روز مرد در ایران باستان

جشن بهمنگان در روز دوم از ماه بهمن (وهومن ) از سالنامه ماهی دیگر منتقل شده است. با آسمونی همراه باشید تا با تاریخچه روز پدر بیشتر آشنا شوید.

روز پدر ایرانیان باستان

برخی از زرتشتیان، برگرفته از انگیزه اثر وهومن در شیوه رفتار مردان، روز جشن بهمن‌گان را روز پدر می‌دانند. این جشن به مناسبت بهمن ماه و همانم شدن روز و ماه برگزار می شد. در این روز زنان و فرزندان به همسر و پدران خود هدیه می‌دادند و از آن‌ها قدردانی می‌کردند.

اما انجمن موبدان تهران، به خاطر اینکه برخی از زرتشتیان جشن بهمن‌گان را روز جانور اهلی می‌دانند، تصمیم گرفت تا روز پدر را به جشن شهریورگان منتقل کند. آن‌ها این کار را بدین دلیل انجام دادند که جشن شهریورگان به معنای شهریاری بر اراده و نفس است. 

جشن بهمنگان

بهمن از واژه اوستایی وهومن (vohomana) به معنای اندیشه نیک است؛ که از وه (vah) و در اوستا ونگهو (vangho) به معنای نیک و من (mana) به معنای اندیشه درست شده است. فروزه وهومن یکی از فروزه‌ها (امشاسپندان) اهورا مزدا است و در دنیای مینوی مظهر اندیشه نیک و دانش خداداد است.

این روز (جشن بهمن‌گان) به مردان اندیشه‌ور و درستکار تعلق دارد و در نزد زرتشتیان به عنوان روز پدر نامیده می‌شود. در این روز زنان به مرد خود و فرزندان به پدران خود هدیه شایان می‌دهند و از آنان سپاسگزاری می‌کنند. ایرانیان باستان برای هر ماه از سال جشن داشتند و شادی را بسیار گرامی می‌داشتند و آن را آفریده اهورا مزدا می‌دانستند. واژه غم در فرهنگ پارسیان معنی نداشت و آن را مترادف با واژه اهریمن می‌دانستند. 

ابوریحان بیرونی درباره جشن بهمن‌گان در «آثار الباقیه عن القرون الخالیه» نوشته است:

روز دوم بهمن، عید است. برای توافق دو نام، آن را بهمنجه نامیده‌اند. بهمن نام فرضته موکل بر بهایم است که بشر به آن‌ها برای عمارت زمین و رفع حوایج نیازمند است و مردم پارس در دیگ‌هایی از جمیع دانه‌های خوراکی با گوشت غذایی می‌پزند و آن را با شیر خالص می‌خورند و می‌گویند که این غذا حافظه را زیاد می‌کند و این روز را در چیدن گیاهان و کنار رودخانه‌ها و جوی‌ها و روغن گرفتن و تهیه بخور و سوزاندنی‌ها خاصیتی مخصوص است و بر این گمانند که جاماسب وزیر گشتاسب این کارها را در این روز انجام می‌داد و سود این اشیاء در این روز بیشتر از دیگر روزها است.

مردم در روز جشن بهمنگان، غذا می‌پختند و بهمن سرخ و بهمن زرد بر کاسه‌ها می‌افشاندند. تره و ماست و ماهی می‌خوردند. زرتشتیان نیز در این جشن، حیوانات سودمند را نمی‌کشند و هیچ گوشتی از آن‌ها را در این روز نمی‌خوردند، البته برخی از زرتشتیان در تمام روزهای بهمن از خوردن و کشتن خودداری می‌کردند.

در چنین جشنی، همسایه‌ها دانگ خود را برای پخت آش به خانه‌ای که قرار بود آش آن‌جا پخته شود می‌دادند و همگی در پخت آن شریک بودند، این آش به آش هفت دانه معروف بود.

جشن شهریورگان

شهریورگان یا آذرجشن یکی از جشن‌های دوازده‌گانه ایران باستان و از جمله جشن‌های آتش بوده است. روز چهارم شهریور ماه، جشن شهریورگان است. امروزه زرتشتیان این جشن را بعنوان روز پدر در نظر می‌گیرند.

مردم در این جشن، آتش‌های خانگی بر پا می‌کردند و ستاش خداوند و نعمت‌های او را به جای می‌آوردند. در خانه‌های خود مهمانی می‌گرفتند و غذاها و خوراکی‌های مختلف آماده می‌کردند. شب هنگام نیز به خاطر تغییر وضع هوا، در پشت بام‌ها آتش به پا می‌کردند.

در دوران اخیر، زرتشتیان جشن شهریورگان را بعنوان روز پدر انتخاب کردند زیرا شهریور از امشاسپندان مردگونه است.