پلی به گذشته ی ایران

تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم

معمولاً تاریخ ایران را به دو دورهٔ کلی تاریخ ایران پیش از اسلام و تاریخ ایران پس از اسلام تقسیم می کنندکه در این بخش آسمونی به این مطلب می پردازیم.

دو روایت مختلف از تاریخ ایران پیش از اسلام وجود دارد:  

یکی روایت سنتی که مبتنی بر تواریخ سنتی است (شامل شاهنامه.) و از نخستین پادشاه کیومرث (که پادشاه جهان و نه فقط ایران است) آغاز میشود و شامل سلسله های پادشاهی پیشدادیان، کیانیان، ملوک الطوایفی (اشکانیان) و ساسانیان است. این روایت سنتی به یک معنی روایتی اسطورهای از تاریخ ایران است و شامل اطلاعات ذی قیمت مردم شناسانه و اسطوره.شناسانه استروایت دیگر روایت مبتنی بر تواریخ خارجی (شامل تواریخ یونانی، ارمنی، رومی)و مدارک و یافته های باستانشناسی (شامل کتیبه ها و سکه.ها) و به طور کلی روایتی مدرن و علمی است.

در این روایت خاندان های پادشاهی در ایران پیش از اسلام از قرار زیرند:  

مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان شاید بسیاری باور ننمایند که از سال سی ام هجری که سال مرگ یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی است تا سال 1344ه.ق(=1304ه.خ) که تاریخ برافتادن قاجاریان می باشد در درون حدود طبیعی ایران بیش از یکصد و پنجاه خاندان به استقلال یا نیمه استقلال پادشاهی کرده.اند و از میان ایشان تنها چهار خاندان سلجوقیان و مغولان و صفویان و نادر شاه را میتوان گفت که بر سراسر ایران حکمروا بودند. از دیــــــگران طاهریان، سامانیـان، صفاریـان، غزنویـان، بوییان، خوارزمشـاهیـان، ره.قویـونــلویــان، آق.قویونلویان، زندیان، قاجاریان اگر چه پادشاهان بزرگ و بنام بودند هیچ کدام سراسر ایران را زیر فرمان نداشتند. آن دیگران هم جز خاندان های کوچکی نبودند که هر کدام بر یک یا دو ولایت فرمانروا بودند. در زمینه دودمان ها باید این را به اشاره یادآوری کرد که در یک دوره که آل جلایر نیز بر بخش هایی از ایرانزمین فرمان می راندند، حدود بیست دودمان بر ایران فرمانروا بودند. 

دودمان های دوران پیش از اسلام

ماد (آغاز قرن هشتم ق. م.550 ق. م.) بنیانگذار (دیاکو) (هووخشتره)

هخامنشی (559 ق. م.- 330 ق. م.) بنیانگذار کوروش شهریار معروف داریوش

سلوکیان (330 ق. م.- 129 ق. م.) بنیانگذار سلوکوس یکم

اشکانیان (256 ق. م.- 224 م.) بنیانگذار اشک یکم شهریاران بزرگ مهرداد یکم

ارد یا اشک سیزدهم

ساسانیان (224 م.652 م.) بنیانگذار (اردشیر بابکان) شهریاران بزرگ شاپور 1

شاپور دوم و انوشیروان دادگر 

دودمان های دوران پس از اسلام

طاهریان (205 - 259 ه. ق) بنیانگذار طاهر ذوالیمینین

صفاریان (261 - 287 ه. ق) بنیانگذار یعقوب لیث

سامانیان (261 - 389 ه. ق) بنیانگذار نصر اول شهریاران بزرگ اسماعیل بن احمد و نصر بن احمد

زیاریان(315 - 462 ه. ق) بنیانگذار مرداویج پسر زیار شهریار معروف قابوس بن وشمگیر

بوییان (320 - 440 ه. ق) بنیانگذار عمادالدوله علی شهریار بزرگ عضدالدوله

غزنویان (388 - 555 ه. ق) بنیانگذار سلطان محمود غزنوی

سلجوقیان (429 - 511 ه. ق) بنیانگذار طغرل بیک شهریاران بزرگ ملکشاه و سلطان سنجر

خوارزمشاهیان (470 - 617 ه. ق) بنیانگذار (انوشتکین غرجه) شهریاران معروف: محمد خوارزمشاه

ایلخانان مغول (654 - 736 ه. ق.) بنیانگذار هولاکو خان

تیموریان (-771 903 ه. ق) بنیانگذار تیمور گورکانی

صفویان - (906 - 1135 ه. ق.) بنیانگذار شاه اسماعیل اول شهریار بزرگ شاه عباس

افشار (1148 - 1161 ه. ق.): بنیانگذار نادرشاه

زند (-1163 1209 ه. ق.) بنیانگذار کریم خان زند

قاجار (1209 - 1345 ه. ق.) بنیانگذار آقا محمد شاه شهریار نامی ناصرالدین شاه

سلسله پهلوی (آغاز1345 ه. ق. 1304 ه. ش.) بنیانگذار رضا شاه

محمدرضا پهلوی در 26 دی و به هنگام انقلاب ایران ناگزیر به ترک ایران شد. پایان دودمان پهلوی را 22 بهمن 1357 می.دانند

حکومت جمهوری اسلامی (آغاز 1357 ه. ش.) بنیانگذار آیت الله خمینی