بیت المقدس

فلسطین به لحاظ مقام و موقعیت مذهبی خاصی که در میان مسلمانان و مسیحیان و یهودیان داشته و دارد، به‏ عنوان سرزمینی مقدّس مطرح شده و همواره در میان پیروان این ادیان از اهمیّت ویژه‏ای برخوردار بوده است. هیچ مسأله‏ای در جهان اسلام و در بین پیروان دیگر ادیان، اهمیتی به اندازه مسأله فلسطین نیافته است. اهمیّت ویژه فلسطین در میان مسلمانان، بیشتر به لحاظ وجود امکنه‏ی مقدّسه در آن سرزمین است. از آن جمله می‏توان به شهر ایلیا اشاره کرد که پس از فتح فلسطین به همّت مسلمانان، بیت‏المقدس نامگذاری شده است.

بیت‏المقدس یا قدس شریف، سرزمینی است که در بین سه دین از ادیان بزرگ معاصر یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت که دارای پیروان کلان در جهان هستند، اهمیت بسیار زیادی دارد و مقدس شمرده می‏شود. ویژگی که برای بیت‏المقدس به لحاظ دینی می‏توان برشمرد این است که هیچ نقطه‏ای در جهان از لحاظ تقدس مثل قدس نمی‏باشد حتی جایی مانند مکه یا مدینه، علی‏رغم همه تقدس و اهمیتی که دارند، باز تنها در نزد پیروان یک دین )اسلام( محترم شمرده می‏شود. در حالی که قدس برای هر سه دین بزرگ آسمانی دارای تقدس بوده و از اهمیت طراز اول در نزد آنان برخوردار است. مطالبی که در پی می‏آید به خوبی بیانگر تقدس این سرزمین می‏باشد.

برگزیده شدن نام مسجدالاقصی توسط خداوند

همان طور که شهر بیت‏المقدس در طول تاریخ نام‏های متعددی مثل یبوس، یورشالیم - اورشلیم، ایلیا، بیت همیقداش، بیت‏المقدس، قدس و... داشته است، پرستشگاه، کهن و مهم آن نیز که اکنون نزد ما مسلمانان حرم شریف و مسجدالاقصی نامیده می‏شود، در طول تاریخ نام‏هایی مثل هیکل حضرت سلیمان و... داشته است.

از آن جا که این پرستشگاه را حضرت داوود و حضرت سلیمان به فرمان خداوند بنیان نهادند تا موحدان در آن جا به عبادت خداوند بپردازند، مسلمانان نیز مثل همه‏ی موحدان تاریخ به آن توجه داشتند. به همین دلیل، ابتدا به سوی آن نماز بر پا می‏کردند.

نام »مسجدالاقصی« را نخستین بار خداوند بزرگ بر این مکان مقدس و پرستشگاه کهن تاریخ نهاد.

خداوند تبارک و تعالی در آیه‏ی اول سوره‏ی اسراء که موضوع معراج حضرت رسول اکرم)ص( را مطرح کرده است، چنین می‏فرماید:

سبحان الذی اسری بعبده لیلاً من‏المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انه هوالسمیع البصیر.

پاک و منزه است خدایی که در مبارک شبی بنده خود )حضرت محمد(ص) ( را از مسجد الحرام به مسجد الاقصایی که پیرامونش را )به حضور و قدوم خاصان( مبارک ساخت، سیر داد تا آیات خدا را به او بنمایاند. به درستی که خداوند شنوا و بیناست.

پیامبران در بیت ‏المقدس

اگر تاریخ پیامبران، مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد تقدس شهر بیت‏المقدس بیشتر روشن می‏شود.

حضرت ابراهیم (ع)

هنگامی که حضرت ابراهیم)ع( در جریان مهاجرت خود، از مصر به فلسطین بازگشت به دستور خداوند در شهر قدس که در آن زمان یُبُوس نام داشت و به شهر صلح و آرامش )یورشالیم( مشهور شده بود، اقامت کرد. آن حضرت پس از مدتی، به دستور خداوند، قربانگاه و مکان مقدسی در این شهر به‏وجود آورد و آن را بیت‏الله نام نهاد. این مکان مقدس، بعدها به بیت‏المقدس مشهور شد.

در حقیقت، با ساخته شدن قربانگاه، نخستین قدم برای ایجاد تقدس در شهر بیت‏المقدس برداشته شد و پیامبر بزرگ خدا به دستور خداوند، روح پاکی و تقدس را به این شهر دمید.

حضرت موسی (ع)

پس از آن که حضرت ابراهیم)ع( در فلسطین درگذشت، فرزندان و نوادگان آن حضرت )حضرت یعقوب و فرزندانش( که رهبری عبرانی‏ها را عهده‏دار بودند به مصر رفتند اما حضرت موسی)ع( که به تازگی ظهور کرده بود، تصمیم گرفت عبرانی‏ها را به فلسطین بازگرداند. در آن زمان تبهکاری و سرکشی‏های قوم بنی‏اسرائیل به اندازه‏ای افزایش یافت که برای حضرت موسی)ع( غیرقابل تحمل شد. خداوند نیز به سبب همین نافرمانی‏های بنی‏اسرائیل، آن‏ها را چهل سال در بیابان‏ها سرگردان کرد و اجازه نداد به فلسطین بازگردند. این وضع ادامه یافت تا آن‏که عمر حضرت موسی به پایان رسید. در شهر قدس بود که خداوند تبارک و تعالی با حضرت موسی)ع( تکلم کرد و به اعتبار این تکلم آن حضرت کلیم‏الله محسوب می‏شود.

حضرت داوود و حضرت سلیمان (ع)

پس از آن‏که حضرت داوود به پیامبری برگزیده شد مأموریت یافت بنی‏اسرائیل را به راه راست هدایت کند. آن پیامبر خدا توانست تبهکاری و شرارت‏های بنی‏اسرائیل را تا حدّ زیادی مهار کرده و با فتح بیت‏المقدس و سایر مناطق فلسطین، تمدن جدیدی را بنیان‏گذاری کند.

یکی از کارهایی که حضرت داوود (ع) در جریان بنیان‏گذاری تمدن الهی انجام داد، ایجاد پرستشگاه و مکان مقدس )مسجد( در محل فعلی مسجدالاقصی است. به همین دلیل، از این پیامبر خدا نیز به عنوان یکی از بانیان شهر بیت‏المقدس نام برده شده است.

درباره‏ی تعمیر شهر بیت‏المقدس و ایجاد مسجد )پرستشگاه( توسط حضرت داوود، حکایت زیر هم نقل شده است:

پس از آن‏که حضرت داوود(ع) بیت‏المقدس را فتح کرد، درباره تجدید بنای شهر و ایجاد مسجد، از طرف خداوند وحی شد که به مکانی از این شهر )بیت‏المقدس( که فرشته‏ای با شمشیر برهنه ایستاده است، نگاه کند و مسجد را در آن جا بسازد.

همگامی که حضرت داوود(ع) نگاه کرد، یکی از فرشتگان خدا را بالای سنگ مشاهده نمود. با مشاهده فرشته، حضرت داوود)ع( بدون درنگ به تجدید بنای شهر و بنای مسجد مشغول شد.

گرچه حضرت داوود(ع) تعمیر شهر بیت‏المقدس )قدس( و پرستشگاه بزرگ )مسجدالاقصی( آن جا را آغاز کرد ولی فرصت نیافت کار بزرگ خود را به ثمر برساند. هنگامی که آن حضرت متوجه شد مرگ به او نزدیک شده است به فرزندش سلیمان چنین گفت:

ای سلیمان! خداوند به من فرمان داده بود که مسجد و خانه‏ای برایش در این شهر )بیت‏المقدس( بنا کنم. با این که مقدمات کار را آغاز کرده‏ام، ولی گویا تقدیر خداوند این است که من از این جهان بروم و ادامه‏ی کار را به تو بسپارم. اکنون به تو که بعد از من پیامبر و جانشین من خواهی شد، سفارش می‏کنم که در ساختن این مسجد شکوهمند لحظه‏ای درنگ نکنی.

پس از وفات حضرت داوود، پرستشگاهی که بعدها مسجدالاقصی نام گرفت، با شکوه فراوانی توسط حضرت سلیمان ساخته شد. شهر قدس نیز مقرّ سلطنت این پیامبر الهی شد. بنابر این حدود هشتاد سال حضرت داوود و حضرت سلیمان)ع( در این شهر حکومت تشکیل دادند.

حضرت عیسی(ع)

یکی از وقایع مهمی که در دوره‏ی تسلط رومیان در فلسطین اتفاق افتاد، تولد حضرت عیسی مسیح)ع( است. حضرت مسیح در روستای بیت‏لحم نزدیک قدس دیده به جهان گشود. با تولد حضرت مسیح)ع( فلسطین به‏ویژه شهر بیت‏المقدس دوران مهمی را آغاز کرد.

در حالی که حضرت عیسی(ع) به پیامبری برگزیده شده بود، از شهر ناصره به سوی بیت‏المقدس حرکت کرد. در راه بیت‏المقدس، از حضرت عیسی معجزه‏های فراوانی به ظهور پیوست. برخی از معجزه‏های آن حضرت در این سفر را چنین عنوان کرده‏اند:

شفا دادن بیماری که هیچ امیدی به بهبودی او نبود؛ زنده کرده شخص مرده؛ شفا دادن کسانی که به بیماری صرع و برص مبتلا بودند؛ غذا دادن به چهار هزار نفر با هفت قرص نان؛ راه رفتن روی آب؛ شفای مردی که دستش خشک شده بود؛ شفا دادن به افراد فلج و جزامی و... 

حضرت عیسی (ع) پس از ورود به بیت‏المقدس، بی‏درنگ به پرستشگاه بزرگ شهر )مسجدالاقصی رفت و در آن جا به تبلیغ دین خدا و تعلیم مردم مشغول شد. او در پرستشگاه شهر، هر روز مردم را با تعالیم الهی آشنا می‏کرد و به آن‏ها اندرز می‏داد.

بالاخره، باز ظهور حضرت عیسی)ع( و ورود ایشان به بیت‏المقدس، بار دیگر روح خدایی به این شهر دمیده شد و فصل تازه‏ای آغاز شد. در این شهر بود که حضرت عیسی (ع) از آن جا به اوج رفت.

حضرت محمد (ع) 

بیت‏المقدس جایی است که پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) از آن جا به معراج رفت و یکی از معجزات خود را در آن جا تحقق بخشید. این حادثه یکی از مهم‏ترین وقایع مسجدالاقصی و شهر بیت‏المقدس در زمان رسول اکرم)ص( است. پیامبر گرامی اسلام در جریان معراج، ابتدا به آن سرزمین رفتند و سپس از آن جا به سیر در آسمان‏ها پرداختند. در همین زمان بود که رسول خدا در مسجدالاقصی برای پیامبران نماز برگزار کردند.
رسول اکرم (ص) واقعه‏ی بر پا کردن نماز در مسجدالاقصی و بیت‏المقدس را چنین تعریف می‏کنند:

در همان حال که با حضرت جبرئیل سیر می‏کردیم، ناگهان او مرا در جایی پایین آورد و گفت: »ای محمد! نماز بخوان«

در همین هنگام بار دیگر جبرئیل به من گفت: »آیا می‏دانی جایی که می‏خواهی نماز بخوانی کجاست؟«

پس از آن که به این پرسش پاسخ منفی دادم، جبرئیل گفت: »این جا، طور سینا است؛ همان جایی که خدا با پیامبرش حضرت موسی سخن گفت.« بار دیگر حرکت کردیم و به سیر خود ادامه دادیم. خدا می‏داند که چه اندازه حرکت کرده بودیم که جبرئیل بار دیگر مرا پایین آورد و گفت: »این جا نیز نماز بگزار.«

پس از آن که نماز خواندم، جبرئیل به من گفت: »ای محمد! می‏دانی کجا نماز می‏خوانی؟«پاسخ دادم: »نه؛ نمی‏دانم«

جبرئیل گفت: »این جا بیت‏لحم است. بیت‏لحم محلی از بیت‏المقدس است که عیسی بن مریم در آن جا متولد شده است.«

از بیت‏لحم به سوی بیت‏المقدس به راه افتادیم در آن جا بُراق را به حلقه‏ای که قبلاً انبیا مرکب خود را به آن می‏بستند، بستم و در حالی که جبرئیل همراهم بود، وارد مسجدالاقصی شدم. در مسجدالاقصی حضرت ابراهیم، حضرت موسی و حضرت عیسی در میان عده‏ی زیادی از پیامبران که خدا می‏داند، چه اندازه بودند، حضور داشتند. همه این پیامبران به خاطر من در آن جا اجتماع کرده، آماده برگزاری نماز بودند. یقین داشتم که جبرئیل جلوتر از همه خواهد ایستاد و نماز به امامت او برگزار خواهد شد؛ ولی بعد از آن که صف نماز مرتب شد، جبرئیل بازوی مرا گرفت و به جلو برد تا برای آن جمع نماز برگزار کنم...

در احادیث و روایت‏ها نقل شده است: در ماجرای معراج، علاوه بر آن که موضوع برگزاری نماز پیش آمد، جبرئیل به رسول خدا گزارش‏هایی در مورد اماکن مقدس بیت‏المقدس ارایه داد و ضمن نشان دادن محراب انبیا، سایر ویژگی‏های این شهر و پرستشگاه آن را برشمرد.

پس از آن که حضرت رسول اکرم)ص( از معراج بازگشت، این واقعه مهم را برای مردم مکه بازگو کرد و در مورد بیت‏المقدس و مسجدالاقصی فرمود:

شب گذشته خداوند بزرگ مرا به بیت‏المقدس برد و آثار انبیا و سکونت‏گاه آنان را به من نشان داد و...

پس از معراج حضرت رسول اکرم)ص( به مسجدالاقصی، توجه مسلمانان به بیت‏المقدس و پرستشگاه آن )مسجدالاقصی( بیش از گذشته شد.

در آخرین روزهای حیات مبارک پیامبر گرامی اسلام)ص( که آن حضرت نمی‏توانست شاهد باشد که شهر قدس و اماکن و جایگاه‏های مقدس آن که میراث انبیای بزرگ خدا و موحدان مخلص تاریخ است، در دست ستمگران و فرمانروایان فاسد باقی مانده و آن‏ها در این شهر فساد کنند تصمیم گرفت به یکی از آرزوهای خویش جامه‏ی عمل بپوشاند و با اعزام سپاه به شام و فلسطین، این مناطق، به‏ویژه شهر بیت‏المقدس را آزاد کند.

در پی این تصمیم، فرمان بسیج و تشکیل سپاه صادر شد و جوان هیجده ساله‏ای به نام اسامة بن زید بن حارثه، به فرماندهی این سپاه بزرگ انتخاب شد. وی بعد از این فرمان آماده حرکت شد. اما هنوز سپاه او حرکت نکرده بود که پیکی از مدینه به قرارگاه رسید و این خبر را آورد که رسول خدا در حال بسیار سختی است و ممکن است از دنیا برود.

بدین ترتیب، رسول خدا در حالی رحلت کردند که آخرین فرمان بسیج ایشان در مورد حرکت به سوی شام و فلسطین و نجات بیت‏المقدس، عملی نشد.

قرآن مجید

کتاب‏های آسمانی از قبیل تورات و قرآن کریم نیز بر روی تقدس این سرزمین تأکید داشته و به ابعادی از آن اشاره کرده‏اند. در قرآن مجید آیات متعددی راجع به فلسطین آمده است، که بیشتر درباره‏ی قوم بنی‏اسراییل در این سرزمین است. در این آیات، عمدتاً به فساد این قوم در زمین و برتری‏جویی‏های یهودیان اشاره شده است. و مفسران نیز تفاسیر گوناگونی بر آن‏ها نوشته‏اند، از جمله:

»ما به بنی اسراییل در کتاب )تورات( اعلام کردیم که دو بار در زمین فساد خواهید کرد و برتری‏جویی بزرگی خواهید نمود. هنگامی که نخستین وعده فرا رسد، مردانی پیکارجو بر شما می‏فرستیم تا سخت شما را در هم‏کوبند و حتی برای تسلط بر شما خانه‏ها را جست و جو کنند و این وعده البته قطعی است. سپس شما را بر آن‏ها چیره می‏کنیم و اموال و فرزندانتان را افزون خواهیم کرد، و افراد شما را بیشتر )از دشمن( قرار خواهیم داد. اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی می‏کنید، و اگر بدی کنید، باز هم به خود می‏کنید. و هنگامی که وعده‏ی دوّم فرا رسد )آن چنان دشمن بر شما سخت خواهد گرفت( آثار غم و اندوه در چهره‏های شما ظاهرمی‏شود، و )آن‏ها( داخل مسجد )اقصی( می‏شوند، همان‏گونه که بار اوّل وارد شدند، و البتّه آن چه در زیر سلطه خود می‏گیرند، در هم می‏کوبند.«

در آیات فوق، از دو انحراف اجتماعی بنی‏اسراییل، که منجر به فساد و برتری‏جویی می‏شود، سخن به میان آمده است. به دنبال هر یک از این دو، خداوند مردانی نیرومند و پیکارجو بر آن‏ها مسلط می‏کند تا آنان را سخت مجازات کنند و به کیفر اعمالشان برسانند. همچنین، بیانگر این است که تاریخ بنی‏اسراییل در فلسطین فراز و نشیب بسیار دارد.