قريش

 

نام قبيلۀ بزرگى از عرب كه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله از تيرۀ بنى‌هاشم از همان قبيله است.

 

مفهوم کلی سوره

 

يادآورى نعمت هاى الهى، زمينه ساز عبادت ؛

الفت و دوستى، نعمت بزرگ الهى .

 

اسامی سوره

 

قریش، لإیلاف قریش.

 

علت نام‌گذاری

 

«سوره قریش»؛ این لفظ در آیۀ اول این سوره آمده است و غیر از این سوره در هیچ جای دیگر قرآن تکرار نشده است. این سوره در بسیاری از مصاحف و کتب تفسیری به این نام مشهور است.

«سوره لإیلاف قریش»؛ عبارت آغازین این سوره است که در کلام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و نیز برخی صحابه و کتب تفسیری از این نام استفاده شده است.

 

تعداد آیات

 

سوره قریش چهار آیه دارد.

 

تعداد کلمات

 

سوره قریش هفده کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)

 

تعداد حروف

 

سوره قریش هفتاد و سه حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

 

اهداف و آموزه ها

 

محور اصلى سوره قریش بيان نعمت هاى الهى براى انگيزش حس سپاس گزارى و پرستش است .

 

محتوا و موضوعات

 

سوره قریش در حقيقت مكمل سوره فيل محسوب مى شود و آيات آن دليل روشنى بر اين مطلب است.

محتواى سوره قریش بيان نعمت خداوند بر قريش و الطاف و محبت‌هاى او نسبت به آنهاست، تا حس شكرگزارى آنها تحريك شود و به عبادت پروردگار اين بيت عظيم كه تمام شرف و افتخارشان از آن است قيام كنند.

همانگونه که سوره و الضحى و سوره ا لم نشرح در حقيقت يك سوره محسوب مى شود، همچنين سوره فيل و سوره قريش نیز اینگونه اند زیرا كه اگر درست در محتواى آن دو دقت كنيم پيوند مطالب آنها به قدرى است كه مى تواند دليل بر وحدت آن دو بوده باشد.

به همين دليل براى خواندن يك سوره كامل در هر ركعت از نماز اگر كسى سوره هاى فوق را انتخاب كند بايد هر دو را با هم بخواند.

 

فضائل، خواص و ثواب قرائت

 

در حديث ابى‌بن‌كعب است كه هر كس سوره قریش را قرائت كند خداوند به عدد هر كس كه طواف كعبه نموده و معتكف به آن باشد ده حسنه به او عطا فرماید.

عياشى به اسناد خودش از مفضل‌بن‌صالح از امام صادق عليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: «جمع نمي‌شود دو سوره در يك ركعت، مگر الضحى و الم نشرح، و الم تر كيف و لايلاف قريش».

از ابى‌العبّاس از امام باقر و يا امام صادق عليهماالسلام روايت كرده كه فرمود: «الم تر كيف فعل ربّك و لايلاف قريش يك سوره هستند».

روايت شده كه ابى‌بن‌كعب در مصحف و قرآنش بين آنها بسم اللَّه را كه فصل بين دو سوره است نگذاشت.

عمروبن‌ميمون‌ازدى می‌گويد: «نماز مغرب را پشت سر عمربن‌خطاب خواندم در ركعت اول سوره و التين و الزيتون را خواند، و در ركعت دوّم سوره الم تر كيف و لايلاف قريش را قرائت نمود».

 

محل نزول

 

سوره قريش در مكه بر پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نازل شده است.

 

زمان نزول

 

تاريخ نزول سوره قریش در ما بين هجرت مسلمين به حبشه و اسراء است و بعد از سوره تين نازل شده است.

 

فضای نزول

 

سوره قریش در مقام امتنان بر قوم قريش است و از آن نتيجه مى گيرد كه بايد در مقابل اين امتنان، پروردگار كعبه را عبادت كنند كه آنها را به بركت كعبه ايمنى بخشيده و از گرسنگى نجات داده است.

توضيح اينكه سرزمين مكه محل بى‌آب و علفى است، مردم آنجا مجبور بودند به شام و يمن مسافرت كنند و ما يحتاج خويش را از آن دو محل فراهم آورند و گرنه زندگى برايشان دشوار و طاقت‌فرسا مى شد. بنابراین آنها در زمستان به يمن مسافرت مى كردند كه محل گرمسيرى بود و به آن رحلةالشتاء مى گفتند و در تابستان به شام سفر مى كردند كه هواى خنكى داشت و به آن رحلةالصيف نام نهاده بودند، اهل مكه در اين مسافرت‌ها از شر سارقين و راهزنان ايمن بودند، مردم تا مى دانستند كه اين كاروان مال قريش است صدمه نمى زدند بلکه كمك هم مى كردند، گويى اين از آن جهت بود كه ماجراى اصحاب فيل را شنيده بودند و از مزاحمت به قريش مى ترسيدند و يا فقط به احترام كعبه آنها را اذيت نمى كردند.

 

ترتیب در مصحف

 

سوره قریش صدوششمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.

 

ترتیب بر اساس نزول

 

سوره قریش بيست‌ونهمين سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره تین نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)

 

ارتباط با سوره قبلی

 

چون خداوند سبحان نعمت بزرگ خود را بر اهل مكّه به آنچه با اصحاب فيل نمود ياد كرد در پى آن نعمت‌های دیگری که به اهل مکه داده بود را نیز یادآوری نمود.

 

ویژگی

 

سوره قریش از سور مفصلات می باشد ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.

روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.

همانگونه كه سوره" و الضحى" و سوره" ا لم نشرح" در حقيقت يك سوره محسوب مى شود، همچنين است سوره" فيل" و سوره" قريش" چرا كه اگر درست در محتواى آن دو دقت كنيم پيوند مطالب آنها بقدرى است كه مى تواند دليل بر وحدت آن دو بوده باشد.

به همين دليل براى خواندن يك سوره كامل در هر ركعت از نماز اگر كسى سوره هاى فوق را انتخاب كند بايد هر دو را با هم بخواند.