مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان از قديمی‌ ترين بنای تاريخی شهر اصفهان است. سيمای الان مسجد جامع اصفهان عمدتا به اقدامات دوره سلجوقی مربوط است؛ ولی تعميرات و الحاقات که روی آن انجام شده به دوران‌ بعد، به ویژه عصر صفويان مربوط است. لازم به ذکر است که اصلی ترین طرح‌ های توسعه مسجد جامع اصفهان در دوران آل‌ بویه و بعد از آن، در دوران حکومت صفویه تشکیل یافته است. در این مقاله آسمونی ما قصد داریم شما را به صورت کامل با مسجد جامع اصفهان آشنا کنیم. برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.

مسجد جامع اصفهان کجاست؟

مسجد جامع اصفهان که به مسجد جامع عتیق نیز معروف است، در میدان قیام، خیابان علامه مجلسی قرار گرفته است. به عبارت دیگر این مسجد در بخش قدیمی اصفهان و ضلع باختری خیابان هاتف و هم چنین انتهای بازار بزرگ واقع شده است. به صورت کلی همان قدر که میدان نقش جهان و عمارات تاریخی دور و بر آن معماری و هنر دوران صفوی را یادآور می‌کنند، مسجد جمعه و محله های پیرامون آن افسانه زندگی در عهد سلجوقیان و روزگار قبل از آن را بیان می‌نمایند.

علت نام گذاری این مسجد

نام جامع که برای مسجد جامع اصفهان انتخاب گردیده، در لغت به معنای گرد آمدن و به هم پیوستن اجزا بوده و مسجد جامع اصفهان به مسجدی اشاره می‌کند که افراد برای خواندن نماز به خصوص نماز جمعه به آن مراجعه می‌نمایند. به همین دلیل این مسجد به نام مسجد جمعه نیز معروف است. لازم به ذکر است که در گذشته این مسجد، مسجد عتیق نیز نام داشت.

تاریخچه مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان یکی از بهترین جا های دیدنی شهر اصفهان می‌باشد که این مسجد دارای برجسته‌‌ ترین آثار معماری ایران و جهان است. بخش‌های گوناگون مسجد جامع اصفهان در دوران تاریخی مختلف ساخته شده‌اند که موزه عظیمی، یکی از معروف ترین بخش های دیدنی این شهر می‌باشد  که دارای معماری بسیار عالی در دوره اسلامی و حتی قبل از آن است. کاوش‌ های باستان‌ شناسی نشان می دهند که مسجد جامع اصفهان قبل از اینکه اعراب بر این شهر تسلط داشته باشند، مرکز مهم مذهبی در این شهر محسوب می‌شد. هم چنین کاربرد اساسی به عنوان یکی از آتشکده‌ های شهر اصفهان داشت. در منطقه شمالی مسجد جامع اصفهان یک پاستون کشف شده است که تزئینات آن مربوط به دوره ساسانیان است و هم چنین نشان می‌دهد که بنایی قبل از اسلام وجود داشته است.

در رابطه با تغییر و تحولات تاریخچه مسجد جامع اصفهان اختلاف‌ نظراتی وجود دارد؛ که به نظر می‌آید ساخت این مسجد به زمان عباسیان و قرن اولیه هجری   بازمی‌گردد. محراب این مسجد در قرن سوم هجری تخریب و جهت قبله آن اصلاح شد. ظاهر این مسجد مربوط به دوره سلجوقیان می‌باشد. ولی تعمیرات مسجد جامع اصفهان به دوران‌ صفویان مربوط می‌شود.

معماری مسجد جامع

این مسجد با معماری چهار ايوانی ساخته شده و هم چنین معماری قرون اسلامی و ابداعات هنری را در خود جمع کرده است. در طول زمان، مسجد جامع اصفهان آسيب های زیادی از طریق آتش سوزی، جنگ های زیاد و نیز نا آرامی های دوران مختلف ديده است که با مرمت و بازسازی معماران ایرانی این مسجد به حالت اولیه خود برگشته است. مسجد جامع اصفهان ورودی های زیادی دارد، که هر يک از این ورودی ها فضای مسجد جامع اصفهان را به قسمت هایی از بافت پيرامون آن مرتبط می‌کند.

ارزش‌های معماری این مسجد

مسجد جامع اصفهان، دارای تجربیات معماری هزار ساله مسجد سازی به خصوص ایجاد طرح مسجد ایرانی است و به همین دلیل می‌توان اکثر سبک‌ های تاریخ معماری ایران و هم چنین کشور های همسایه را در آن پیدا کرد. بعضی از ارزش های معماری مسجد جامع اصفهان عبارتند از:

• انواع جرز های آجری تزئین شده با نقش های هندسی را ایجاد کرده است.
• دارای ستون‌ های آجری با مقطع های متنوع مثل فرم‌ های دو بخشی و سه‌ بخشی و چهار بخشی که از ترکیب دایره‌ ها کسب می‌شود، می‌باشد.
• دارای طاق و چشمه‌ های پوششی در انواع روش‌ های اجرایی است.
• ایوان‌ های چهارگانه با تزئین های مختلفی را دارد.
• دارای گنبد های عظیم می‌باشد.

لازم به ذکر است که ترکیب همه‌ی این ها موجب تشکیل مجموعه ای بی نظیر شده است.

ثبت ملی مسجد جامع اصفهان

این بنا از زیبایی و جذابیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشد. با توجه به اینکه مسجد جامع اصفهان نمایی از معماری ایرانی در ۱۵ قرن قبل را به تصویر می‌کشد و شاهد حوادث تاریخی زیادی است، به همین دلیل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. مسجد جامع اصفهان در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. لازم به ذکر است که این مسجد به عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

بخش‌ های مختلف مسجد جامع اصفهان

بخش های مختلف مسجد جامع اصفهان عبارتند از:

• شبستان مسجد

شبستان مسجد بر ستون‌ های مدور استوار بوده و آن را با گچ‌ بری‌ های بسیار عالی تزئین نموده‌اند. شبستان مسجد به عصر دیلمیان مربوط می‌شود.

• گنبد جنوبی

گنبد جنوبی و چهل ستون‌ هایی که در اطراف آن قرار دارند، در ایوان جنوبی مسجد جامع اصفهان قرار گرفته‌اند که در فاصله سال‌ های ۴۶۵ تا ۴۸۵ هجری قمری ساخته شده‌اند. گنبد جنوبی موقع سلطنت ملک شاه سلجوقی و وزارت خواجه نظام الملک تاسیس شده است و از جمله نمونه‌ های نادر ساختمان‌ های عصر سلجوقی به حساب می‌آید. لازم به ذکر است که این گنبد با زیباترین طرح‌ های تزئینی به کمک آجر و گچ ساخته شده است.

• گنبد شمالی

این‌ گنبد در بخش شمالی حیاط مسجد جامع اصفهان قرار گرفته است و قرینه گنبد خواجه نظام الملک می‌باشد. این گنبد در سال ۴۸۱ ساخته شده است. ساخت این گنبد توسط ابوالغنائم تاج الملوک که یکی از وزیر های عصر سلجوقی است، انجام شده است.

• ایوان درویش

قدمت ایوان درویش به قرن ششم بر‌می‌گردد و یک کتیبه گچ‌ برى داخل آن است که به دوره شاه‌ سلیمان صفوى تعلق دارد. این ایوان دارای تزئین های کاشى‌ کارى است و در آن کتیبه‌اى به خط بنایى به یادگار قرار داده شده است. در دو طرف ایوان شمالى، چهل ستون‌ هایى از قرن ششم هجرى قرار دارند که به خصوص چهل‌ ستون شرقى آن دارای طاق‌ هاى متعدد با نقش های متنوع آجرى می‌باشد و از قسمت‌ هاى بسیار زیبای مسجد جامع اصفهان محسوب می‌شود.

• ایوان صاحب

این ایوان که به صفه صاحب معروف است در دوران سلجوقی ایجاد شده و تزئین های آن به عصر قراقویونلو و صفوی مربوط است. لازم به ذکر است که در ایوان صاحب کتیبه‌ هایی از دوران‌ مختلف مثل صفویان دیده می‌شود.

• ایوان استاد

ایوان استاد بالا تر از ایوان شاگرد قرار گرفته است و در عصر سلجوقی ساخته شده و در دوره صفویان با کاشی کاری تزئین گردیده است. در این صفه به غیر از خط های ثلث و نستعلیق که به تاریخ ۱۱۱۲ هجری قمری و زمان سلطنت شاه سلطان‌ حسین بر‌می‌گردد، عبارت های بسیار زیبایی به خط بنایی با امضای محمد امین اصفهانی به چشم می‌خورد.

• ایوان شاگرد

جلوی ایوان شاگرد، صفه شاگرد وجود دارد که در عصر سلجوقی ساخته شده و در قرون هشتم و یازدهم هجری قمری، تزئین هایی به آن اضافه شده است. این ایوان دارای تزئینات کاشی کاری نمی‌باشد و با مقرنس‌ های آجری آراسته‌ شده است. در ایوان شاگرد سنگ مرمر یک‌ پارچه نفیسی می‌باشد که در اطراف و بالای آن لوحه‌ ها و کتیبه‌ هایی قرار گرفته است.

• ایوان عمر

در ضلع شرقی مسجد جامع اصفهان، صفه عمر قرار دارد که کتیبه تاریخی هلال ایوان آن اشاره به سلطنت سلطان‌ محمود آل‌ مظفر می‌نماید. تاریخ کتیبه تاریخی هلال ایوان ۷۶۸ هجری قمری بوده و خطاط آن عزیز التقی الحافظ می‌باشد. در سقف این ایوان خط های تزئینی و تاریخی دیده می‌شود که با خط بنایی، عبارت های مذهبی نوشته شده است.

• مسجد الجایتو

در قسمت شمالی ایوان، استاد شبستان کوچکی قرار دارد که دارای زیبا ترین محراب گچبری مسجد است. این شبستان، با نام مسجد الجایتو شناخته می‌شود و محرابی دارد که مثل گوهری تابناک از هنر ایرانی در جهان شهرت یافته است.

جاذبه های گردشگری اطراف مسجد جامع اصفهان

اصفهان سرشار از جا های دیدنی و تاریخی است که با رفتن به این جا های دیدنی و تماشا کردن آن ها لذت می‌برید یکی از علت های جاذبه های گردشگری مختلف اطراف مسجد جامع اصفهان فاصله نسبتا نزدیک مسجد جامع اصفهان به میدان نقش جهان می‌باشد.

این جاذبه ها عبارتند از:

• خانه تاریخی مشیرالملک
• سردر قیصریه
• میدان امام علی
• سی و سه پل
• پل خواجو
• حمام تاریخی علی قلی آقا
• میدان نقش جهان
• باغ گلها
• پل مارنان
• عالی قاپو
• برج کبوتر آذر بهرام
• کاخ چهلستون
• انگورستان ملک التجار
• موزه موسیقی
• کاخ هشت بهشت
• مسجد شیخ لطف الله
• مناره ساربان
• خانه تاریخی فرج الله خان کیوان
• موزه عصارخانه شاهی
• خانه تاریخی ملاباشی.

دسترسی به مسجد جامع اصفهان

برای دسترسی به این مکان می‌توانید از وسایل حمل‌ و نقل عمومی یا خودروی شخصی خود استفاده نمایید. نزدیک ترین ایستگاه مترو به مسجد جامع اصفهان، ایستگاه میدان شهدا می‌باشد. برای اینکه بخواهید به این مکان بروید باید به خط شمال-جنوب اصفهان سوار شوید و با طی نمودن مسیری حدود دو کیلومتر از ایستگاه به مقصد خواهید رسید. اگر بخواهید با خودروی شخصی به این مکان بروید باید به یکی از خیابان‌ های ابن سینا، هاتف، عبدالرزاق، کمال یا ولیعصر بروید و سپس خود را به خیابان مجلسی برسانید.

آدرس مسجد جامع اصفهان