تمدن اسرارآمیز مایا چه بود و چگونه شکل گرفت؟

مایا نام گروهی از اقوام سرخ پوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدنی قدیمی در همین منطقه است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخپوست بودند، معمولاً شهرهایشان را در دل جنگل های بارانی می‌ساختند. حوزهٔ زندگی و فعالیت مایاها حدود جنوبی کشور مکزیک و نیز سرتاسر گواتمالا و السالوادر را شامل می‌شد.شما کاربران عزیز آسمونی در این بخش می توانید اطلاعات جامع و کاملی در مورد تمدن مایا و اینکه این تمدن چگونه شکل گرفت را مطالعه نمایید. همچنان آسمونی را همراهی کنید.

در امریکای مرکزی، کوره راه باریکی از میان جنگل‌های مرطوب و پر باران می‌گذرد و به کشور بلیز (که پیش از این هندوراس انگلستان خوانده می‌شد) و به محلی مسطح به نام واکاپلاتوا می‌رسد. در انتهای این کوره راه، درختانِ در هم تنیده‌ی جنگل از هم باز می‌شوند و ستون‌هایی از نور خورشید به میان جنگل راه می‌یابد که در روشنای آن، ویرانه‌هایی چند در میان انبوهی درخت و گیاه در هم پیچیده، دیده می‌شود. این ویرانه‌ها آخرین بقایای شهری است که قوم مایا آن را ساخته‌اند و باستان شناسان به آن کاراکول نام داده‌اند که به زبان اسپانیایی، حلزون معنی می‌دهد.

کاراکول دست کم پنجاه کیلومتر مربع مساحت دارد. این شهر، سی صد سال قبل از میلاد بنا گردید و سپس رفته رفته از صورت یک شهر ساده به مرکز فرهنگ سرخ پوستان مبدل شد. حدود هزار سال بعد، شهر از سکنه خالی شد و سپس جنگل انبوه آن را پوشانید. بیست و هفت سال پیش، یک زوج باستان شناس از دانشگاه فلوریدا، به نام آدلن و دیان‌چیس، در ویرانه‌های این شهر در جستجوی آثاری بودند که می‌توانست روشن‌گر چگونگی اضمحلال و فروپاشی فرهنگ مایاها باشد. زوج باستان شناس در باز آفرینی خود از شهر باستانی کاراکول، چنین تصویری از شهر ارائه دادند: هرم کاآنا، مرکزی مقدس بود و در کنار آن محراب‌های مدور و مسطح، سنگ قبرهای باریک و بلند، ساخته‌های هنری، مجسمه‌های سنگی در شکل‌های مختلف، حجاری‌هایی با خط هیروگلیف و هم‌چنین میدان مسابقات توپ بازی قرار داشته است.

قوم مایا پدیدآورندهٔ یکی از تمدن‌های بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی بوده که دست‌آوردهای بسیار چشمگیری در هنر، معماری، ستاره‌شناسی و ریاضیات داشته‌است. هم‌اکنون نیز گروه‌هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا بسر می‌برند. مایاها با بهره‌گیری از تمدن‌های گذشته خود نظیر اولمک توانستند در خلال سال‌های250 تا900 پس از میلاد تمدنی عظیم را در آمریکای مرکزی پایه‌گذاری نمایند. تاریخ مایاها به سه دورهٔ مهم بخش‌بندی شده‌است و دوران‌های پیشاکلاسیک یا زندگی ابتدایی و دوران کلاسیک یا عصر طلایی و دورهٔ پساکلاسیک یا افول این تمدن را شامل می‌شود. این قوم که به گویش‌های متعدد زبان مایایی تکلم می‌کردند و نوعی خط ابتدایی هیروگلیفی نیز داشتند که آثاری را به آن می‌نوشتند. تمدن مایا به دست اقوام مجاور ضعیف شده و سرانجام با هجوم اسپانیایی‌ها از میان رفت. پیش از این اضمحلال، مایاها به دلیل نامشخصی به یکباره تمدن و شهرهای عظیم را رها کردند و به دامان کوهستان‌ها پناه بردند که دلیل این رویداد به سبب از میان رفتن آثار مکتوب آن دوره و روایات گوناگون، هنوز مشخص نیست. پس از آن تمدن مایا رها شد و اقتدار مایاهای کوهستان نیز ابتدا به دست آزتک‌ها و سپس اسپانیایی‌ها از میان رفت. جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی می‌باشند، حدود هفت میلیون نفر است که بیشتر در جنوب مکزیک و نواحی کوهستانی گواتمالا و بلیز به‌سر می‌برند.

گمانه‌زنی دربارهٔ زمان ورود مایاها به آمریکای مرکزی به حدود قرن دهم پیش از میلاد معطوف می‌شود و نخستین نشانه‌های استقرار و سکونت بومیان در اکتشاف‌های باستان‌شناسی مربوط به 2600 پیش از میلاد در کشور بلیز تعیین شده‌است. تقویم مایایی به 3114 پیش از میلاد اشاره دارد و البته یک داستان قدیمی پذیرفته شدهٔ مایایی نیز، حوادث 1800 پیش از میلاد را توصیف کرده‌است. در دوران آغازین پیدایی مایاها آن‌ها ابتدا از نواحی شمالی آمریکا به سمت جنوب آمدند و با سکونت در ارتفاعات گواتمالا تمدن عظیمی را بوجود آوردند. تاریخ تمدن مایاها به سه دورهٔ پیشاکلاسیک، کلاسیک و پساکلاسیک دسته‌بندی شده‌است.

دانستنی های مفیدی در مورد تمدن مایا:

1)با توجه به تقویم باستانی مایا ها جهان در 11 اگوست 3114 پیش از میلاد {یعنی تقریبا شش هزار سال پیش } به وجود امد و شمارش تقویم خود را از این تاریخ یاد میکنند .

2)برخلاف باور رایج ...مایاها هرگز ناپدید نشدند بلکه بر اساس تحقیق هفت میلیون از نژاد مایاهای باستانی در کشور امریکای امروزی زندگی میکنند

3)اولین شهرک مایاها در تاریخ 1800 قبل از میلاد یعنی 3800 سال پیش ساخته شد . که اصطلاحا دوران پراکلاسیک میگویند یا دوران تکوینی

4)شهر پِتن یا petenدر همین دوران یکی از بزرگترین شهر باستانی ساخته شده باستانی در امریکای مرکزی میباشد

5)در اواخر قرن هشت میلادی و اوایل قرن نهم اتفاقاتی مهم در تمدن مایاها افتاد که منجر به لرزش پایه های این تمدن شد

6)از دستاوردهای انتزاعی مایاها به قول محققین ریاضیات و نجوم بود

7)مایاها با سواد بودند زبان نوشتاری داشتند و همچنین کتب زیادی نوشتند

8)سیستم نوشتاری هیروگلیف مایایی یکی از پیچیده ترین سیستمهای نوشتاری باستانی در کره زمین میباشد و تازه از دهه 1950 میلادی دانشمندان توانستند بخشی از این هیروگلیفهای تصویری را معنا و رمزگشایی کنند

9)تمدن مایاها یکی از اولین تمدنهای بشری بود که عدد صفر را اختراع و استفاده کرد

10)مردان و زنان مایایی هر دو در بدنهای خودشان طرح هایی را تتویا خالکوبی میکردند انها یکی از اولین تمدنهایی بودند که هنر خالکوبی را اختراع کردند.

11)بالاترین مقام در تمدن مایا یا یک شخصیت مهم و خاص را را auau مینامیدند که میتوان از ان به معنی خدا یا نجیب یاد کرد.

12)یکی از کوچکترین مراکز مایاها سایت کوچکی به نام تیکال است و بزرگترین انها 123 کیلومتر مربع مساحت دارد.

13) مایاها معماری و مهندسی بی نظیری در ساخت معابد و اهرام داشتند و یکی از بزرگترین هرم انها حتی در دنیا نامش The peak of La Danta بود.

14)حتی بنا به گفته مورخین و محققین این هرم حتی از هرم بزرگ مصر هم سنگین تر است و 99 میلیون فوت مکعب سنگ پر دارد.

15)مایاها بسیار بسیار زیاد به ستاره شناسی و نجوم تسلط و علاقه مند بودند و از روی انها تقویم های پیچیده و دقیقی درست میکردند انها اعتدال پاییزی و زمستانی را در معابد خود مشخص میکردند

16) انها یک ورزش رسمی و باستانی داشتند که با یک توپ پلاستیکی انجام میشد و از طریق یک حلقه باید ردش میکردند !!

17)یکی از اولین تمدنهایی بودند که سونا و شنا وو حمام عرق را اختراع کردند و انجام میدادند.

18)محصولات اصلی کشاورزی مایاها ذرت –لوبیا-فلفل تند – اووکادو – اناناس – پاپایا – کاکائو –کدو بود.

19)به گفته محققین مایایی اخرین سایت ساخته شده به دست مایاهای باستاتی سایت باستانی Tayasal در سال 1696 برای پادشاهشان بود.

10 حقیقت جالب در مورد تمدن اسرارآمیز مایا

گفته شده که مایاها تمدنی نیمه آمریکایی هستند که تنها با خط کاملا پیشرفته پیش از کلمبیایی شناخته می‌شدند، در زمینه هنر، معماری و تجهیزات نجومی ‌و ریاضیات نیز شهرت داشتند. تصورات اشتباه خیلی زیادی در مورد تمدن مایا وجود دارد و این فهرست مطمئنا خط بطلانی بر حداقل یک یا دو مورد از این اشتباهات خواهد کشید. علاوه براین در این متن حقایقی که شما هیچ وقت در مورد تمدن مایا نمی‌دانستید در اختیارتان می‌گذاریم.

1-راز باستانی

حقیقت: هیچ کس واقعا نمی‌داند که چه چیزی باعث نابودی فرهنگ مایا شد.

به خاطر دلایلی که هنوز هم مورد بحث اند، مناطق اصلی زندگی مایا که در سطحی پایینتر از زمین اصلی قرار داشت به مرور و در طول قرون 8 و نهم شیب بیشتری پیدا کرد و پس از آن کم کم رو به نابودی رفت. این ادعا با نوشته‌های تاریخی و سازه‌های معماری در مقیاس بزرگ پیوند دارد.

تئوریهای غیر اکولوژی در مورد نابودی مایا به چندین زیر گروه در یک رده، مثل زیاد شدن جمعیت، تاراج خارجیها، شورش و طغیانهای محلی و فروپاشی مسیرهای تجاری  دسته بندی می‌شوند. فرضیه‌های اکولوژی شامل حوادث طبیعی، ‌بیماریهای واگیردار و تغییرات آب و هوایی می‌شوند. حالا دلیل و شاهدی دال بر افزایش جمعیت اضافه بر ظرفیت محیط بوده که موجب فرسودگی پتانسیل‌های زراعتی و شکار بیش از اندازه حیوانات می‌شده و همین عامل نابودی تمدن مایا را تضمین می‌کرده است. برخی از محققین به تازگی استدلال کردند که خشکسالی 200 ساله شدید و سختی منجر به سقوط و فروپاشی تمدن مایا شده است.

2-زندگی ادامه دارد...

حقیقت: تقویم مایایی پایان جهان را پیشگویی نمی‌کند.

اول از همه اینها باید بگوییم که مایاها فقط یک تقویم ندارند بلکه آنها تقویمهایی دارند که با هم ارتباط دارند. در افسانه‌هایی گفته شده که در این تقویم long count  (که در بالا آورده شده) زمان به پایان رسیدن جهان مشخص شده است.

طبق افسانه‌های مایا ما در جهان چهارم یا جهان «آفرینش» که در افسانه‌ها ازش صحبت شده زندگی می‌کنیم. در تقویم long count آخرین خلق یا آفرینش در 12.19.19.17.19 به پایان می‌رسد. که این سلسله مراتب دوباره در 20 دسامبر 2012 اتفاق می‌افتد. طبق این گفته مایاها الان زمان جشن بزرگ به خاطر رسیدن به انتهای چرخه آفرینش فرا رسیده است.

این سخن به معنی رسیدن به پایان جهان نیست بلکه منظور از این جمله شروع یک عصر جدید است. مگر 31 دسامبر هر سال پایان جهان محسوب می‌شود؟ خیر- ما در این روز وارد سال جدیدی می‌شویم. این مساله شبیه دوره‌های آفرینشی تمدن مایاست. درحقیقت مایاها ارجاعهای زیادی به تاریخهایی دارند که بعدها در سال 2012 رخ می‌دهد. در حقیقت نظریه پایان یافتن جهان در سال 2012 (باتوجه به افسانه مایایی) را اولین بار خوزه آرگیولس سال 1987 در کتابش به نام The Mayan Factor: Path Beyond Technology مطرح کرد.

3-آخرین قلمرو حکومتی مایا

حقیقت: آخرین حکومت تمدن مایا تا سال 1697 وجود داشت.

شهر جزیره‌ای  تایاسال مکان آخرین پادشاهی مستقل تمدن مایا محسوب می‌شد و برخی از کشیشان اسپانیایی تا سال 1969 با مسالمت و آرامش آخرین پادشاه ایتزا یعنی کانک Canek را ملاقات و موعظه می‌کردند. پادشاهی ایتزا بالاخره در  13 مارچ 1697 تسلیم اسپانیایی‌ها شد.  حالا مصنوعات و بناهای باستانی در چیچن ایتزا که همه ما می‌شناسیم، در این آخرین منطقه خودمختار واقع شده است. قابل توجه اینکه بیشتر زمینهایی که این مکانهای باستانی در آنجا واقع شده، جزو زمینهای خصوصی یک خانوده محسوب می‌شود، درحالیکه دولت آنها را متعلق به خود و درحقیقت خود را اداره کننده این مکانها می‌داند.

4-سونا

حقیقت: مایاها از سونا استفاده می‌کردند!

حمامهای آرامش بخش یا zumpul-ché جایی بود که مردم مایایی زمان باستان خودشان را در آنجا تطهیر و شستشو می‌کردند. این حمامها خیلی شبیه سونای امروزی و ساختاری، دیوارهای سنگی و سرپوشیده داشت همراه با یک دریچه یا سوراخ کوچک در قسمت سقف. آبی که از صخره‌های سنگین وارد اتاق می‌شد تولید بخار کرده و این روند شرایطی فراهم می‌کرد که تمام ناپاکیها و کثیفیها نابود شود. پادشاهان مایا عادت داشتند بعد از ملاقاتهایشان حمام سونا بگیرند تا احساس سرزندگی و همچنین پاکی داشته  باشند.

5-Ball Courts

حقیقت: مایاها ball court را به عنوان محلی برای بازی کردن می‌ساختند.

بازیهای توپی Mesoamerica ورزشی با انجمنهای آیینی بود که مردم پیش-کلمبیایی بالغ بر 3000 سال از این ورزش استقبال می‌کردند. در طول دوره ای هزار ساله انواع مختلفی از این بازی در سرزمینهای مختلف وجود داشته و هنوز یک نمونه مدرن از این بازی به نام ulama در معدودی از مکانها  و بین افراد بومی ‌طرفدار دارد.

Ballcourts مکانهایی عمومی ‌بودند که برای حوادث مهم فرهنگی و فعالیتهای آیینی مثل جشنواره‌ها و اجراهای موسیقی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این مکان از سراشیبی‌های پله دار تشکیل می‌شد که به صحن مراسم یا پرستشگاه‌های کوچک منتهی می‌شد، ball court‌ها شبیه حرف “I” بود که تقریبا در تمام شهرهای کوچک مایا یافت می‌شد.

6-مواد مخدر

حقیقت: مایاها از مسکن و مواد مخدر استفاده می‌کردند.

مردم مایا در مراسم مذهبی‌شان به طور مرتب از داروهای توهم زا استفاده می‌کردند (که از مواد طبیعی تهیه می‌شد)، اما در زندگی روزمره‌شان نیز برای تسکین درد نیز از این مواد استفاده می‌کردند. معمولا  از گیاهانی مثل peyote، نیلوفر، بعضی از قارچها، تنباکو و گیاهان دیگر برای ساختن نوشیدنی‌های الکی استفاده می‌کردند. علاوه براین همانطوری که در شعرهای مایایی گفته شده و بر سنگها تراشیده شده؛ آنها از برای جذب سریعتر و تاثیرگذاری بیشتر مواد مخدر، داروی مایع و آیینی را به خودشان (از راه مقعد مانند عمل تنقیه)  تزریق می‌کردند. در بالا تصویر مجسمه مایایی را می‌بینید که از تزریق این مایع به بدنش لذت می‌برد!

7-قربانیان

حقیقت: بعضی از افراد مایا هنوز هم قربانی و خونریزی دارند.

قربانی کردن انسان برای اهداف مذهبی و یا پزشکی یکی از موضوعاتی است که اکثر مردم در مورد مایاها می‌دانند- اما آنچه اغلب مردم نمی‌دانند این است که آنها هنوز هم قربانی می‌کنند. اما هیجان زده نشوید! الان خون مرغ جای خون انسان را گرفته است. امروز هنوز هم اقوام مایا سنتهای آیینی اجدادشان را حفظ کرده اند. آیین نماز و دعا، هدایا، قربانی‌های خونی (که الان مرغها جای انسان را گرفته اند)، رقصها، مهمانی‌ها، و نوشیدنی‌های آیینی هنوز هم از رسومات دینی و سنتی آنها محسوب می‌شود.

8-دکترهای عالی

حقیقت: مایاها روشهای درمانی بسیار خوب و جالبی دارند.

سلامت و علم پزشکی در میان مایای باستانی ترکیب پیچیده ای از ذهن، بدن، مذهب، مراسم آیینی و دانش محسوب می‌شد. مهم‌تر از همه اینها کسانی برای وظایف پزشکی انتخاب می‌شدند که آموزشهای عالی و درستی دیده بودند. این مردان «شامان» نامیده می‌شدند و به عنوان واسطه ای بین دنیای فیزیکی و دنیای معنوی عمل می‌کردند.

آنها برای رسیدن به هدفشان یعنی شفا بخشیدن بیماران، و پیش‌بینی کردن و کنترل کردن حوادث فوق طبیعی تمرین جادوگری هم می‌کردند. از زمانیکه دانش پزشکی شدیدا با جادوگری و مذهب غرابت پیدا کرد، برای شامانها هم بسیار ضروری و واجب بود که مهارتهای پزشکی و دانش خود را توسعه بخشند. معروف بود که مایاها زخمها را با موی انسان بخیه می‌زدند، شکستگی استخوان را درمان می‌کردند و حتی در زمنیه جراحی دندان هم مهارت داشتند از سولفید آهن برای پر کردن دندان استفاده می‌کردند و ابزارهای جراحی می‌ساختند.

9-دوران کودکی مایا

حقیقت: مایاها به زیبایی و تربیت بچه‌هایشان اهمیت می‌دادند.

مایاها همواره آرزو داشتند بچه‌هایشان تواناهایی جسمی‌ غیرطبیعی داشته باشند. برای مثال در سنین خردسالی تخته‌هایی را روی پیشانی بچه‌ها محکم فشار می‌دادند تا پیشانی پهنی داشته باشند. یکی دیگر از معیارهای زیبایی برای بچه‌های مایا چپ بودن چشمها محسوب می‌شد!

بنابراین پدر و مادرها برای رسیدن به این هدف اشیائی را جلوی چشمهای نوزاد تازه به دنیا آمده آویزان کرده و آن را تکان داده تا بر اثر مداوت و تکرار این عمل چشمهای بچه دیگر برای همیشه چپ بشود!!

حقیقت جذاب دیگر در مورد کودکان مایا این است که بیشتر آنها را بر اساس روزی که در آن به دنیا می‌آمدند نام گذاری می‌کردند. هر روز سال برای بچه‌های پسر و دختر و والدین اسم خاصی داشت و ازشان انتظار می‌رفت که این سنت را انجام دهند.

10-فرهنگی که ادامه دارد...

حقیقت: هنور افراد زیادی از تمدن مایا در مناطق خاص خودشان زندگی می‌کنند

درحقیقت بالغ بر 7 میلیون مایایی در مناطق خاصی زندگی می‌کنند، تعداد زیادی از آنها نیز طوری زندگی می‌کنند تا بتوانند آنچه از میراث فرهنگی برایشان باقیمانده را حفظ کنند. بعضی از آنها به طور کامل با فرهنگ مدرن منطقه ای که در آن زندگی می‌کنند خودشان را وفق داده اند، در حالیکه دیگران زندگی ویژه سنتی و باستانی خود را ادامه می‌دهند و اغلب اوقات به یکی از زبانهای مایایی به عنوان زبان اول صحبت می‌کنند.

بیشترین جمعیت از افراد مایا در ایالتها و شهرهای مکزیک مثل Yucatán، Campeche، Quintana Roo، Tabascoو Chiapas، و در بعضی کشورهای آمریکای مرکزی مثل Belize، گوآتمالا و قسمتهای غربی هوندوراس و الساوادور پراکنده اند. و جالب است بدانید امکان دارد بعضی از کلمات مثل shark به معنی کوسه و cocoa به معنی کاکائو از زبان مالایی گرفته شده باشند. حالا برایتان یک جمله مالایی را می‌نویسیم تا اگر با یک مالایی برخورد کردید  حداقل بتوانید یک جمله صحبت کنید!

در زبان Yucatec مالایی جمله Jach Dyos b’o'otik برای تشکر کردن به کار می‌رود و معنی آن می‌شود "ازت متشکرم"