حجاب اجباری یا اختیاری از منظر دین

چرا حجاب در صدر اسلام اجباری نبود اما امروز باید اجباری باشد؟

برخی با ضرورت بحث حجاب مخالفند، زیرا، آن را مسئله‌ای فردی می‌دانند نه جمعی. از جمله ادله ایشان، آن است که حجاب در صدر اسلام اجباری نبوده، بلکه موکول به تصمیم و خواست خود افراد بوده است. آنان می‌گویند در ابتدای انقلاب اسلامی ایران نیز مسئله اجباری کردن حجاب محل اختلاف میان علما گردید. از جمله مرحوم آیت الله محمود طالقانی، پس از اعلام اجباری شدن پوشش سر برای زنان در ادارات دولتی توسط امام خمینی، به موضع‌گیری علیه آن پرداخت. سخنان وی آن‌چنان که در روزنامه اطلاعات، مورخ 20 اسفند 1357 آمده است بدین قرار است: «حتی برای زن‌های مسلمان هم در حجاب اجباری نیست چه برسد به اقلیت‌های مذهبی... ما نمی‌گوییم زن‌ها به ادارات نروند و هیچ کس هم نمی‌گوید... زنان عضو فعال اجتماع ما هستند... اسلام و قرآن و مراجع دین می‌خواهند شخصیت زن حفظ شود. هیچ اجباری هم در کار نیست. مگر در دهات ما از صدر اسلام تا کنون زنان ما چگونه زندگی می‌کردند؟ مگر چادر می‌پوشیدند؟... کی در این راهپیمایی‌ها زنان ما را مجبور کرده که با حجاب یا بی‌حجاب بیایند؟ این‌ها خودشان احساس مسئولیت کردند، اما، حالا این که روسری سر کنند یا نکنند باز هم هیچ‌کس در آن اجباری نکرده است».

نهایتاً طبق دستور امام خمینی، اجباری شدن حجاب در ادارات دولتی اجرا شد و در سال 1363 مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون مجازات اسلامی، برای عدم رعایت حجاب در معابر عمومی، 72 ضربه شلاق تعیین نمود (ماده 638 قانون مدنی، برای زنان بی‌حجاب، حبس از ده روز تا دو ماه، یا جریمه نقدی تعیین کرده است).

در مورد اختلافات ابتدای انقلاب باید گفت آن‌چه باید ملاک ما برای تشخیص قول صحیح از اقوال خطا باشد، ادله‌ای است که طرفین بر ادعای خود مطرح می‌کنند؛ حجاب، یک عنوان شرعی است، ولی اجباری کردن حجاب در جامعه، یک عنوان شرعی نیست، بلکه عنوانی مربوط به زندگی روزمره است که باید از طریق انطباق قواعد عام شرعی حکمش را در هر زمان به دست آورد. توضیح آنکه، عنوانی هم‌چون «نماز یومیه» یا «سرقت» عناوینی شرعی هستند که حکم اولی وجوب و حکم دومی حرمت است، اما، «خوردن» یا «نگاه کردن»، عنوانی شرعی نیستند که به همین عنوان، مستلزم حکمی از سوی شارع باشند، بلکه باید دید تحت کدامیک از عمومات مندرج می‌شوند. مثلاً، خوردن گوشت خوک حرام است، اما، خوردن آن‌چه لازمه حفظ حیات است واجب است. اگر امروزه، در جامعه اسلامی، گذراندن دوره سربازی، اجباری است، نمی‌توان بر آن خدشه کرد که در صدر اسلام، پیامبر اکرم و ائمه طاهرین، کسی را مجبور به دو سال خدمت نظامی نمی‌کردند!

اگر حجاب در زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله اجباری نبوده است، احیاناً به دلیل تازه پا بودن اسلام و عدم ثبات اجتماعی، درگیری زیاد در جنگ‌ها، لزوم تدریجی بودن ابلاغ احکام و اموری از این دست باشد نه به دلیل عدم مشروعیت آن.

رعایت حجاب اختیاری است یا اجباری؟

عنوان شهروندی و پذیرش آن مقتضیاتی دارد که از جمله آنها عمل به قانون اجتماعی است. به عنوان مثال اگر در جامعه، قانونی مانند قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی وضع شده است، هیچ یک از شهروندان و عابران پیاده که از خیابان می گذرند، نمی توانند این قانون را نادیده گرفته و بگویند که قانون برای رانندگان است و عابران پیاده می توانند تخطی کنند.

حجاب در حقیقت یک قانون اجتماعی است و همانند قانون و مقررات راهنمایی و رانندگی الزامی و تخطی از آن افزون بر گناه، مجازات هایی را در پی دارد.

در هر جامعه ای اگر قانون زیر پا گذاشته شود، امنیت اجتماعی و اخلاقی جامعه از بین رفته و در حقیقت تجاوز به حقوق دیگران است.

عدم رعایت حجاب همانند تجاوز از خط عابر پیاده و عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی است که مجازات خاص خود را دارد؛ زیرا در هر دو مورد، اطمینان و اعتماد عابران افراد جامعه سلب شده و هراس و وحشت جامعه را فرا خواهد گرفت.

قطعا در جامعه ای که افراد آن قانون را زیر پا بگذارند، شهروندان احساس ناامنی خواهند کرد.

بر اساس این مثال حتی اگر شهروندان، اعتقادی به حجاب نداشته باشند، می بایست به قوانین مصوب احترام گذاشته و آن را اجرا کنند، از این رو حجاب حتی بر شهروندان مسیحی در کشور اسلامی واجب است؛ زیرا قانون فراگیر است و همگان باید آن را رعایت نمایند.

با توجه به دو ویژگی اسلامیت جامعه و ضمانت قانونی، ضرورت رعایت حجاب در جامعه مشخص می شود.

لازم به ذکر است، چون حجاب مفهومی مشکک و دارای سلسله مراتب است که با نبود یک مرتبه از آن ساقط خواهد شد، بد حجابی لفظ صحیحی نیست و می بایست بی حجابی ذکر گردد