11 شوال ، وفات شیخ بهایی در اصفهان (1030 ه ق)

آسمونی : و خود با تواضع و فروتنی خاصی، به این حقیقت اعتراف دارد، آنجا که می‏گوید: «من در مباحثه و جدل، بر هر ذوفنونی‏ چیره شدم، ولی هرگز نتوانستم با کسی که در یک فن استاد بود، حریف شوم.» (با این ‏جمله به حقیقتی اشاره دارد که استعداد طبیعی و ذاتی انسان، توان و قابلیت فراگیری یک سنخ مطلب خاصی را دارد، هر انسانی نمی‏تواند در تمام فنون موفقیت و پیشرفت داشته باشد، بسیار بجاست ‏که مربیان و پیش کسوتان ذوق فرد را دریابند و او را به مسیر مورد علاقه‏اش هدایت ‏کنند.) شیخ بهایی در زمینه ‏های مختلف اطلاعات و آگاهی دارد و همین آگاهی و وسعت معلومات، نوعی جاذبیت ‏به آثار او بخشیده است که از میان انبوه آثار گذشتگان، کتاب‌ها و تالیفات او را به صورت کتاب روز و مورد علاقه درآورده است. شیخ بهایی در زمینه ‏های مختلف اطلاعات و آگاهی دارد و همین آگاهی و وسعت معلومات، نوعی جاذبیت ‏به آثار او بخشیده است که از میان انبوه آثار گذشتگان، کتاب‌ها و تالیفات او را به صورت کتاب روز و مورد علاقه درآورده است. فی المثل در کتاب ‏«اربعین‏» که یک کتاب حدیثی و فقهی است، از مسائل ریاضی و هیات نیز استفاده کرده است، و مسائل آنها را به صورت روشن و ملموس در اختیار خواننده قرار داده است. در مورد تاریخ وفات شیخ بهایی اقوال گوناگونی وجود دارد، صاحب‏ «تاریخ ‏عالم آرای عباسی‏» که از مآخذ مورد اعتماد است، می‏گوید که در شب چهارم شوال سال‏1030 ه.ق بیمار شد و هفت روز رنجور بود، تا این که در شب 11 شوال درگذشت، و چون وی رحلت کرد، شاه عباس در ییلاق بود و اعیان شهر جنازه او را برداشتند و ازدحام مردم به اندازه‏ای بود که در میدان نقش جهان جا نبود که جنازه او را حرکت‏ دهند. در مسجد جامع عتیق به آب چاه غسل دادند و علماء بر او نماز گزاردند و در بقعه‏ای منسوب به امام زین العابدین(علیه السلام) که مدفن دو امامزاده است، گذاشتند و از آنجا به مشهد بردند و به وصیت‏ خود او در پائین پا، در جایی که هنگام توقف در مشهد در آنجا درس می‏گفت، به خاکش سپردند. صاحب روضات الجنات می‏گوید که چون شیخ درگذشت، پنجاه هزار نفر بر جنازه وی نماز گزاردند و در تاریخ فوت وی گفته‏اند: «بی ‏سر و پا گشت و شرع و افسر فضل اوفتاد.» مقصود از «بی‏سر و پا گشت‏ شرع‏» این است که شین و عین از آغاز و آخر شرع می‏افتد، و «راء» می‏ماند که 200 باشد، و «افسر فضل اوفتاد»، یعنی ‏«فاء» از آغاز آن ساقط می‏شود و «ضاء» که 800 و «لام‏» که 30 باشد می‏ماند و روی هم رفته،1030می‏شود. صاحب کتاب تنبیهات می‏گوید که سال یک هزار و سی هجری، مریخ در عقرب ‏راجع شد، و شیخ پس از یک هفته مریضی به رحمت ایزدی پیوست. اعتماد الدوله میرزا ابو طالب در تاریخ رحلت وی گفته است: رفت چون شیخ از این دار فنای گشت ایوان جنانش ماوای دوستی جست ز من تاریخش گفتمش ‏«شیخ بهاء الدین وای‏» که از جمله آخر بدون همزه‏ «بهاء»، عدد 1030 به دست می‏آید. صاحب مطلع الشمس می‏گوید که در چهارم شوال سال 1030 هجری شمسی‏ مریض گشت و در سه‏شنبه دوازدهم رحلت نمود و جسد شریفش به مشهد نقل شد. صاحب امل الآمل در مورد تاریخ وفات شیخ گوید که از مشایخ خود شنیدم که ‏در سال 1030 هجری قمری درگذشت. ولی صاحب قصص العلماء تاریخ درگذشت وی را سال 1031 هجری قمری ‏ذکر کرده است. صاحب سلافة العصر، تاریخ وفات شیخ را دوازده روز مانده از شوال سال ‏1031 هجری قمری نوشته است، و در کتاب دیگر خویش موسوم به حدائق الندیه فی‏ شرح الفوائد الصمدیه در دوازدهم شوال سال 1030 هجری قمری ذکر کرده است و ممکن است در چاپ کتاب اول تحریفی شده باشد. به طور کلی آنچه از این اقوال برمی‏آید، وفات شیخ در دوازدهم شوال سال‏1030 یا 1031 هجری قمری اتفاق افتاده است و چون صاحب تاریخ عالم آرای عباسی‏ که نظرش معتبرتر از دیگران است، و همچنین کتاب تنبیهات که تالیف خود را چند ماه بعد از آن واقعه نوشته است، سال 1030 را ذکر کرده‏اند، از این رو گفته کسانی که وفات‏ شیخ را در این سال نوشته‏اند، صحیح‏تر به نظر می‏رسد. در این صورت وفات شیخ در دوازدهم ماه شوال سال 1030 ه.ق در شهر اصفهان روی داده است.