حمل و نقل هوایی سهم عمده ای در فعالیت تجاری کشورها دارد، به نحوی که غالباً به عنوان یکی از شاخصهای رشد اقتصادی مردم می باشد. توسعه حمل و نقل هوایی با بهبود خدمات فرهنگی و اجتماعی، گسترش فعالیتهای اقتصادی، افزایش سطح اشتغال منطقه ای و توسعه گردشگری امروزه پیشرفت محسوس تری نیز داشته است. توسعه ترابری هوایی نه تنها به عوامل طبیعی، اقتصادی و اجتماعی وابسته است.

بلکه تصمیمات سیاسی، حقوقی و اعمال ضوابط و مقررات مالی و اجرایی درآن نقش تعیین کننده دارد. به همین دلیل بازنگری در قانون گزاری ها و حذف بسیاری از مقررات محدودکننده اداری ، همواره یکی از عوامل بسط فعالیت های شرکت هواپیمایی در سراسر جهان بوده است. اکنون سرعت تغییرات و پیشرفت تکنولوژی هواپیمایی با توسعه تکنولوژی صنعت هواپیمایی، در برنامه ریزی های زیربنایی اجتناب ناپذیز می باشد.

حمل و نقل هوایی

حمل و نقل هوایی کالا یا کارگو (که محموله های تجاری هستند)، با هواپیماهای مخصوص  مانند: هواپیماهای غول پیکر بلوگا یا آنتونف 225 از کشوری به کشور مقصد ارسال می شود. برای درک کامل حمل و نقل هوایی کالاهای تجاری، و حمل کالاهای مسافران باید با تفاوت دو مفهوم کارگو و فریت بار آشنا باشید.  

تفاوت فریت بار و کارگو در حمل و نقل هوایی

افرادی که قصد مهاجرت یا مسافرت طولانی مدت به کشور های دیگر را دارند، می توانند بارهای و لوازم مورد نیاز خود را با استفاده از شرکت های فریت و حمل بار هوایی به کشور مقصد بفرستند، در اصطلاح به این نوع بارها که ماهیت تجاری ندارند، و نوعی بار خصوصی می باشند، فریت بار گفته می شود.  در نقطه مقابل کارگو در حمل و نقل هوایی به جابجایی کالاهای تجاری بین کشورهای مختلف گفته می شود، که توسط هواپیماهای اختصاصی منتقل می گردد. در نتیجه بارهایی که توسط تجار به شرکت های هواپیمایی جهت رساندن به کشور مقصد داده می شود، با بار فریت شده مسافران متفاوت است.

محدودیت حمل هوایی کالاهای خطرناک

کالاهای خطرناک به اقلام  و موادی گفته می شود، که سلامت هواپیما را به مخاطره می اندازد. حمل اینگونه اقلام با توجه به دستورالعملهای سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ICAO) و انجمن شرکت های هواپیمایی (یاتا) می باشد. مواد و کالاهای خطرناک بایستی بر اساس شرایط و ضوابط خاص و بین المللی حمل هوایی ، بسته بندی شده باشد و این بسته بندی می بایست  با کیفیت بالا و با ساختار مطمئن و به منظور جلوگیری از نشط و تراوش در شرایط تغییرات دمایی و رطوبت، فشار و ارتعاش انجام گرفته باشد.

هر بسته بایستی برچسب مناسب داشته، و دارای آرم شکلی مناسب باشد. و علایمی مانند شماره بین المللی برای مواد خطرناک UN number نیز داشته باشد. تجاری که درخواست حمل کالای خطرناک  و DGR   که شرکت های هواپیمایی در مبدا برای حمل انها امتناع خواهند کرد، بایستی به شیوه زیر اقدام کنند.

تعریف صادرات و واردات هوایی کالاها

انجام تشریفات ترخیص کالاهای وارداتی و همچنین صدور کالا از کشور براساس قانون امور گمرکی و آئین نامه اجرائی آن منوط به تنظیم اظهار نامه گمرکی و تسلیم آن به گمرک می‌باشد. اظهار کننده موظف است اسناد لازم را از قبیل سیاهه خرید، گواهی مبدأ، اسناد بانکی و سایر مجوزهای مورد نیاز که مقررات و قوانین مربوطه تعیین نموده است به اظهارنامه منضم نماید. کلیه کالاهایی که با مجوز گمرکات کشور مبداء به خارج از کشور و یا بالعکس به وسیله هواپیما جابجا می گردد، صادرات و واردات هوایی اتلاق میگردد. حال در مورد صادرات و واردات کالاهای تجاری در عرصه بین المللی بیشتر بدانیم.

کالاهای صادراتی و وارداتی به سه دسته تقسیم میشود

1. کالاهای مجاز: کالاهایی که با صدور آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز نیست.
2. کالاهای مشروط: کالایی است که صادرات و واردات آن نیاز به مجوز ارگان های دولتی دارد.(مانند کتب و نشریات وفیلم و نوار و آثار فرهنگی هنری)
3. کالاهای ممنوع الصدور: کالایی است که به موجب شرع مقدس و یا به موجب قانون ممنوع است.

مدارک لازم برای ارسال کالا در حمل و نقل هوایی

• پاسپورت
• کارت ملی مسئول بار
• بلیط هواپیما
• پته گمرکی برای فریت بار
• بارنامه ارسال بار
• پکینگ لیست ( فهرست لوازم )
• کپی و اصل کارت بازرگانی
• ارائه گواهی بهداشت
• مجوز صادرات جهت کالاهای گمرکی مجاز
• تنظیم صورت پکینگ لیست یا عدلبندی

مراحل گردش اظهارنامه وارداتی

1. ورود اطلاعات صاحب کالا
2. پذیرش اظهار نامه صاحب کالا توسط گمرکات هوایی
3. کنترل های گمرکی
4. پرداخت هزینه های گمرکی و ترخیص کالا

بارفرابر حمل هوایی

برای انجام عملیات و مدیریت یک خط حمل و نقل هوایی بین المللی نیاز به یک بارفرابر می باشد، که در ادامه به تعریف بارفرابر و وظایف مهم او می پردازیم. بارفرابر هوایی نیز، همان شخصی است که، موقعیت و مقام نمایندگی یک خط را دارد، و می‌باید به عضویت یاتا (YATA) درآمده باشد. کار بارفرابر به لحاظ تلفیق و گردآوری محموله‌های متعدد، و تبدیل آن به یک محموله، برای تحویل به خط هواپیمایی است. به‌همین علت، او را تلفیق‌گر (CONSOLIDATOR) نیز می‌نامند. 

خدمات و وظایف یک بارفرابر هوایی

1. ارائه مشاوره، نسبت به محموله‌های صادراتی و چگونگی حمل هوایی آن‌ها به مشتریان
2. ایجاد تسهیلات لازم جهت دریافت محموله، و تحویل آن به خط هواپیمایی
3. تنظیم اسناد حمل، از جانب خط متصدی حمل، تکمیل راه‌بارنامه، تعیین کرایه و هزینه‌های حمل، و کنترل اسنادی چون فاکتور و سیاهه‌ تجارت فروشنده
4. حصول اطمینان از این که تاییدیه‌ بسته‌بندی مناسب، برای حمل محموله‌های ویژه و خطرناک، توسط فرستنده، طبق مقررات یاتا تهیه شده باشد، و تسلیم خط گردد
5. ترتیب مقدمات حمل و رزرو کردن جا برای محموله‌ مورد حمل، تنظیم و ابلاغ برنامه‌ی زمانی حمل به خط شرکت هواپیمایی
6. تامین پوشش بیمه‌ای، برحسب درخواست مشتری، به‌شرط پرداخت حق‌بیمه توسط او
7. بارفرابر همچنین می‌تواند، به‌واسطه‌ی داشتن ارتباط مستمر با خطوط هواپیمایی مختلف، و اطلاع از برنامه‌های گوناگون پروازی، به ارائه خدماتی چون حمل‌ونقل انبار به انبار، یا منزل به منزل (DOOR TO DOOR)