفمند روی چنین گسل‌هایی لانه می‌سازند؛ پدیده‌ای که به گفته پروفسور آلمانی با اعداد و ارقام قابل اثبات است.

هنوز مشخص نیست چرا این مورچه‌ها به لانه‌سازی روی گسل‌ها علاقه ویژه‌ای دارند. به گفته اولریش شرایبر، «شاید در این مناطق گازهایی وجود دارد که مورچه‌ها به آنها علاقه دارند. مشاهدات ما نشان می‌دهند که این مورچه‌ها در مناطقی که دی اکسید کربن ساتع می‌شود لانه می‌سازند. شاید در این مناطق واکنش‌های شیمیایی دیگری در جریان باشند که محصول آنها مورچه‌ها را جذب می‌کند».

دریافت نشانه‌های وقوع زلزله؟

به اعتقاد این زمین‌شناس آلمانی، گازهایی که مورچه‌ها را جذب می‌کنند، می‌توانند نشانه‌ای از وقوع زلزله هم باشند. البته این موضوع هنوز به بررسی بیشتر نیاز دارد.

شرایبر در مدت سه سال چندین لانه مورچه را با دوربین زیر نظر گرفته و الگوی حرکتی مورچه‌ها پیش از زلزله‌های خفیف را ثبت کرده است.

وی می‌گوید: «پیش از لرزش زمین در برخی موارد رفتار مورچه‌ها کاملا ً تغییر می‌کند. البته ما در همه موارد فقط تمام لانه را زیر نظر گرفتیم و به همین دلیل نمی‌توانیم در مورد رفتار فردی مورچه‌ها اظهار نظر کنیم؛ اما مشاهده کردیم که فعالیت مورچه‌ها در سراسر لانه یکباره دگرگون شد». این تغییرات در مواردی بسیار فاحش بودند. البته دستاورد این پژوهش‌ها در حدی نیستند که بتوان به عنوان آمار به آنها استناد کرد. برای رسیدن به نتایج محکمتر باید تحقیقات بیشتری، به ویژه در مناطقی که زمین بیشتر و شدیدتر می‌لرزد، انجام شود.

جانوان دیگری هم هستند که شاید بتوانند زلزله را پیش‌بینی کنند. به نقل از دویچه وله، مثلاً ماهی‌ها یا کبوترها میدان‌های مغناطیسی یا الکتریکی را تشخیص می‌دهند. این میدان‌ها ممکن است در آستانه زلزله تغییر کنند. مار یا موش صحرایی هم ممکن است بتوانند پیش‌لرزه‌های خفیف را حس کنند.

پژوهشگران تا کنون موفق به اثبات توانایی این حیوانات در پیش‌بینی زمین‌لرزه نشده‌اند. زیرا از یک سو هنوز روند دقیق وقوع یک زلزله مشخص نیست و از سوی دیگر همه زلزله‌ها مثل هم نیستند. وانگهی بررسی رفتار حیوانات در درازمدت هم کار ساده‌ای نیست.

البته در سال‌های اخیر فرستنده‌های کوچکی به بازار آمده‌ است که قیمت مناسبی دارند و به کمک آنها می‌توان حیوانات و الگوی حرکتی آنها را زیر نظر گرفت. مارتین ویکِلسکی از پژوهشکده "ماکس پلانک" آلمان از جمله محققانی است که با این فرستنده‌ها کار می‌کند.