شستن فرش در قالیشویی به دو روش دستی یا سنتی و یا با دستگاه و به صورت اتوماتیک انجام می‌شود. یکی از سنت‌های ویژه مردم ایران پیش از ایام نوروز و در ماه اسفند شستن فرش است و شست‌شوی فرش از جمله کارهای مربوط به خانه تکانی است. در ادامه آسمونی به این موضوع پرداخته که شستن فرش به صورت دستی بهتر است یا با دستگاه و اینکه هر کدام از روش‌ها به چه صورت انجام می‌شود.

بهترین روش‌ها برای شستشوی فرش

غبارگیری در مرحله اول ارتقای کیفیت و در مرحله دوم زدودن آلودگی‌هایی که پس از سالیان دراز بر آن نشسته، مد نظر است. قبل از شستشوی فرش غبارگیری به دو روش انجام می‌شود:

• غبارگیری معمولی برای شستشوی فرش

در غبارگیری معمولی فرش را می‌تکانند و یا با چوب بر پشت قالی می‌کوبند تا گرد و خاک آن خارج شود. سپس با جارویی زبر (همان جاروهای چوبی که در منزل همه موجود است) آن را می‌روبند. این کار نباید موجب گسیختگی تار و پود قالی شود و به بافت آن لطمه بزند. کوبیدن فرش بر زمین از جمله کارهای نادرستی است که جهت تمیز کردن آن به کار می‌رود.

• غبارگیری مکانیکی برای شستشوی فرش

این کار در کارخانجات، بسته به کیفیت فرش صورت می‌گیرد و در منزل مقدور نیست. فرش‌هایی که دارای گرد و غبار هستند، قبل از شستشو حتما باید غبارگیری شوند، چرا که هنگام شستشو گرد و غبار در ته گره (محل تماس گره با تار و پود) باقی مانده خوب تمیز نمی‌شوند و باعث پوسیدگی فرش می‌گردد. (در واقع تبدیل به گل شده و در مغز فرش باقی می ماند). در زندگی های شهری که معمولا از جارو برقی استفاده می شود، گرد و غبار چندانی درون فرش باقی نمی ماند که نیازی به غبارگیری داشته باشد. فقط باید توجه داشت که فرش رنگ پس ندهد.

فرش‌های دستبافت چون کیفیت‌های متفاوتی دارند، ممکن است بعضی از آنها رنگ پس دهد. برای اینکه بفهمید فرش رنگ پس می‌دهد یا نه، یک دستمال سفید رنگ که با آب نیمه گرم خیس شده به قسمت‌هایی از پرز فرش بکشید یا پرز فرش را برای چند ثانیه درون دستمال نگه دارید. اگر دستمال سفید رنگی شد، فرش رنگ پس می دهد و باید هنگام شستشوی آن نکاتی را رعایت کرد. (بیشتر رنگ‌های تیره رنگ پس می دهند؛ مانند لاکی، سبزهای تیره،‌ سرمه ای، مشکی، آبی).

شستن فرش به صورت دستی

شستن فرش در قالیشویی به صورت دستی، معمولا با تی، جارو، پمپ آب، فرچه‌ دستی و دیگ خشک کن انجام می شود. ابتدا با فشار آب تمام سطح فرش خیس شده تا گرد و خاک‌ از کناره فرش خارج شود. سپس متصدی مربوطه با دستگاه فرچه‌ دستی و با استفاده از مواد شوینده مخصوص فرش، کل فرش را تمیز می کند. در مرحله‌ بعد متصدی با استفاده از شلاق زن دستی کل سطح فرش را آب‌ کشی می‌ کند. سپس فرش به دیگ خشک‌ کن منتقل می‌ شود.

شستن فرش با دستگاه

در شستن فرش با دستگاه، تمام پروسه‌ تمیز کردن فرش با استفاده از دستگاه‌ های صنعتی انجام می‌ شود. در این روش ابتدا فرش در داخل دستگاه شستشو قرار می‌ گیرد. در طول مسیر تجهیزاتی همچون شلاق زن اتوماتیک و فرچه‌ اتوماتیک وجود دارد که قادر هستند با فشار آب زیاد و مواد شوینده‌ مخصوص، تمام بافت فرش را تمیز کنند و هرگونه آلودگی را پاک کنند. سپس فرش شسته شده به داخل دستگاه آبگیر لوله‌ ای منتقل می‌ شود تا آب بین بافت قالی به صورت کامل از بین برود و با خشک کن خشک شود. در ضمن در این دستگاه ها، دستگاه پرز‌گیر وجود دارد که در هنگام خشک شدن فرش، پرز‌های روی بافت فرش را از بین می برند.

شستن دستی یا دستگاه؟

برای فرش‌های دست‌ باف و فرش‌های ماشینی با نخ‌های ابریشمی، معمولا شستن فرش با دستگاه توصیه می‌شود. با توجه به اینکه فرش دست‌ باف از نخ هایی بافته شده که به صورت سنتی رنگ شده‌اند در هنگام شستشو باید دقت کرد که رنگ‌‌های آن با هم ترکیب نشود. فرش دست‌ باف بعد از خیس شدن سنگین می‌ شود و همین سنگینی پروسه جابه جایی و آویز کردن آن را سخت می کند و اگر فرش خوب خشک نشود، تار و پودش دچار پوسیدگی می شود. و همچنین فرش های ماشینی که نخ های ابریشمی دارند نیز احتمال رنگی شدن بقیه قسمت های فرش وجود دارد.

مراحل شستشوی فرش

در شستشوی فرش با دست، رعایت نکات زیر اهمیت ویژه ای دارد:

• استفاده از زمین سخت، سیمانی، موزاییک یا زمین شیب دار بهتر است.
• جریان آب باید به صورت دوش و با حرارت معمولی باشد. از آب گرم در شستشوی فرش دستباف یا ماشینی استفاده نمی شود.

توضیح: فرش‌های ماشینی به علت داشتن مواد پلاستیکی در گره ها و تار و پود، پس از شستشو نرمی و لطافت خود را از دست می‌دهند. در فرش‌های دستبافت هم، که رنگ پس می‌دهد، آب گرم رنگ پس داده شده را در قسمت های روشن فرش تثبیت می‌کند که رنگبرداری آنها سخت و هزینه بردار است. فرش‌هایی هم که چله آنها از پشم و ابریشم یا گره‌های ابریشمی باشد، کیفیت‌شان پس از شستشو کاسته می‌شود.

• در شستشوی فرش از مواد قلیایی نباید استفاده شود.
• از شوینده های خنثی استفاده شود (مانند پودر دستی که باید قبل از استفاده در آب حل شود، شامپوی فرش، مایع ظرفشویی یا پودر صابون حل شده برای فرش هایی که چربی روی آنها ریخته شده است).
• فرش دستباف را از قبل خیس نکنید، به خصوص فرش هایی که رنگ پس می دهند. در این صورت قسمت های روشن فرش نیز رنگی می شود.
• فرشی را که رنگ پس می دهد، پس از شستشو با برس پلاستیکی و آبگیری، لوله نکنید و هرگز داخل لوله آب نگیرید.
• فرش شسته شده را کاملا آبگیری کرده با پارو و سپس با دستمال نخی یا حوله ای آب پرز آن را کاملا بگیرید و یک ساعت به همان حالت روی زمین بگذارید تا قسمت هایی که رنگ پس می دهد با قسمت های دیگر فرش تداخل پیدا نکند.
• وقتی فرش یک ساعت روی زمین به صورت پهن شده ماند، مابقی رطوبت خود را از دست می دهد و آماده پهن کردن می شود.
• فرش نیمه مرطوب از پشت، در سایه (نور غیر مستقیم خورشید) در معرض هوا آویخته شود.
• برای فرشهای ماشینی و دستبافت هم که رنگ پس نمی دهند، روش شستشو به همین صورت است. اگر هنگام پهن کردن فرش دوباره روی آن آب بگیرید، ریشه های آن حتما زرد خواهد شد.
• پس از خشک شدن فرش آن را با جاروی چوبی یا برس سر به سمت خواب فرش جارو یا برس بزنید تا تمام طرح های فرش سر جای خود قرار بگیرد و فرش شما زیبا و شکیل تر و تمیز دیده شود.(جارو برقی چون به صورت رفت و برگشت روی فرش کشیده می شود خواب فرش را به هم زده و از زیبایی آن می کاهد)

طریقه استفاده از شامپو فرش

• برای شامپو کردن فرش نیاز به زور بازو نیست قبل از شامپو کردن حتما روی فرش را جارو کنید.
• یک لیتر آب و دو فنجان شامپو فرش را درون ظرفی ریخته و خوب هم بزنید تا کف کند (هربار این کار را تکرار کنید).
• کف شامپو فرش را با یک تور یا اسفنج روی فرش بمالید. حرکت اسفنج بر روی فرش باید به آرامی صورت پذیرد؛ (زیرا فقط پرز فرش شما کثیف شده) است.

توضیح: اگر به جای کف شامپو از آب آن استفاده کنید، فرش نه تنها تمیز نمی‌شود، بلکه چسبنده شده و دیرتر خشک می‌شود، زیرا رطوبت به ریشه‌های فرش رسیده و ریشه‌ها در محیط مرطوب می‌پوسند و اگر چند بار این کار را تکرار کنید، به مرور زمان فرش شما حتما می‌پوسد. کف شامپو فرش کثافات روی پرزهای فرش را در خود حل کرده و ظرف نیم ساعت در مجاورت اکسیژن هوا ناپدید می‌شود که در این مدت نباید روی فرش راه بروید.

• از قسمت بالای فرش شروع به کار کنید تا روی قسمت‌هایی که کف شامپو را مالیده‌اید، راه نروید.
• پس از نیم ساعت یک دستمال زبر و یا تور پرده را روی فرش بمالید (این عمل را در جهت خواب فرش انجام دهید)، ‌سپس با یک جاروی زبر یا جاروی چوبی آن را به سمت خواب فرش جارو بزنید.
• حالا با یک برس قدیمی فرش خود را شانه کنید. این کار باعث می‌شود پرزها سر جای خود قرار بگیرند و فرش شما نرم و زیبا به نظر برسد و شما با دیدن آن لذت ببرید.