ابوالفضل بیهقی که بود؟

ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی در توابع سبزوار امروزی، در سال 370 قمری چشم به جهان گشود. وی نویسنده و مورخ معروف ایرانی حکومت غزنوی بوده است و از آثار ارزشمندش هم میتوان به "تاریخ بیهقی" اشاره کرد. این کتاب طی سالها تبدیل به مهم ترین کتاب تاریخ مرجع دوران غزنوی شده است. بیهقی در نیشابور که مرکز فرهنگی آن دوره بود تحصیل کرد و پس از آن نیز به غزنه رفت و در 27 سالگی به دیوان رسالت سلطان محمود غزنوی راه یافت و در دربار غزنوی به دبیری پرداخت. و با توجه به اینکه دبیری دیوان را به وی سپردند انتظار میرود که ابوالفضل بیهقی خط خوشی نیز داشته است.

وی در دربار بسیار مورد اعتماد و منصف بود، اما مانند هر کس دیگری که وارد دربار میشد و به این سرعت پیشرفت میکرد، مورد تهمت و کنایه قرار گرفت و چند سالی نیز به زندان افتاد. اما پس از آزادی، کتاب تاریخ بیهقی را در سن چهل و سه سالگی نوشت و تقریبا دو سال مشغول نوشتن آن بود. تاریخ بیهقی شامل 30 جلد بوده است که اکنون فقط 6 جلد از آن باقی مانده و جلد اول نیز نصفه و نیمه است. این چند جلد در ایران نخستین بار به دست علی اکبر فیاض تصحیح و چاپ شد.

بیهقی در طول عمرش، علاوه بر زندانی شدن، یک بار هم منزلش مورد دزدی و غارت قرار گرفت که بعدها مجرم و دزد را پیدا کردند که یک غلام بود و نامش هم "تومان"!

بیهقی همچنین در یکی از لشکرکشی های سلطان محمود غزنوی به همراه وی رفت و جانش به خطر افتاد.

وی در شاعری، دبیری، رسالت و اخلاق زبانزد همه بود اما متون تاریخی وی بسیار مورد تمجید و معتبر است. مورخان دیگر از بیهقی با عناوین «خواجه»، «شیخ»، «کاتب»، «امام» و «عمید» یاد کرده‌اند.

بیهقی در سال 470 قمری درگذشت اما به مدت 19 سال قبل از درگذشتش مشغول بازنویسی تاریخ بیهقی و به روز کردن آن بود.