جایزه فیلدز ، مدال و نشان ریاضیات

مدال فیلدز یا نشان فیلدز جایزه‌ای است که هر چهار سال یکبار به ابتکار ریاضی‌دان کانادایی جان چارلز فیلدز در جریان کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات به ریاضی‌دانان جوان که کار ارزنده‌ای در ریاضی انجام داده باشند، داده می‌شود. آسمونی در این بخش به معرفی مدال فیلدز می پردازد.

نشان یا مدال فیلدز یا مدال بین‌المللی اکتشافات برجسته ریاضیات، معتبرترین جایزه‌ ریاضی در جهان است که هرچهارسال یکبار به دو، سه یا چهار ریاضی‌دان کمتر از 40 سال اهدا می‌شود.

این جایزه در کنگره بین‌المللی اتحادیه بین‌المللی ریاضیات،‌نشستی که هر چهارسال یکبار برگزار می شود،‌به عنوان برترین و برجسته‌ترین جایزه‌ای که یک ریاضیدان در طول عمر خود می‌تواند دریافت کند، اهدا می‌شود. نشان فیلدز و نشان ابل معمولا با نام نوبل ریاضیات نیز شناخته می‌شوند.

این نشان جایزه‌ای نقدی به همراه دارد که از سال 2006 ارزش آن 15 هزار دلار کانادا بوده‌است. نام این مدال برگرفته از نام ریاضیدان شهیر کانادایی، جان چارلز فیلدز است، فردی که در ایجاد این جایزه و طراحی مدال آن نقشی کلیدی داشت و بودجه جایزه مالی آن را نیز تامین کرد.

این نشان اولین بار در سال 1936 به ریاضیدانی فنلاندی به‌نام لارس آلفورس و ریاضیدانی آمریکایی به نام جس داگلاس اهدا شد و از سال 1950 به بعد، هرچهار سال یکبار با هدف پشتیبانی و به شهرت رساندن ریاضیدانان جوان که دستاوردهای بزرگی در علوم ریاضی داشته‌اند، اهدا شد.

در سال 2014، مریم میرزاخانی به اولین زن در تاریخ این جایزه تبدیل شد که توانسته نشان فیلدز را از آن خود سازد. همچنین در این سال آرتور آویلا نیز عنوان اولین ریاضیدان آمریکای جنوبی که موفق به کسب نشان معتبر فیلدز شده‌است را از آن خود ساخت.

شرایط جایزه

اگرچه این نشان معمولا با نام نوبل ریاضیات شناخته می‌شود، این جایزه هر چهار‌سال یکبار اهدا می‌شود و برندگان آن از محدودیت سنی برخوردارند و نباید بالاتر از 40 سال باشد. در حقیقت تولد گیرنده جایزه نباید پیش اول ژانویه سال اهدا جایزه باشد. به همین دلیل برخی از بزرگترین ریاضیدانان جهان به واسطه این قانون شانس دریافت این نشان معتبر را از دست داده‌اند. قانون چهل‌سالگی به خواسته فیلدز و با هدف تقدیر از دستاورد‌های دانشمندان و در عین حال تشویق دیگر دانشمندان برای دستیابی به موفقیت‌های بیشتر تعیین شده‌است.

جایزه نقدی نشان فیلدز نیز بسیار کمتر از یک میلیون و چهارصد هزار دلار (کانادا) نوبل است. دیگر جوایز اصلی و معتبر ریاضی از قبیل ابل و چرن نیز مانند نوبل از جایزه نقدی قابل توجهی برخوردارند.

مراسم معرفی برندگان نشان فیلدز تاکنون 16 بار و در کشورهای مختلف جهان برگزار شده است،‌اولین آن در شهر اسلو نروژ و آخرین آن در سئول کره جنوبی برگزار شده‌است.

کمیته انتخاب نشان فیلدز توسط کمیته اجرایی اتحادیه بین‌المللی ریاضیات تعیین شده و از این کمیته درخواست می‌شود حداقل دو و حداکثر چهار نفر را به عنوان برندگان نشان فیلدز انتخاب و معرفی کنند. اسامی اعضای این کمیته تا زمان اعلام برندگان پنهان می‌ماند.

رویداد‌های تاریخی

در سال 1954 ژان پیر سر توانست عنوان جوانترین ریاضیدان جهان که موفق به کسب نشان فیلدز شده را از آن خود ساخت. وی هنوز این عنوان را برای خود حفظ کرده‌است. در سال 1996 الکساندر گروتندیک در اعتراض به حمله نظامی شوروی به شرق اروپا نشست اتحادیه بین‌المللی ریاضیات را بایکوت کرد و لئون مشان با حضور در مراسم اهدای جایزه، به نمایندگی از گروتندیک نشان فیلدز وی را دریافت کرد.

در سال‌های 1970 و 1978، سرگئی نویکوف و گریگوری مارگولیس به دلیل محدودیت‌هایی که توسط دولت شوروی برایشان ایجاد شده بود نتوانستند به نیس و هلسینکی سفر کرده و جوایز خود را دریافت کنند.

ادوارد ویتن در سال 1990 اولین فیزیکدانی بود که توانست این نشان ریاضی را دریافت کند. آخرین شگفتی تاریخی این نشان نیز به سال 2014 اختصاص دارد، مریم میرزاخانی اولین زنی است که توانست برترین نشان ریاضی جهان را از آن خود سازد و همچنین آرتورآویلا، به عنوان اولین ریاضیدان آمریکای لاتین که برنده نشان فیلدز شده معرفی شد.

ایالات متحده آمریکا تاکنون بیشترین تعداد نشان فیلدز را از آن خود ساخته است. به این شکل رتبه‌بندی کشورها براساس تعداد دفعات دریافت این نشان به این ترتیب است: آمریکا 12 بار، ژاپن 3 بار، بلژیک دو بار، آلمان،‌استرالیا، اطریش، برزیل، هنگ‌کنگ، کانادا،‌فنلاند، ایران، ایتالیا، نروژ، نیوزیلند، آفریقای جنوبی، سوئد و ویتنام هرکدام  یک‌بار موفق به کسب این نشان شده‌اند.

همچنین بیشترین این مدال‌ها توسط دانشگاه پرینستون، سپس دانشگاه پاریس، موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون، موسسه مطالعات پیشرفته پاریس، دانشگاه کمبریج و هاروارد دریافت شده‌اند.

مدال فیلدز

این مدال توسط مجسمه‌سازی کانادایی به‌نام آر.تت مکنزی طراحی شده‌است. در یک سوی آن تصویر ارشمیدس و جمله‌ای از او به زبان لاتین حک شده و در سوی دیگر آن به زبان لاتین نوشته شده: ریاضیدانان که از سرتاسر جهان انتخاب شده‌اند این جایزه را به خاطر موفقیتی بی‌نظیر دریافت می‌کنند.