به بهانه بازی ایران مقابل امارات و ازبکستان در مرحله گروهی مقدماتی جام جهانی 2026، نگاهی به تاریخچه حضور ایران در مرحله مقدماتی جام های جهانی می اندازیم.
سرفصل های این مطلب:
دور اول گروهی جام جهانی با هدایت مارک ویلموتس می رفت که به یک فاجعه برای تیم ملی ایران تبدیل شود و باخت به بحرین و عراق، تیم ملی را در آستانه حذف قرار داد. اما با رفتن ویلموتس و آمدن دراگان اسکوچیچ، همه چیز دگرگون شد. ایران بدون گل خورده رقبای خود را شکست داد و به دور نهایی صعود کرد و در دور نهایی نیز در فاصله سه هفته مانده به پایان رقابتها صعود به جام جهانی را جشن گرفت. تنها نکته منفی تیم ملی تساوی خانگی مقابل کره جنوبی بود و شکست(2-0) در خانه این تیم. امری که عملا عزل اسکوچیچ را کلید زد و ایران در جام جهانی با آمدن کارلوس کی روش نه تنها روند جام جهانی گذشته خود را ادامه نداد بلکه با شکست(6-2) مقابل انگلیس تحقیر شد. یک برد(2-0) مقابل ولز با شکست(1-0) در برابر آمریکا همراه شد تا ایران برای ششمین بار با حسرت صعود از مرحله گروهی به کشور بازگردد.
در رقابتهای انتخابی جام جهانی روسیه، شاگردان کارلوس کی روش دست نیافتنی بودند. آنها در دور نخست گروهی به جز دو تساوی در خانه ترکمنستان و عمان، تمامی مسابقات خود را با اقتدار پیروز شدند و در دور نهایی نیز این روند را بهتر از قبل ادامه دادند. تا جایی که طی 9 هفته نخست این مرحله هرگز دروازه ایران بازنشد و در فاصله دو بازی مانده به پایان این دور، صعود ایران به جام جهانی قطعی شد. ایران که کره جنوبی- دشوارترین رقیب خود را- در تهران(1-0) برده بود، در خانه حریف حتی با وجود ده نفره شدن هم گلی دریافت نکرد و سرانجام در حالی به جام جهانی رسید که در مصاف با مراکش، اسپانیا و پرتغال 4 امتیاز کسب کرد و تنها 2 بار دروازه ایران گشوده شد.
در مرحله مقدماتی جام جهانی 2014 برزیل، ایران با تیم های کره جنوبی، ازبکستان، قطر و لبنان هم گروه بود. شاید در ابتدا صعود ایران با بردی که مقابل ازبکستان به دست آورد راحت به نظر میرسید اما پس از شکست در مقابل لبنان کار سختی را در دور برگشت مسابقات پیش روی خود میدید، اما با بازی های خوب و همچنین برد کره جنوبی در بازی آخر با گل زیبای رضا قوچان نژاد ایران به عنوان تیم اول در گروه خود راهی جام جهانی 2014 برزیل شد.
ایران در مرحله اول گروهی با تیم های امارات، سوریه و کویت در یک گروه قرار گرفت و این قرعه ای بود که خود علی دایی در آفریقای جنوبی برای تیم ملی برداشته بود! بازی های دور رفت با 3 تساوی که دو تساوی آن خانگی بود، با اضطراب برای ایران به پایان رسید. البته علی دایی از بازی دوم هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت. اما تیم ملی دور برگشت را با 3 برد پشت سر گذاشت و راهی مرحله دوم شد تا با عربستان، امارات، کره شمالی و کره جنوبی رقابت کند. در این مرحله ایران با هدایت علی دایی از 5 بازی 6 امتیاز کسب کرد و بعد از شکست خانگی مقابل عربستان، دایی برکنار و افشین قطبی سکاندار تیم ملی در 3 بازی باقیمانده شد. تیم ملی با قطبی یک برد و 2 تساوی بدست آورد و اگر در بازی آخر مقابل کره جنوبی در دقیقه 82 گل مساوی را نمی خورد، می توانست به عنوان تیم دوم گروه راهی جام جهانی شود، اما با این نتیجه حتی موفق به حضور در مرحله پلی اف نیز نشد.
سرمربی: منصور ابراهیم زاده، علی دایی، افشین قطبی
گلزن برتر: جواد نکونام(4 گل)
اتفاق ویژه: ایران برای اولین بار در یک دوره مقدماتی جام جهانی با 3 سرمربی به میدان رفت. تیم ملی فقط با یک باخت خانگی مقابل عربستان از صعود بازماند. با این وجود در بازی آخر با کره جنوبی نیز تا دقیقه 82 تیم ملی به جام جهانی راه یافته بود، اما گل پارک همه رویاها را نقش بر آب کرد.
در مرحله اول ایران با اردن، لائوس و قطر در گروه 1 قرار گرفت و با 5 برد و یک شکست راهی دور دوم شد و در این مرحله نیز با بحرین، کره شمالی و ژاپن در یک گروه قرار گرفت. 4 برد و یک تساوی و یک شکست و کسب 13 امتیاز ، ایران را به عنوان تیم دوم گروه برای سومین بار راهی جام جهانی کرد. این صعود کم دردسرترین صعود ایران به جام جهانی بود.
سرمربی: برانکو ایوانکویچ
گلزن برتر: علی دایی (9 گل)
اتفاق ویژه: برخلاف ادوار قبلی ، مسابقات مرحله اول برای ایران سخت تر از دور دوم بود. شکست مقابل اردن در تهران و تساوی تا لحظات پایانی مقابل قطر لحظات سخت و پراضطرابی را برای تیم ملی رقم زده بود ، اما گل دقیقه 90 هاشمیان ایران را به دور دوم رساند.
در دور اول که در تبریز انجام شد با گوام، تاجیکستان و میانمار (انصراف داد) در گروه 2 قرار گرفت و با دوبرد و ثبت بهترین برد تاریخ مقابل گوام(19-0) به دور نهایی راه یافت. در دور نهایی در گروه اول با عربستان، بحرین، تایلند و عراق روبرو شد و با شکست در مسابقه حساس مقابل بحرین از صعود مستقیم بازماند. در پلی اف آسیا با امارات روبرو شد و با برتری(1-0) و (3-0) مقابل این تیم مقابل نماینده اروپا، ایرلند قرار گرفت که در نهایت با یک باخت 2- صفر و یک برد 1- صفر از صعود بازماند.
سرمربی: ادمار براگا و میروسلاو بلاژویچ
گلزن برتر: علی دایی (10 گل)
اتفاق ویژه: بحرین با متوقف کردن تیم ملی در تهران و شکست آن در منامه مانع اصلی صعود ایران به جام جهانی شد. روش بازی و وقت کشی های زیاد بازیکنان این تیم باعث شد تا " فوتبال بحرینی" وارد ادبیات فوتبال ایران شود. ایران با پیروزی 19- صفر مقابل گوام رکورد بهترین پیروزی تاریخ تیم ملی را ثبت کرد.
ایران دور اول مقدماتی را با ثبت رکورد گلزنی مقابل مالدیو آغاز کرد. مسابقات به صورت رفت و برگشت در دمشق و تهران انجام شد و ایران با 5 برد و یک تساوی و کسب 16 امتیاز با اقتدار به دور نهایی گام نهاد. در دور نهایی نیز با چین ،عربستان، کویت و قطر در گروه 1 قرار گرفت و در حالی که با یک برد مقابل قطر صعود می کرد، (2-0) باخت تا راهی پلی اف آسیا شود و در این بازی نیز (3-2) مغلوب ژاپن شد. در آخرین گام نیز به مصاف استرالیا رفت و با دو تساوی(1-1) و (2-2) و گل زده بیشتر در خانه حریف به عنوان آخرین تیم به جام جهانی راه یافت.
سرمربی: محمد مایلی کهن و والدیر ویرا
گلزن برتر: کریم باقری (19 گل)
اتفاق ویژه: والدیر ویرای برزیلی پس از عدم توفیق در صعود مستقیم جانشین مایلی کهن شد و با دو تساوی و یک شکست ایران را به جام جهانی برد و رکورد جالبی از خود بر جای گذاشت! خداداد عزیزی نیز با به ثمر رساندن گل صعود به یک اسطوره در تاریخ فوتبال تبدیل شد. به طوری که خدادادعزیزی و گزارشگر بازی ایران و استرالیا( جواد خیابانی) هنوز که هنوز است نان آن بازی را می خورند! کریم باقری نیز با زدن 7 گل در بازی با مالدیو رکورد جدیدی در تاریخ مسابقات مقدماتی جام جهانی ثبت کرد. رکوردی که چهار سال بعد شکسته شد.
در دور اول ایران به همراه سوریه، عمان، تایوان و میانمار (از مسابقات انصراف داد) در گروه 2 قرار گرفت. دور رفت در تهران و برگشت در دمشق انجام شد و ایران با 3 برد و 3 تساوی وکسب 9 امتیاز فقط با تفاضل گل بیشتر نسبت به سوریه به دور نهایی راه یافت. دور نهایی با حضور 6 تیم ایران، کره شمالی، کره جنوبی، عربستان، عراق و ژاپن در دوحه انجام شد و ایران با 2 برد و 3 باخت و کسب 4 امتیاز در رده پنجم قرار گرفت.
سرمربی: علی پروین
گلزن برتر: علی دایی (7 گل)
اتفاق ویژه: علی دایی در اولین روزهای حضور در تیم ملی گلزن برتر مسابقات مقدماتی در قاره آسیا شد و عنوان برترین بازیکن دور نهایی را نیز از آن خود کرد. مصدومیت عابدزاده در مرحله اول و عملکرد ضعیف غلامپور در مرحله نهایی مسابقات باعث شد تا بدترین عملکرد ایران در مقدماتی جام جهانی رقم بخورد.
ایران در دور اول مقدماتی با چین، تایلند و بنگلادش در گروه 5 قرار گرفت و به صورت رفت وبرگشت انجام شد. 5 برد و یک شکست و کسب 10 امتیاز حاصل عملکرد ملی پوشان در این مسابقات بود. ایران فقط به خاطر تفاضل گل موفق به صعود از این گروه نشد چرا که تفاضل چین 10+ و ایران 7+ بود.
سرمربی: رضا وطن خواه و مهدی مناجاتی
گلزن برتر: فرشاد پیوس و محسن گروسی (3 گل)
اتفاق ویژه: مرحوم پرویز دهداری در میانه مسابقات کناره گیری کرد و دستیارش، رضا وطن خواه هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت. برای دور برگشت مهدی مناجاتی سرمربی شد ضمن آنکه چند تن از بازیکنان کلیدی به دلایل انضباطی و خوردن مشروبات الکلی در چین، از همراهی تیم در دور برگشت محروم شدند.
ایران در این سال نیز هنوز درگیر جنگ با عراق بود و به دلیل ناامن بودن، ایران از رقابت های انتخابی جام جهانی 86 مکزیک نیز انصراف داد تا فوتبال نیز قربانی این اتفاق شود. این در حالی بود که عراق از آسیا راهی جام جهانی شد!
ایران که توانسته بود در جام جهانی 1978 آرژانتین اولین حضورش را در جام جهانی تجربه کرده و توانست به عنوان تنها نماینده آسیا پای به این رقابت ها بگذارد، پس از آن به علت اتفاق جنگ نظامی بین عراق و ایران، فوتبال ایران نیز با آسیب های جنگ عراق مواجه شد. بدین ترتیب فدراسیون فوتبال ایران تصمیم گرفت در انتخابی جام جهانی 1982 شرکت نکند؛ زیرا کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد ایران باید بازیهای خود را در زمینی بی طرف برگزار نماید!
رقابت های انتخابی جام جهانی 1978 در منطقه آسیا در 5 گروه برگزار شد و از هر گروه یک تیم راهی دور پایانی شد. ایران هم در گروه سوم با تیم های عربستان، سوریه و عراق همگروه بود. عراق از حضور در این مسابقات انصراف داد و تیم ایران با دو برد مقابل عربستان و یک برد مقابل سوریه صعود خود را به دور نهایی قطعی ساخت. به این ترتیب سوریه برای آخرین بازی به ایران سفر نکرد.
تیم ایران در مرحله پایانی با تیم های کره جنوبی، کویت ، استرالیا و هنگ کنگ همگروه بود و در طول رقابت ها تنها در دو مسابقه رفت و برگشت مقابل کره جنوبی از کسب پیروزی باز ماند و به تساوی قناعت کرد اما برد در دیدارهای رفت و برگشت مقابل هنگ کنگ و استرالیا صعود ایران به جام جهانی آرژانتین مسجل ساخت تا ایران در آخرین دیدار خود نفرات اصلی خود را به مصاف کویت نفرستد با این وجود در خانه حریف به برتری 2بریک دست یابد.
سرمربی: حشمت مهاجرانی
گلزن برتر : غفور جهانی (5 گل)
اتفاق ویژه : اولین صعود ایران به جام جهانی با مقتدرانه ترین شکل ممکن صورت گرفت. ایران فقط موفق به شکست کره جنوبی نشد ومقدماتی جام جهانی 1978 اولین دوره ای است که ایران بدون شکست این مسابقات را به پایان برد.
اولین حضور ایران در مرحله انتخابی جام جهانی به سال 1973 برمی گردد. در رقابت های انتخابی جام جهانی 1974 مسابقات مقدماتی آسیا در چهار گروه انجام شد و تیم ایران در گروه اول منطقه آسیا - اقیانوسیه با سوریه، کره شمالی و کویت همگروه شد. این رقابت ها به صورت گروهی در حالی برگزار شد که هر دو مرحله رفت و برگشت در تهران انجام شد.
تیم ایران پس از یک تساوی صفر-صفر مقابل کره شمالی در چهار بازی بعدی خود پیروز شد تا دیدار آخر این تیم مقابل سوریه تشریفاتی باشد. دیداری که با شکست یک بر صفر ایران همراه بود. با این حال تیم کشورمان با 9 امتیاز بالاتر از سوریه (7)، کره شمالی (5) و کویت (3) به دور دوم صعود کرد.در مرحله دوم ایران با تیم صدرنشین گروه 2 یک دیدار پلی آف برگزار کرد. استرالیا تیم صدرنشین گروه دوم بود که با سه برد و سه مساوی بالاتر از عراق، اندونزی و نیوزیلند ایستاده بود.
ایران در دیدار پلی آف مسابقه رفت را با سه گروه به حریف خود واگذار کرد. به این ترتیب برد 2برصفر در تهران ثمری نداشت و ایران از ادامه مسابقات باز ماند استرالیا هم راهی دیدار نهایی شد.
از سوی دیگر تیم کره جنوبی به عنوان تیم برگزیده منطقه شرق راهی دیدار نهایی شد. کره ای ها در دور گروهی به همراه اسرائیل و بالاتر از مالزی و تایلند به مرحله نیمه نهایی صعود کردند. پس از دو گل مقابل هنگ کنگ (3بریک) و اسرائیل (یک برصفر) حریف استرالیا شدند. دیدار تیم های کره جنوبی و استرالیا در مجموع دو مسابقه رفت و برگشت 2بر2 به پایان رسید و کار به دیدار سوم کشیده شد. در دیدار سوم استرالیا با یک گل کره جنوبی را شکست داد و به عنوان تنها نماینده دو قاره آسیا و اقیانوسیه راهی دهمین دوره مسابقات جام جهانی شد.
سرمربی: محمود بیاتی
گلزن برتر: پرویز قلیچ خانی (3 گل)
اتفاق ویژه: تیم ملی برای اولین بار در تاریخ خود در استادیوم آزادی به میدان رفت و مقابل کره شمالی به تساوی بدون گل دست یافت. منصور رشیدی با مهار پنالتی کره شمالی مانع از شکست ایران در اولین حضور خود در آزادی شد.