همه چیز درباره ارزش ریال و ارزهای خارجی

پیش از اینکه به کاهش ارزش پول ایران مقابل دلار و ارزهای خارجی بپردازیم، بد نیست در این بخش آسمونی، ماهیت پول و ارز را مورد بررسی قرار دهیم.

از دیرباز، سه روش برای انتشار پول مورد استفاده بوده است:

1- پول کالایی

2- پول اعتباری

3- اسکناس بی پشتوانه

ارزش پول کالایی، معادل ارزش ماده ای است که در تولید آن بکار رفته است. معمولا طلا، نقره یا مس در تولید پول کالایی استفاده می شود. در دوران باستان، از آهن و برنز هم به این منظور استفاده می شد و انسان های آغازین، احتمالا از صدف، خرمهره، عاج فیل و… نیز برای ساخت پول کالایی استفاده می کردند.

پول اعتباری، پولی کاغذی است که توسط دولت یا بانک ها منتشر می شود و منتشرکننده متعهد است که در هر زمان، به دارنده ی پول، معادل مبلغ قیدشده روی کاغذ، طلا یا نقره بدهد.

پول کاغذی که قابل تبدیل به هیچ گونه دیگری از پول (طلا یا نقره) نباشد و ارزش آن برابر با عددی باشد که توسط دولت روی آن قید شده را پول بی پشتوانه یا پول فرمایشی می گویند.

در دنیای امروز، دو استاندارد “پول کالایی” و “اسکناس بی پشتوانه” (پول فرمایشی) رایج است. پول کالایی، همان سکه های طلا است و اسکناس بی پشتوانه، اسکناس های ریالی و دلاری است.

عوامل تعیین کننده ارزش پول

در یک کلام “محبوبیت” و “میزان رواج” یک واحد پول، باعث افزایش ارزش آن می شود. برای مثال ارزش واحد پول “یورو” از تک تک واحد های سابق پول اروپا (فرانک، مارک، پزو،…) بیشتر است؛ زیرا یورو اکنون توسط افراد بیشتری داد و ستد می شود. یا مثلا، ارزش واحد پولی “یوآن” امروز بسیار بیشتر از 20 سال پیش است؛ زیرا افزایش صادرات چین باعث افزایش محبوبیت یوآن شده است.

عوامل پیرامونی بسیاری بر ارزش پول یک کشور اثر می گذارند که در پی، به ترتیب اهمیت، به آنها اشاره خواهد شد:

1 – تراز بازرگانی

افزایش صادرات و تراز مثبت بازرگانی، باعث افزایش کاربرد ارز داخلی می شود. برای مثال، اگر صادرات ایالات متحده افزایش یابد، تقاضا برای دلار به منظور پرداخت مبلغ کالاهای یادشده افزایش خواهد یافت.

برعکس، تراز منفی تجاری موجب تضعیف واحد پول ملی می شود.

2- سرمایه گذاری خارجی و نرخ بهره سپرده های قرضه

جذب سرمایه خارجی باعث افزایش ارزش پول ملی می شود. همچنین هرچه نرخ بهره اوراق قرضه دولتی بیشتر باشد، سرمایه گذاران خارجی بیشتری، ترغیب می شوند که این اوراق را خریداری کنند. خرید اوراق قرضه توسط سرمایه داران خارجی، به معنای ورود ارز خارجی به کشور است و این به افزایش ارزش پول داخلی خواهد انجامید.

در اینجا، دو نکته شایان توجه است: نخست اینکه اگر سرمایه گذاری خارجی در بورس سهام یک کشور بالاست، این کشور باید از افزایش بهره اوراق قرضه اجتناب کند؛ زیرا این اقدام معمولا به زیان بورس است.

نکته دوم این است که نرخ بهره اوراق قرضه یا بورس سهام یک کشور، تنها زمانی برای سرمایه گذار خارجی جذاب خواهد بود که اقتصاد آن کشور، پویا و قابل اطمینان باشد. سرمایه گذار هرگز پول خود را به بهای چند درصد سود بیشتر، در معرض نابودی قرار نمی دهد.

3 – نرخ تورم

نرخ تورم با ارزش پول یک کشور نسبتی معکوس دارد. یعنی هرچه تورم از حد استاندارد و منطقی اش (میانگین تورم کشورهای دیگر) افزایش یابد، ارزش پول ملی کاهش می یابد.

4 – عوامل سیاسی و روانی

بی ثباتی سیاسی موجب تضعیف واحد پول یک کشور می شود. کودتای سال 1999 در پاکستان، ارزش روپیه پاکستان را به شدت کاهش داد. استیضاح بیل کلینتون در زمان شکوفایی اقتصادی آمریکا نیز اندکی از ارزش دلار کاست. همچنین جنگ میان هند و پاکستان، باعث سقوط ارزش روپیه هند شد.

در مقابل، پایداری سیاسی، یکی از ارکان تقویت واحد پولی است. سوییس با وجودی که کمتر از 10 میلیون نفر جمعیت دارد و گستردگی آن اندکی از استان آذربایجان شرقی ایران کوچکتر است، به دلیل شهرت به پرهیز از درگیری های سیاسی و امن بودن سرمایه گذاری در بانک هایش، از واحد پول بسیار باارزشی برخوردار است؛ به طوری که امروز، فرانک سوییس با دلار آمریکا برابری می کند. (1 دلار = 0.9268 فرانک سوییس)

برای آشنایی با مفهوم سهام بر روی لینک زیر کلیک کنید :

منظور از سهام چیست ؟