- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- قرآن کریم
- معرفی سوره البینه
معرفی سوره البینه
بينه
«بيِّنة»؛ مؤنث «بيّن» و جمع آن بيِّنات است، به معنى دليل روشن و آيات واضح .
مفهوم کلی سوره
محورهاى اساسى و مشترك اديان الهى ؛
فرجام مؤمنان و كافران .
اسامی سوره
بیّنه، لم یکن، قیّمه، بریّه، منفکین، اهل کتاب.
علت نام‌گذاری
«سوره بیّنة»؛ به سبب وجود این لفظ در آیۀ اول این سوره به این نام مشهور گشته است.
«سوره لم یکن»؛ به خاطر ابتدای این سوره است که با این عبارت شروع شده است و هیچ سوره دیگری با این عبارت شروع نشده است. روایتی در تسمیه این سوره به این نام توسط پیامبر صلی‌الله‌عليه‌وآله در صحیحین آمده است. و نیز از ابن‌عباس و در برخی تفاسیر هم این نام نقل شده است.
«سوره قیّمه»؛ به خاطر لفظ القیّمة که در این سوره آمده است، این کلمه در هیچ سوره دیگری نیامده است. زمخشری در کشاف و طبرسی در مجمع‌البیان و سیوطی در اتقان و دیگر مفسرین در آثار خود از این عنوان یاد کرده‌اند.
«سوره بریّه»؛ به خاطر دو مرتبه تکرار این لفظ در این سوره است، کلمه البریة غیر از این سوره در هیچ سوره‌ای نیامده است. این لفظ در نسخه‌ای از مصحف قرن سیزدهم و در آثار برخی از مفسرین آمده است.
«سوره منفکین»؛ به خاطر وجود لفظ منفکین در این سوره است، البته به اعتبار این لفظ به این سوره، «سوره انفکاکـ» هم می گویند. نام این سوره به این لفظ در مصحف قرن هشتم و در آثار بسیاری از مفسرین آمده است.
«سوره اهل کتاب»؛ دلیل تسمیه به این نام موضوع این سوره است که در مورد اهل کتاب است. این نام را سیوطی در الاتقان از مصحف ابی‌بن‌کعب نقل کرده است.
تعداد آیات
سوره بیّنه هشت آیه دارد.
تعداد کلمات
سوره بیّنه نودوچهار کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره بیّنه سیصدونودونه حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
اهداف کلی سوره بیّنه عبارتند از:
1. بيان محورهاى اساسى و مشترك اديان الهى؛
2. بيان اين كه دعوت پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله همراه با دليل و نوشته هاى استوار است.
محتوا و موضوعات
سوره بیّنه اشاره به رسالت جهانى پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله و آميخته بودن آن با دلائل و نشانه هاى روشن، مى كند، رسالتى كه قبلا آن را انتظار مى كشيدند ولى هنگامى كه به سراغشان آمد گروهى به خاطر اينكه منافع ماديشان به خطر مى افتاد به آن پشت كردند.
در ضمن اين حقيقت را نيز دربردارد كه اصول دعوت انبياء، مانند ايمان و توحيد و نماز و روزه، اصولى است ثابت و جاودانى كه در همه اديان آسمانى وجود داشته است.
و در بخش ديگرى از اين سوره موضعگيري‌هاى مختلف اهل كتاب و مشركان را در برابر اسلام مشخص مى كند كه آن گروه كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند بهترين مخلوقاتند، و آن گروه كه راه كفر و شرك و گناه پيش گرفتند بدترين مخلوقات محسوب مى شوند.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله روايت كرده كه هر كس سوره بیّنه را قرائت كند در روز قيامت با خيرالبريّه خواهد بود خواه مسافر باشد و يا مقيم باشد.
و از ابى‌الدرداء روايت شده كه پيغمبر صلی‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «اگر مردم مى دانستند كه در سوره لم يكن چه اثر و فايده اى است هر آينه خانواده و مال خود را تعطيل گذارده و آن را مي‌آموختند، سپس مردى از قبيله خزاعه گفت يا رسول اللَّه چه اجري است، فرمود، هرگز منافقى يا بنده اى كه در قلبش شكّى درباره خداى عزّ و جل داشته باشد آن را نمي‌خواند، قسم به خدا كه فرشتگان از روزى كه خدا آسمان‌ها و زمين ها را آفريده آن را قرائت مي‌كنند و از خواندن آن خسته نمي‌شوند، هيچ بنده اى نيست كه آن را در شب بخواند مگر اينكه خدا فرشتگانى مبعوث كند كه او را در دين و دنيايش حفظ كنند و براى او طلب آمرزش و رحمت نمايند، پس اگر در روز بخواند به اندازه آنچه آفتاب و روز بر آن تابيده و پرده شب آن را تاريك كند به او ثواب عطا می‌فرماید».
پس مردى از قبيله قيس عيلان گفت يا رسول اللَّه پدر و مادرم فداى تو باد بيشتر از اين حديث بفرمائيد، پس آن حضرت فرمود، سوره عم يتساءلون و ق، و القرآن المجيد، و السماء ذات البروج، و السماء و الطارق را بياموزيد، كه قطعا اگر مي‌دانستيد در تعليم و آموختن و خواندن آنها چه اجری و ثوابی هست هر آينه شما در هر كارى كه هستيد آن را معطّل گذارده و آنها را مي‌آموختيد و به سبب آنها تقرّب به خدا پيدا مي‌كرديد، و خداوند به سبب قرائت اين سوره ها هر گناهى را مى بخشد مگر شرك به خدا، و بدانيد آن خدايى كه ملك و پادشاهى به دست اوست در روز قيامت از صاحبان آن سوره ها مجادله مي‌كند و گناهان او را مي‌آمرزد.
ابوبكر حضرمى از حضرت امام باقر عليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: «هر كس سوره لم يكن را بخواند از شرك بيزار و دور شده، و در دين محمد صلی‌الله‌عليه‌وآله داخل می‌شود. و خدا او را در روز قيامت مؤمن مبعوث نموده و حساب او را آسان خواهد كشيد.
محل نزول
سوره بيّنه مدنی است و بعضى هم مكّى گفته اند.
زمان نزول
تاريخ نزول سوره بیّنه در ما بين صلح حديبيه و جنگ تبوك است و بعد از سوره طلاق نازل شده است.
فضای نزول
با توجه به مدنی بودن سوره بیّنه و مواجهه مسلمانان با اهل کتاب در مدینه فضای این سوره فضای هدایتی و هشدار برای اهل کتاب است. زیرا که اهل کتاب قبل از بعثت پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله خود وعده و بشارت آمدن آن حضرت را می‌دادند و حال آنکه بعد از بعثت در مورد آن دچار اختلاف شدند.
ترتیب در مصحف
سوره بیّنه نودوهشتمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.
ترتیب بر اساس نزول
سوره بیّنه صدمین سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره طلاق نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلی
چون خداوند سبحان در سوره قدر بيان نمود كه تمام قرآن حجّت است، سپس در سوره بیّنه بيان كرد كه كفّار از اسلام و قرآن هرگز از حجّت خالى نبوده، يعنى بى‌حجت و رهنما نموده اند.
ویژگی
سوره بیّنه از سور مفصلات می باشد ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.
روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.
سوره بیّنه رسالت محمدبن‌عبداللَّه صلى‌الله‌عليه‌وآله را براى عوام از اهل كتاب و مشركين مسجل مى كند، و به عبارتى ساده تر براى عموم اهل ملت و غير اهل ملت و باز ساده تر بگويم: براى عموم بشر تسجيل مى كند، و مى فهماند كه آن جناب از ناحيه خدا به سوى عموم بشر گسيل شده، و اين عموميت رسالت آن جناب مقتضاى سنت الهى، يعنى سنت هدايت است .
