دامپروری در ایران چگونه است؟

آسمونی : بنا به مدارک موجود سابقه دامداری در ایران به بیش از 7 هزار سال می رسد . شاید شروع دامداری در ایران جهت دسترسی دامها به منابع علوفه به صورت شبانی و یا دام مهاجر و عمدتا به صورت کوچ و ده نشینی بوده است . بتدریج در طی گذشت هزاران سال با توجه به نیاز زمان مراکز کشاورزی وسیع تر و در کنار آن شهرها ایجاد شده است. نگهداری دام در ایران اولا بر پایه دامهای کوچک (گوسفند و بز) بوده است و ثانیا این امر در چهار چوب دامداری صورت گرفته است . در چندین دهه اخیر است که دامپروری با هدف پرورش دامهای بزرگ و در محدوده شهرهای میلیونی به وجود آمده است. علاوه بر آنچه گذشت در تاریخ گذشته ایران، مراتع و در کنار آن دامداری با صاحبان ان علاوه بر جنبه های اقتصادی و تولید، همیشه حائز اهمیت نهایت اهمیت اجتماعی و سیاسی بوده است. هر چند که در گذشته اهمیت نسبی دامداری و دامداران در مقایسه با گروههای دیگر جامعه در ایران بالاتر بوده،ولی به لحاظ کمی جمعیت ایران بالطبع تعداد دامهای موجود به مراتب کمتر از تعداد آن در حال حاضر بوده است. از طرف دیگر به علت افزایش جمعیت و فراهم شدن امکانات وسیع کاری در امر کشاورزی ، سطح وسیعی از مراتع تبدیل به زمین های کشاورزی شده و باعث تشدید فشار چرای دام به مراتع باقیمانده گردیده است ، به طوری که در حال حاضر علیرغم قدرت بالقوه تولیدی ، مراتع علوفه استحصالی از مراتع بمراتب کمتر شده است. اولین فعالیتهای دولت در زمینه امور دام از سال 1279 بصورت تأسیس مدرسه فلاحت مظفری شروع شد که توسط واشر بلژیکی اداره می‌شد این مدرسه در سال 1285 پس از اتمام ماموریت واشر تعطیل گردید در این مدرسه دروس کشاورزی و امور دام تدریس می‌شد و کلیه فارغ‌التحصیلان در مناطق روستائی مشغول فعالیتهای تولیدی می‌شدند. از سال 1314 در اداره کل فلاحت، ترویج دامپروری و دامپزشکی شروع شد ولی با توجه به کمبود متخصص بسیار محدود بوده است این مروجین عمدتا از نیروهای فارغ‌التحصیل خارج از کشور و مستشاران خارجی بوده‌اند و در همین سال ایستگاهی در روستای حیدرآباد کرج به نام ایستگاه دامپروری حیدرآباد تأسیس و با وارد کردن نژادهای گاو و گوسفند و طیور خارجی شروع به ترویج نژادهای خارجی نموده‌اند این فعالیتها استمرار پیدا کرد تا اینکه در سال 1320 وزارت کشاورزی تاسیس گردید. در سال 1329 وزارت کشاورزی اقدام به تاسیس بنگاه دامپروری کشور و اداره کل دامپزشکی نمود. عمده فعالیتهای بنگاه عبارت بود از ورود انواع نژادهای مختلف گاو ماده، گاو نر، گوسفند، مرغ، خروس، ماشین جوجه‌کشی و ترویج اصول دامپروری و ایجاد واحدهای دامداریهای باصطلاح صنعتی بوده است همچنین این بنگاه جهت اشاعه فعالیتهای خود در برخی از شهرستانهای کشور در مورد دامهای مختلف به تشکیل ایستگاههای نمایشی اقدام کرده است. از همان سال در اطراف تهران تلقیح مصنوعی آغاز شده و به تدریج این امر با تشکیل ایستگاههای مختلف و اعزام تکنسین‌های تلقیح مصنوعی در سطح کشور توسعه پیدا کرده است. این روند تا سال 1332 ادامه داشت تا اینکه پس از کودتای 28 مرداد 1332 و پیرو اصل 4 ترومن استعمار،‌ شورا را بنیان نهاد و سازماندهی و تشکیلات کشاورزی ایران بدون هیچگونه سنخیتی با مسائل کشاورزی و دامی موجود کشور رو به توسعه گذاشت (این عمل با توجه به ورود متخصصین ترویج از خارج شکل گرفت) و با توجه باینکه تا آن زمان تمام فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در خارج از کشور تحصیل کرده بودند خود آگاه و تحت تأثیر پیشرفتهای کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار گرفته و بدون کمترین توجه به ساختار اجتماعی، اقتصادی،‌فرهنگی، مناطق روستایی که اصلی‌ترین تولیدکنندگان فرآورده‌های دامی کشور میباشند تشکیلات دامپروری را با الگوی رایج در کشورهای خارجی سازماندهی کردند و این همان چیزی بود که استعمارگران طلب میکردند. این روند ادامه داشت تا اینکه در جلسه مورخ 1340/7/26 طبق تصویب‌نامه هیئت دولت وقت و بنا به پیشنهاد وزارت کشاورزی بنگاه دامپروری کشور به سازمان دامپروری کشور تغییر تشکیلات داده است. از اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه که درآمد ایران از محل صادرات نفت،‌ بدلیل افزایش سریع قیمت آن، بسرعت افزایش یافت. شرکتهای دولتی با عناوین ظاهر فریب که عمدتاًَ نقش تجاری داشته و فعالیتهای واردات و توزیع دام و مواد و مصالح و ابزار کار و فرآورده‌های آنرا به عهده داشتند یکی پس از دیگری بوجود آمدند که در عمل باعث رکود فعالیتهای تولیدی داخل و یا حداقل عدم رشد این بخش در روستاها شدند و بجای آن واحدهای تولیدی صنعتی با سیاست وابستگی به ممالک خارجی توسعه یافتند. بعضی از این سازمانها و موسسات عبارتند از : 1- سازمان دامپروری کشور تاسیس در سال 1340 2- سازمان دامپزشکی تاسیس در سال 1350 3- شرکت سهامی شیر ایران تاسیس در سال 1347 4- شرکت سهامی جوجه‌کشی نارمک تاسیس در سال 1352 5- شرکت سهامی گوشت فارس تاسیس در سال 1353 6- شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان تاسیس در سال 1353 7- شرکت سهامی کشت و صنعت سفیدرود تاسیس در سال 1353 8- شرکت سهامی عمران جیرفت تاسیس در سال 1353 9- سازمان دامداران متحرک تاسیس در سال 1353 10- صندوق عمران مراتع تاسیس در سال 1349 11- شرکت سهامی پرورش و تولید گوشت بوقلمون تاسیس در سال 1354 12- شرکت سهامی مجتمع صنعتی گوشت لرستان تاسیس در سال 1354 13- شرکت سهامی گوشت کشور تاسیس در سال 1355 بدنبال سیاست‌های استعمارگرانه و در جهت تقویت آن هر گونه ارتباط تشکیلاتی بین اجزاء فوق‌الذکر و ایجاد وحدت رویه رویت نشد و هر یک بطور مجزا اقدام به سیاستگذاری اجزاء‌ می‌نمودند. بطوریکه از نظر سازماندهی تشکیلات دامپروری ایجاد مؤسساتی چون سازمان گوشت،‌ صندوق عمران مراتع، شرکت جوجه‌کشی نارمک، شرکت توسعه پرورش بوقلمون، سازمان دامداران متحرک و … همگی در راستای سیاست تغییر ساختار دامپروری کشور بوجود آمدند اگر چه در دستور کار هر یک از تشکیلات دولت در دامپروری اهداف مشخصی مورد نظر است لیکن بعلت عدم جامع‌نگری ساختار ناهمگون تشکیلات با واقعیات مسائل و مشکلات آن و عدم هماهنگی با یکدیگر نه تنها نتوانست ره‌آوردی برای بخش داشته باشد بلکه خود معضل و شکل جدید در نابسامانی تشکیلات دولتی فراهم آوردند و بواسطه حجم عظیم تدارکات خارجی و بازرگانی، جمیع تشکیلات در خدمت سیستم به اصطلاح صنعت دامپروری متوجه گردیده است.