داستان ساپینتو و نسل طلایی و ناکام فوتبال پرتغال

مهدی زارعی- رقابتهای جام جهانی جوانان در سالهای 1989 و 1991 دوران درخشش نسل طلایی پرتغال بود. نسلی که با مربیگری کارلوس کیروش دست نیافتنی به نظر می رسید و دو بار پیاپی عنوان قهرمانی جهان را از آن خود کرد. فرناندو کوتو، ژائو پینتو، پائولو سوسا بازیکنانی بودند که در تیم سال 1989 چهره شدند و بعدها در فوتبال اروپا درخشیدند و لوییز فیگو، روی کوشتا، آبل ژاویر، کاپوچو و ژرژ کوشتا دو سال بعد چهره های تازه وارد تیم ملی جوانان پرتغال بودند. کی روش با این نفرات پرتغالی ساخت که قبل از هر چیز در خط دفاعی دست نیافتنی بود و در 12 مسابقه این دو جام جهانی 10 بار کلین شیت کرد.

دو قهرمانی پرتغال نوید از آینده ای درخشان برای این جوانان در سالهای آینده می داد و در سالهای بعد هم چهره های دیگری به این ستارگان افزوده شدند. از جمله این نفرات ریکاردو ساپینتو بود که طی سالهای 1992 تا 1994 پیراهن تیم ملی جوانان پرتغال را پوشید و هر چند هرگز شانس حضور در جام جهانی جوانان را پیدا نکرد، اما بلافاصله پس از حضور در تیم ملی جوانان، عضو تیم بزرگسالان پرتغال شد و تا سال 2001 عضوی از این تیم بود.

در سال 1996 ساپینتوی 23 ساله عضو تیم اسپورتینگ لیسبون بود و یکی از 22 بازیکنی که توسط آنتونیو اولیویرا مربی وقت پرتغال برای حضور در جام ملتهای اروپا به تیم ملی دعوت شد. ویتور بایا، ژرژ کادته، کارلوس سکرتاریو، پائولینیو سانتوش و.. دیگر نفراتی بودند که به بازیکنان سابق تیم ملی جوانان اضافه شده بودند و به این ترتیب پرتغال با امید پای به رقابتهای یورو گذاشت.

پرتغال در نخستین دیدار خود از ساعت 19:30 روز نهم ژوئن در برابر دانمارک- مدافع عنوان قهرمانی- آغاز کرد و هرچند خیلی زود و در دقیقه 22 دروازه خود را به روی بریان لادروپ باز شده دید، اما در نیمه دوم ساپینتو در دقیقه 53 کار را به تساوی کشاند و یک امتیاز از نخستین دیدار نصیب پرتغال شد. پرتغال در دومین دیدار با تک گل فرناندو کوتو(66) ترکیه را از پیش رو برداشت تا برای صعود به دور دوم، تنها نیازمند یک تساوی مقابل کرواسی در آخرین دیدار خود باشد. اما پرتغالی ها درخشان ترین مسابقه خود را در آن تورنمنت مقابل کرواسی برگزار کردند و در دقیقه 4 با گل لوییز فیگو از حریف پیش افتادند. ژائو پینتو(33) و دومینگوش(82) گلهای بعدی را زدند تا پرتغال جواز صعود به مرحله بعد را در شهر ناتینگهام و استادیوم سیتی گراند از آن خود سازد.

حالا دیگر همه به شکلی جدی تر به پرتغال نگاه می کردند. مخصوصا از آنجایی که حریف این تیم در یک چهارم نهایی، جمهوری چک کم نام و نشان بود. این دو تیم در 23 ژوئن در استادیوم ویلا پارک شهر بیرمنگام مقابل هم قرار گرفتند و بسیاری منتظر ماندند تا شاهد نیمه نهایی جذاب فرانسه و پرتغال باشند. اما...

تنها یک بار در این مسابقه توپ از خط دروازه ها گذشت و این گل، سهم کارل پوبورسکی مهاجم چک بود و همین یک گل برای اولین بار نسل درخشان پرتغالی ها را با واژه شکست روبرو ساخت.

این تیم از جام ملتهای 1996 کنار رفت و به آینده چشم دوخت...

****

رقابتهای بعدی که در انتظار نسل طلایی پرتغال بود، رقابتهای انتخابی جام جهانی 1998 فرانسه بود. همگروهی با آلمان- قهرمان جام ملتهای اروپا-، کار پرتغال را دشوار می ساخت اما وقتی این تیم در نخستین مسابقه مرحله گروهی مقابل ارمنستان(0-0) متوقف و آن گاه از اوکران نیز (2-1) باخت، مشخص شد که حتی برای دوم شدن در گروه نیز هیچ ضمانتی وجود ندارد. یک تساوی(0-0) با ایرلند شمالی کار پرتغال را به اما و اگر کشاند و سرانجام تساوی های(0-0) و (1-1) با آلمان پرتغال را با 19 امتیاز در رده سوم گروه و پایین تر از آلمان و اوکراین قرار داد. پرتغالی ها حتی نتوانستند جواز حضور در پلی آف انتخابی جام جهانی را به دست آورند و یک بار دیگر طعم ناکامی را چشیدند.

در یورو 2000 ساپینتو و هم تیمی هایش مجددا برای درخشش در تورنمنت آماده بودند. این بار پائولو سوسا، سرجیو کونسیسائو، بتو، پائولو بنتو، پائولتا، نونو کاپوچو نیز به تیم اضافه شده بودند و پرتغال قدرتمندتر از همیشه شده بود. این تیم آن قدر قدرتمند بود که حتی وقتی طی 18 دقیقه آغازین بازی با انگلیس، دو گل از حریف خورد، تنها طی 19 دقیقه بعدی کار را به تساوی کشاند و در نیمه دوم با گل نونو گومش به برتری(3-2) رسید. پرتغال در بازی دوم در وقت های تلف شده و با گل دقیقه 4+90 کاشتینیا رومانی را هم شکست داد و پس از قطعی شدن صدرنشینی خود، با جمعی از بازیکنان ذخیره خود و هت تریک کونسیسائو، آلمان را(3-0) در هم کوبید. نونو گومش در یک چهارم نهایی با دو گل خود، برتری(2-0) مقابل ترکیه را رقم زد و سرانجام پرتغال به نیمه نهایی یورو 2000 رسید. در یک قدمی فینال  اما...

نونو گومش باز هم گلزنی کرده بود اما تی یری هانری کار را به تساوی کشاند و سرانجام در آخرین دقیقه های وقتهای اضافی یک پنالتی جنجالی سرنوشت بازی را مشخص کرد. اما این پنالتی را زین الدین زیدان به ثمر رساند تا باز هم پرتغال از رسیدن به فینال یک تورنمنت بزرگ بازماند...

***

نسل طلایی و بدون عنوان کم کم به پایان کار خود نزدیک می شدند. ساپینتو سال 2001 آخرین بازی ملی خود را انجام داد و یک سال بعد پرتغالی ها حتی از مرحله گروهی جام جهانی نیز صعود نکرده و مقابل آمریکا و کره جنوبی تن به شکست دادند!

سرانجام وقتی که یورو 2004 در پرتغال برگزار شد و این تیم به فینال مسابقات رسید، به جز چند چهره معدود، دیگر بازیکنی از آن نسل باقی نمانده بود و این افتخار پرتغال توسط نسلی جدید به دست آمد.

ساپینتو و یارانش می توانستند نسلی تاریخساز باشند. اما تنها نسلی شدند که ناکامی ها را یکی بعد از دیگری تجربه کردند و هرگز این شکستها پایان نیافت.