گُربه (نام علمی: Felis catus) یک گونه اهلی گوشت‌خوار از پستانداران است که جثه کوچکی دارد. گربه تنها گونه اهلی در خانواده گربه‌ایان است و برای تمایز آن از اعضای وحشی این خانواده، اغلب از آن به عنوان گربه خانگی یاد می‌شود. گربه می‌تواند گربه خانگی، گربه مزرعه یا گربه رمیده باشد؛ گربه‌های رمیده آزاد هستند و از تماس با انسان پرهیز می‌کنند. گربه‌های خانگی به‌دلیل همراهی و توانایی آن‌ها در شکار جوندگان برای انسان ارزشمند هستند. حدود ۶۰ نژاد گربه تاکنون به ثبت رسیده‌است.

مشخصات و آناتومی گربه

اندازه

گربه ها معمولاً وزنی بین ۲/۵ تا ۷ کیلوگرم (۵/۵ تا ۱۶ پوند) دارند. اگرچه در بعضی گونه‌های خاص وزن گربه تا ۱۱٫۳ کیلوگرم (۲۵ پوند) نیز می‌رسد. گربه‌هایی نیز هستند که به علت پرخوری تا ۳۰ کیلوگرم وزن داشته‌اند. از طرف دیگر در برخی گونه‌های گربه‌های کوچک وزن گربه کمتر از ۲۵۰ گرم است.

چشم‌ها

گربه ها معمولاً حیواناتی شب‌گرد هستند و در طول روز بیشتر وقت خود را به استراحت می‌گذرانند. علت برق چشم گربه در شب وجود پوششی به نام پرده درخشان در چشم آن است که به دید بهتر آن‌ها در نور کم کمک می‌کند. بنابراین گربه توانایی دید در تاریکی را ندارد، ولی در نور کم می‌تواند ببیند.

ستون مهره‌ها

گربه مانند بیشتر پستانداران دارای ۷ مهره گردنی، ۱۳ مهره صدری یا مهره‌های پشت سینه، (انسان دارای ۱۲ مهره صدری است)، ۷ مهره کمری (انسان دارای ۵ مهره کمری است) و ۳ مهره خاجی (مهره‌های قرار گرفته در قسمت انتهایی بدن که انسان به علت نوع ایستادن دارای ۵ مهره از این نوع است) است.

دهان

گربه، دندان‌های بسیار خوبی برای شکافتن گوشت دارد. دندان آسیاب یکم و دندان آسیاب کوچک در این حیوان با هم جفتی را تشکیل می‌دهند که برای شکافتن گوشت همچون قیچی عمل می‌کند. این سازوکار در بسیاری از گربه‌سانان از گرگ‌ها پیشرفته‌تر است.

صدا

گربه حیوانی پرسروصدایی هستند و انواع مختلفی از صداها را ایجاد می‌کنند. میو کردن رایجترین و معروفترین صدای آن‌هاست که به شکل‌های مختلفی برای مقاصد متفاوت انجام می‌شود. خرخر کردن نوعی صدای التیام‌بخش است که برای آن‌ها کاربردهای التیام‌بخشی و ارتباطی دارد.

گوش

۳۲ ماهیچه متفاوت در هر گوش گربه به حیوان اجازه می‌دهند تا یک شنوایی کنترل شده‌داشته باشد. بدین صورت گربه می‌تواند هر کدام از گوش‌های خود را آزادانه نسبت به دیگری حرکت دهد. با این توانایی گربه می‌تواند در حالی که در یک جهت حرکت می‌کند گوش خود را در جهت مخالف بچرخاند.

همچنین بیشتر گربه‌ها می‌توانند گوش‌های خود را به سمت بالا بگیرند. برعکس سگ‌ها، گربه‌های دالگوش (با گوش‌های آویزان) بسیار نایابند (گونه Scottish Fold به علت جهش ژنتیکی دالگوش است). در هنگام عصبانیت یا وحشت‌زدگی گربه گوش‌های خود را می‌خواباند. گربه‌ها همچنین در زمان بازی یا زمانی که صدایی از پشت سر بیاید گوش‌های خود را به سمت عقب می‌چرخانند.

دست و پا

گربه مانند سگ حیوانی پنجه‌رو هستند. این حیوان دقیقاً بر روی پنجه‌های خود حرکت می‌کند. گربه‌سانان می‌توانند خیلی بادقت حرکت و با کمترین صدا حرکت کنند. گربه می‌تواند در هنگام راه رفتن، پنجه‌های عقبی خود را دقیقاً بر روی مکان پنجه‌های جلویی قرار دهد. این توانایی نه‌تنها به حرکت بی‌صدای حیوان کمک می‌کند بلکه همیشه از جای پاهای عقبی خود مطمئن است. این توانایی مخصوصاً در زمین‌های ناهموار برای حیوان مفید است.

چنگال

مانند دیگر گونه‌های گربه‌سان (البته به جز چیتا با نام درست یوزپلنگ آسیایی) چنگال‌های گربه حالت جمع شونده دارند. در حالت عادی و آرام، چنگال‌های گربه به وسیله پوست پوشیده شده و به صورت پنجه هستند. این توانایی باعث می‌شود تا چنگال‌های حیوان تیز بماند و از گیر کردن به زمین و ایجاد صدا در موقع شکار جلوگیری شود.

چنگال‌های پاهای جلویی گربه همیشه از چنگال‌های عقبی تیزترند. اما گربه‌ها می‌توانند با اراده کامل چنگال‌های هر کدام از پاهایشان را باز کنند. آنها از چنگال‌های خود برای دفاع، شکار کردن، بالارفتن از سطوح، پاره کردن و یا کشیدن اجسامی که دارای پوسته‌ای نرم هستند استفاده می‌کنند.

گیر کردن پنجه گربه در سطوحی مانند فرش، موکت یا پارچه‌های کلفت در صورتی که گربه قادر به آزاد کردن خود نباشد می‌تواند موجب آسیب دیدن حیوان شود.

بیشتر گربه‌ها دارای پنج چنگال بر روی پنجه‌های جلوی و چهار یا پنج چنگال بر روی پنجه‌های عقب هستند. این به دلیل یک جهش ژنتیکی کهن است اما با این حال گربه‌های خانگی از تعداد چنگال‌های بیشتری برخوردارند.

ریه

چون گربه (برخلاف سگ)، ریه های کوچکی دارد زود خسته می‌شود؛ بنابراین تلاش می‌کند که هنگام دویدن و تعقیب شکار خیلی سریع به حداکثر سرعت خود برسد.

نقش و نگار: اولین گربه‌های خط و خالدار در قرون وسطی ظاهر شدند. بر اساس نتیجه آزمایش دی‌ان‌ای نشان می‌دهد که جهش ژنتیکی در گربه‌ای در سده چهاردهم میلادی در ترکیه امروزی باعث نقش و نگار بر روی پوست گربه شده است. درسال‌های بعد گربه‌های خط و خالدار، اهمیت خود در مهارت‌های موش‌گیری برای انسان را از دست داده و به خاطر زیبایی، تحسین و با انسان هم‌نشین شدند.

تا پیش از سده نوزدهم، چون انسان در نژاد گربه‌ها (بر خلاف سگ) دستکاری چندانی نکرد ظاهر گربه نیز تغییر زیادی نکرد. اما در دو سده اخیر، نژادهای گوناگونی از گربه، پدید آمده‌اند.

برترین و معروفترین نژاد گربه

• گربه اگزوتیک مو کوتاه (Exotic Shorthair Cat)
• گربه راگدول (Ragdoll Cat)
• مو کوتاه بریتانیایی (British Shorthair)
• گربه های ایرانی (Persian Cat)
• گربه مین کون (Maine Coon)
• گربه مو کوتاه آمریکایی (American Shorthair)
• اسکاتیش فولد (Scottish Fold)
• گربه اسفینکس (Sphynx Cats)
• گربه حبشی (Abyssinian Cats)
• گربه دوون رکس (Devon Rex Cats)

گربه‌های خیابانی

گربه‌های بی­‌سرپرست زندگی کوتاه و سختی در خیابان‌ها دارند. این گربه‌ها هرگز از پیری نمی‌میرند. بیماری‌های مسری مانند کلسی ویروس، ایدز و لوسمی گربه­سانان (FIV-FleV) و پریتونیت عفونی (FIP) در گربه‌هایی که در فضای باز رها می‌شوند، شایع هستند. بریدگی‌های جزئی یا زخم‌های ساده می‌توانند به عفونت‌های شدید تبدیل و منجر به انواع بیماری‌های گربه شوند. عفونت‌های تنفسی فوقانی می‌توانند باعث شوند که چشم‌ها و بینی گربه‌ها به قدری درگیر شوند که به سختی قادر به دیدن یا نفس کشیدن باشند.

برخی دیگر به دلیل از دست دادن خون یا کم خونی ناشی از وجود کرم‌ها، کک و کنه ها در گربه و جراحات درمان نشده جان خود را از دست می‌دهند. عفونت‌های دستگاه ادراری که اغلب منجر به انسداد ادرار در گربه‌های نر می‌شود، در صورت درمان نشدن باعث مرگ آهسته و طاقت فرسای این موجودات زیبا می‌شوند.

اگر گربه‌ها به طور معجزه آسایی از این خطرات فرار کنند، ممکن است همچنان طعمه مرگ‌های دردناک به دست افراد بی‌رحم شوند. از سویی دیگر، یک گربه وحشی ممکن است به ندرت یاد بگیرد که همنشینی انسان را بپذیرد و در یک خانه زندگی کند. بدین دلیل که این خانه طبیعی گربه نیست و این وضعیت برای گربه بسیار استرس‌زاتر از زندگی در خارج از کلنی است. اما خدمات عقیم سازی گربه‌های خیابانی می‌تواند راهی موثر برای کنترل این حیوانات در سطح شهرها باشد.

30 نکته در ارتباط با گربه ها

1. به طور متوسط گربه ها دو سوم روز را می خوابند. این یعنی یک گربه ۹ ساله فقط ۳ سال از زندگی اش را بیدار بوده است!
2. گربه ها حدود ۱۰۰ صدای مختلف ایجاد می کنند. در حالی که سگها فقط می توانند ۱۰ صدا تولید کنند.
3. مغز گربه ها بیشتر به مغز انسانها شباهت دارد تا مغز سگها. هم انسانها و هم گربه ها بخش های مشابهی در مغزشان دارند که مسئول احساسات است.
4. بیش از ۵۰۰ میلیون گربه خانگی در ۴۰ نژاد مختلف و شناخته شده در دنیا وجود دارد.
5. شنوایی گربه ها از سگها بهتر است. یک گربه می تواند صداهایی را با فرکانسی حدود دو اکتا و بالاتر از انسان بشنود.
6. یک گربه می تواند با یک جهش، بیش از پنج برابر قد خود بپرد.
7. تقریبا یک سوم گربه داران فکر می کنند گربه شان می تواند ذهنشان را بخواند.
8. گربه می تواند با استفاده از ۳۲ عضله به کنترل گوشهایش بپردازد و حتی آنها را با زاویه ۱۸۰ درجه بچرخاند.
9. گربه ها، برخلاف انسان در بدنشان غدد عرقی ندارند. این غدد فقط در کف پنجه هایشان قرار دارد.
10. گربه ها حدود یک سوم از زمان بیداریشان را به تمیز کردن خودشان می پردازند.
11. در سال ۱۸۸۸ بیش از ۳۰۰ هزار گربه مومیایی شده در قبرستان مصر کشف شد. کشاورزان از این اجساد به عنوان کود استفاده کردند.
12. ببر سیبری بزرگترین گربه وحشی امروزی است. درازای این ببر حدود ۳/۶ متر است (اندازه یک خودروی معمولی) و تا ۳۱۷ کیلوگرم وزن دارد.
13. کوچک ترین گربه وحشی امروزی، گربه پاسیاه است. گربه پاسیاه ماده کوچکتر از ۵۰ سانتی متر و کمتر از ۱/۲ کیلوگرم وزن دارد.
14. بسیاری از مصریان الهه ای به نام «باست» را می پرستیدند که بدنی به شکل یک زن و سری به شکل گربه داشته است.
15. گربه ها برخلاف سگ ها طعم شیرینی را احساس نمی کنند. دانشمندان بر این باورند که این به خاطر جهشی است که در گیرنده طعم های اصلی آنها رخ داده است.
16. گربه های ماده اغلب راست پنجه و گربه های نر اغلب چپ پنجه هستند. جالب است که در دنیا حدود ۱۰ درصد انسان چپ دست وجود دارد که اغلب آنها مرد هستند.
17. بیشتر گربه های باردار بین یک تا ۹ گربه به دنیا می آورند. بیشترین تعداد گربه ای که در طول یک دوره بارداری از یک مادر متولد شد، ۱۹ عدد بوده که ۱۵تای آنها زنده ماندند.
18. اگرچه تصور میشد مصریان باستان اولین قومی بودند که به اهلی کردن گربه ها پرداخته اند، اما به تازگی قدیمی ترین گربه خانگی را در مقبرهای ۹۵۰۰ ساله در قبرس یافته اند.
19. در دوران تفتیش عقاید در اسپانیا، پاپ هشتم گربه ها را شیطان دانست و به همین دلیل هزاران گربه را نابود کردند. البته باید بدانید که این کار برایشان عقوبت سنگینی داشت؛ نابودی گربه ها جمعیت موش ها را به شدت افزایش داد و دوران «مرگ سیاه» یا طاعون سیاه در آنجا آغاز شد.
20. گربه ها محبوب ترین حیوان خانگی در شمال آمریکا هستند، در مقایسه با ۶۳ میلیون سگی که آنجا نگهداری می شوند، ۷۳ میلیون گربه خانگی وجود دارد. بیش از ۳۰ درصد از خانواده های آمریکای شمالی گربه دارند.
21. اولین گربه ای که به فضا رفت، گربه فضانوردی به اسم «فلیست» بود. کشور فرانسه در سال ۱۹۶۳ این گربه را به فضا پرتاب کرد. الکترودهایی که در مغز او کار گذاشته شده بود، سیگنالهای عصبی را به زمین می فرستاد. او از این سفر جان سالم به در برد.
22. براساس یک افسانه عبری، نوح برای اینکه موشها تمام ذخایر غذایی انبار شده در کشتی را نخورند، به درگاه خداوند دعا کرد. خدا نیز در جواب، شیر را به عطسه انداخت تا گربه ای از دهانش بیرون بپرد و با موشها مقابله کند.
23. گربه ای که خود را با بدن انسان تماس می دهد، نه تنها می خواهد محبتش را نشان بدهد، بلکه قصد دارد با استفاده از غدد تولید بویی که در صورتش وجود دارد، قلمروی خود را نیز تعیین کند. گربه ها در دم و پنجه هایشان هم غدد تولید بو دارند.
24. زمانی که در مصر باستان یک گربه خانگی می مرد، اعضای خانواده با تراشیدن ابروهایشان عزاداری می کردند. همچنین باید مراسم بزرگداشتی برایش می گرفتند و سینه می زدند. گربه مومیایی میشد و ماسکی چوبی روی صورتش قرار می گرفت و در مقبره خانوادگی دفن می شد.
25.  قاچاق گربه از مصر باستان جرم بوده و مجازات آن مرگ است. البته دلالهای فنیقی در نهایت موفق شدند گربه هایی را به صورت قاچاق به آتن و دیگر شهرهای بزرگ ببرند و به بهای گزافی بفروشند.
26. در حالی که در بسیاری از نقاط اروپا و آمریکای شمالی گربه های سیاه را به بدیمنی نسبت می دهند، در انگلستان و استرالیا این موضوع دقیقا برعکس است و این گربه ها را نشانه خوش شانسی می دانند.
27. برخی از گربه های سیامی به نظر لوچ می آیند! زیرا اعصاب نیمکره سمت چپ مغزشان به چشم راست و اعصاب نیمکره سمت راست مغز به چشم چپ می رود و این موضوع باعث دوبینی می شود. گربه هم برای اصلاح این دوبینی چشمانش را چپ می کند!
28. قوه دید گربه ها هم از انسان بهتر و هم بدتر است. بهتر از این جهت که در تاریکی می توانند ببینند و بدتر به این دلیل که رنگ ها را مانند انسان تشخیص نمی دهند. دانشمندان معتقدند گربه ها چمن را به رنگ قرمز می بینند.
29. دو گربه سیامی در سفارت هلند در روسیه به طور مرتب میو میو می کردند و دیواری را می خراشیدند. سرپرستان آنها فکر کردند که لانه موشی در آن دیوار قرار دارد و به همین دلیل آنجا را کندند ولی با میکروفون های جاسوسی روسیه مواجه شدند. گربه ها می توانستند صدای این دستگاه ها را در زمان روشن بودن بشنوند.
30. نایاب ترین و گران ترین قهوه دنیا متعلق به اندونزی است؛ کشوری که زیستگاه لواک، نوعی گربه وحشی است. این گربه دانه های قهوه را می خورد و سپس از مدفوع این گربه، دانه های قهوه را برداشت می کنند، می شویند و تفت می دهند. هر یک کیلو قهوه «کوپی لواک» تقریبا به قیمت ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار فروخته می شود.