«سوره مائدة»؛ به خاطر قصۀ درخواست حواريون از عيسی عليهالسلام برای اينکه از خداوند بخواهد برايشان غذايی آسمانی نازل کند.«سوره عقود»؛ به خاطر اينکه در آيۀ اول اين سوره، لفظ عقود آمده است....
سرفصل های این مطلب:
طبقی که در آن طعام است.
جلوه هاى ولايت (آيات اكمال، ابلاغ، ولايت و ...)؛
بهداشت غذايى و جسمى ؛
مسائل يهود و مسيحيت و انحرافات آنها؛
قوانين قضايى .
مائدة، عقود، منقذة، احبار، اخيار.
«سوره مائدة»؛ به خاطر قصۀ درخواست حواريون از عيسی عليهالسلام برای اينکه از خداوند بخواهد برايشان غذايی آسمانی نازل کند.
«سوره عقود»؛ به خاطر اينکه در آيۀ اول اين سوره، لفظ عقود آمده است.
«سوره منقذه»؛ به خاطر روايتی از پيامبر صلياللهعليهوآله که سوره مائده در ملکوت آسمانها منقذه ناميده شده است چرا که صاحب خودش را از دست ملائکه عذاب نجات ميدهد.
«سوره احبار»؛ ذکر احبار (علمای يهود) در آيۀ چهلوچهارم و شصتوسوم اين سوره آمده است.
«سوره اخيار»؛ اين نام به صورت کنايی در بعضی از کتب آمده است به اين صورت که به کسی که وفای به عهد نميکرده ميگفتند: فلانی اصلا سوره اخيار نميخواند.
سوره مائده صدوبيست آيه دارد.
سوره مائده دوهزاروهشتصدوچهار کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
سوره مائده يازدههزارونهصدوسی وسه حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و مقاصد عمدۀ سوره مائده عبارت اند از:
قانون گذارى در جهت تنظيم روابط داخلى مسلمانان با هم ديگر؛
قانون گذارى در جهت رفتار و روابط خارجى مسلمانان با يهوديان و مسيحيان اهل كتاب؛
روشن كردن خط ولايت و رهبرى بعد از پيامبر صلىاللهعليهوآله.
محتواى سوره مائده يك سلسله از معارف و عقائد اسلامى و يك سلسله از احكام و وظائف دينى است.
در قسمت اول به مسالۀ ولايت و رهبرى بعد از پيامبر صلىاللهعليهوآله و مساله تثليث مسيحيان و قسمتهايى از مسائل مربوط به قيامت و رستاخيز و بازخواست از انبياء در مورد امتهايشان اشاره شده است.
و در قسمت دوم مسالۀ وفاى به پيمانها، عدالت اجتماعى، شهادت به عدل و تحريم قتل نفس (و به تناسب آن داستان فرزندان آدم و قتل هابيل به وسيله قابيل) و همچنين توضيح قسمتهايى از غذاهاى حلال و حرام و قسمتى از احكام وضو و تيمم آمده است.
حسنه به تعداد يهوديان و مسيحيان؛
ابىبنكعب، از پيامبر صلياللهعليهوآله روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را بخواند، خداوند به عدد هر چه يهودى و مسيحى در روى زمين است به او مزد مى دهد و ده حسنه براى او ثبت و ده گناه از او محو مى كند و ده درجه براى او بالا مى برد».
عدم نسخ سوره مائده؛
عياشى به اسناد خود از على عليهالسلام نقل كرده است كه: قرآن، بعضى بعضى را نسخ ميكرد و اخذ آن به امر پيامبر صلياللهعليهوآله بود، تا اينكه سوره مائده نازل شده كه احكامى مربوط به سابق را نسخ كرد ولى چيزى را از آن نسخ نشد. اين سوره هنگامى نازل شد كه پيامبر سوار بر استرى بود. سنگينى وحى چنان بود كه استر را از حركت باز داشت و طولى نداشت كه او را بر زمين بغلتاند. پيامبر صلياللهعليهوآله چنان به حال اغماء درآمد كه دست خود را بر سر شيبه بن وهب جمحى نهاد. آن گاه به حال عادى بازگشت و سوره مائده را بر ما قرائت كرد و همگى بدان عمل كرديم.
دوری از ظلم و شرک؛
عياشی به اسناد خود از امام باقر عليهالسلام روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را در روزهاى پنجشنبه بخواند، ايمان او به ظلم نياميزد و هرگز به خدا شرك نياورد.»
همراهی هفتادهزار فرشته در هنگام نزول؛
عياشی از ابوحمزهثمالى نقل كرده است كه: «سوره مائده يك جا و به طور كامل نازل گرديد و هفتاد هزار ملك همراه آن به زمين آمدند.
بنا بر قول ابن عباس و مجاهد، سوره مائده در مدينه، نازل شده است. جعفر بن مبشر و شعبى گويند: همه آيات اين سوره، در مدينه نازل شده است، باستثناى «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ ...» (آيه 3) كه در سفر حجة الوداع، هنگامى كه بر شتر خود ايستاده بود نازل گرديد.
از آن جا كه نزول سوره مائده بعد از سوره فتح مي باشد و سوره فتح بعد از صلح حديبيّه (در سال ششم هجرى) نازل شده، به اين نتيجه مى رسيم كه نزول سوره مائده بين سال هفتم تا دهم هجرى بوده است.
اما در برخى روايات از امام على عليهالسلام حكايت شده كه سوره مائده دو يا سه ماه پيش از رحلت پيامبر صلىاللهعليهوآله نازل گرديده است.
سوره مائده بعد از صلح حديبيه نازل شده است. اين در حالی بود که پيامبر صلياللهعليهوآله و اصحابش قصد انجام عمره کرده بودند ولی قريش مانع آنها شد و اتفاقاتی افتاد که منجر به اين صلح شد که پيامبر هم به آن راضی بود اما بسياری از اصحاب اين صلح را به ضرر مسلمين ميدانستند زيرا که مفادی در صلح نامه بود که خواستههای مشرکين را در بر داشت. همانند ترک جنگ چهار ساله و اينکه اگر کسی از قريش پيش مسلمانان برود او را بازميگردانند ولی مشرکين همچين الزامی نداشتند و اينکه در آن سال مسلمانها نميتوانستند عمره به جا بياورند و انجام عمره به سال بعد موکول شد. و دست آخر اينکه هر طايفه ای آزادانه ميتوانست با مسلمانان يا مشرکين هم پيمان بشود.
اين سوره در چنين فضايی نازل شد و در ابتدای آن نيز امر به وفای به عهد آمده است تا مسلمانان به مفاد توافق نامه عمل بنمايند اگر چه خسارت هايی هم در آن وجود دارد. البته عقود در اين آيات مطلق آورده شده تا شامل همه عهد پيمانها بشود خواه بين مسلمانها و مشرکين يا بين خود مسلمانان و يا بين خداوند متعال و بندگانش. حتی خداوند داستانهايی از نقض عهد اهل کتاب برای عبرت گيری آورده است و کلام را به نقض عهد منافقين و يهود با پيامبر صلياللهعليهوآله کشانده است.
بعد از همه اين مطالب آياتالاحکام شروع شدهاند و به تناسب اينکه مسلمانان در سال آينده ميخواهند عمره انجام بدهند احکام و مناسک مربوط به حج و عمره و حرم بيان شده است تا مسلمانان فرق احکام اسلام و دوران جاهليت را متوجه بشوند. البته احکام عمومی ديگری هم که مورد ابتلا بوده در لابهلای آيات آمده است. دست آخر هم اين سوره با ذکر احوال روز قيامت به پايان رسيده تا باز مسلمانها بدانند که خداوند برای اين وفای به عهد برای آنها چه پاداشی آماده نموده است.
سوره مائده در ترتيب فعلی قرآن پنجمين سوره به شمار مي آيد.
سوره مائده صدوسيزدهمين سوره در ترتيب نزول است، و بعد از سوره فتح نازل شده است . (لازم به ذکر است که اقوال در ترتيب نزول سوره های قرآن مختلف است)
خداوند متعال سوره نساء را با ذكر پاره اى از احكام شرع خاتمه داد، اكنون سوره مائده را نيز با بيان احكام، آغاز مى كند.
سوره مائده يکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال می گويند ولی برخی ديگر هفتمی را يونس می دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نيست (اين قول سعيد بن جبير می باشد)
روايت از رسول خدا صلی الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد .
سوره مائده از سوره هايى است كه همه ى آيات آن در روز نازل شده اند و از اين جهت بدان «نهارى» مى گويند و بيش ترين خطاب «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» (شانزده بار) در اين سوره نازل شده است.
از مهم ترين آيات اين سوره، آيات سوم و شصتوهفتم آن، يعنى آيات مربوط به ولايت و امامت على عليهالسلام است كه در غدير خم در حجةالوداع فرود آمد و نيز آيۀ پنجاهوپنجم اين سوره كه در مورد بخشش انگشترى على عليهالسلام در حال ركوع است.
و در روايتى از پيامبر صلىاللهعليهوآله حكايت شده كه فرمودند: «اى مردم، سوره مائده آخرين سوره اى است كه نازل شد؛ از اين رو حلال آن را حلال، و حرام آن را حرام بشماريد»