- آسمونی
- مجله اینترنتی
- چهره ها
- چهره های هنری
- بیوگرافی مرتضی ممیز
بیوگرافی مرتضی ممیز
مرتضی ممیز طراح گرافیک، تصویرگر، استاد دانشگاه است. او را پدر هنر گرافیک معاصر ایران می‌نامند. برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با مرتضی ممیز این بخش آسمونی را مطالعه نمایید چرا که اطلاعات مفیدی در همین مورد تهیه کرده ایم.
درباره مرتضی ممیز
مرتضی ممیز (4 شهریور 1315 تهران - 5 آذر 1384 تهران) در خانواده‌ای هنردوست متولد شد و در دوران کودکی استعداد و علاقهٔ ویژه‌ای به نقاشی و طراحی نشان داد، دوران متوسطه برای کمک به خرج تحصیل خود برای مغازه‌ها تابلونویسی می‌کرد در آن دوران بود که به خاطر علاقه خانوادگی به مصدق وارد جریانات سیاسی شد که نتیجه آن چند کاریکاتور در روزنامهٔ شاهد شد، در سال‌های آخر دبیرستان مرتضی گاهی به کتابخانهٔ وابستگی فرهنگی سفارت لهستان سر می‌زد و در آنجا بود که برای اوّلین بار با مجلّه‌های «پولند» و «گرافیک» لهستان آشنا شد.
سال 1335 او وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشتهٔ نقاشی شد و در آنجا زیر نظر علی‌محمد حیدریان که از شاگردان کمال‌الملک بود آموزش می‌بیند، در دانشگاه بود که با سهراب سپهری، پرویز کلانتری، ژازه طباطبائی، چنگیز شهوق و ... آشنا می‌شود، در 1344 از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و برای ادامه تحصیل راهی فرانسه می‌شود و گواهی طراحی غرفه را در مدرسهٔ هنرهای تزئینی فرانسه اخذ می‌کند، در همان جا بود که با فیروزه صابری آشنا شده سال‌های بعد با او ازدواج می‌کند، زندگی مشترک آنها تا سال 1375 که سرطان فیروزه آن را پایان داد ادامه پیدا کرد.
زندگی هنری
ورود به آتلیهٔ محمد بهرامی در سال 1337 باعث شروع فعّالیت حرفهای او می‌گردد در این آتلیه بود که اوّلین سفارش پاکت سیگار، جلد کتاب و اولین نشانهٔ خود را طراحی می‌کند. در همین آتلیه با پرویز کلانتری، سیروس امامی، آیدین آغداشلو و محمد احصایی همکار می‌شود و همکاری آنها تا سال 1341 که او آتلیه بهرامی را ترک کرد ادامه داشت.
بعد از آن در بخش تبلیغات خارجی کانون آگهی زیبا فعّالیت خود را ادامه می‌دهد و در همان ساختمان کانون آگهی زیبا با احمد شاملو آشنا شده و دعوت او را برای همکاری در کتاب هفته می‌پذیرد و آنجا در سمَتِ تصویرگر وگرافیست مشغول می‌شود. بعد از آن با نشریاتی چون کتاب ماه، اتاق صنایع و معادن، فرهنگ، اطلاعات سال و مجله کاوش نیز همکاری می‌کند. سال 1347 پس از بازگشت از فرانسه در دانشکده هنرهای زیبا مشغول به کار شده و در سال 1349 رشتهٔ گرافیک را بنیاد می‌نهد در همان سال همراهِ علی اصغر معصومی و فرشید مثقالی آتلیه 42 را تأسیس کردند.
ممیز در دههٔ 1350 بیشتر وقت خود را صرف گرافیک فرهنگی کرده بود؛ برای تئاتر، فیلم و جشنواره به طراحی پوستر پرداخت و در همان سال‌ها نیز همچنان به نقاشی می‌پرداخت که نتیجهٔ آن نمایشگاه‌های «آبی»، «گنج» و «گستره» 1 و 2 شد. سال 1355 مرتضی ممیز و چندی از همکاران او سندیکای گرافیست‌های ایران را تأسیس کردند و بعد از آن به برپایی نمایشگاه 50 سال گرافیک ایران پرداخت و همین دوره در نمایشگاه واش آرت شرکت کرد و چاقوهای خود را آویخت و در این سفر مقدّمات عضویت AGI درآمد را فراهم می‌کند. نقاشی‌هایی برای کتاب حقیقت و مرد دانا از بهرام بیضایی کشید. در سال 57 نیز همراه با شاگردانش پوسترهایی برای انقلاب طراحی کرد.
در سال‌های نخست بعد از انقلاب امکان تشکیل سندیکا و انجمن گرافیست‌های ایران برای او مقدور نبود ولی با این حال او گردهمایی‌های گرافیست ها را در آتلیه و کافه‌ها تشکیل داد که در پی آن اولین تعرفهٔ قیمت خدمات گرافیک بعد از انقلاب پدید آمد.
اوایل انقلاب بود که در پی اخراج استادان دانشگاه به دلایل سیاسی او را نیز زیر فشار قرار دادند اما ممیز کوتاه نیامد و زیر بار تهمت‌های سیاسی نرفت و همچنان مشغول به تدریس در آن دانشگاه شد. در سال 1365 با پیشنهاد به علی اصغر محتاج اوّلین بی ینال طرّاحان گرافیک را راه‌اندازی می‌کند، او با حمایت و سعی خود اوّلین دوسالانهٔ گرافیک را برگزار می‌کند. دوره‌ای که ممیز به مدیریت گروه ارتباط تصویری عکاسی دانشگاه تهران انتخاب شد، از طرّاحان جوان و کاربلد آن دوران همچون بیژن صیفوری، رضا عابدینی، ساعد مشکی، مجید عباسی، فرزاد ادیبی و علی‌رضا مصطفی‌زاده دعوت به همکاری کرد و به ریاست شورای سردبیری مجلهٔ نشان انتخاب شد.
از دیگر اقدامات او پیشنهاد عضویت بیمارستان آبان تهران بستری شده بود که چند روز بعد حالش رو به وخامت نهاد و سرانجام در 69 سالگی روز شنبه پنجم آذر ماه 1384 برابر 26 نوامبر 2005 درگذشت. پیکر مرتضی ممیز، هفتم آذرماه، تشییع و در باغبان‌کلا واقع در کُردان کرج، به خاک سپرده شد.
مسوولیت ها
- مدیریت گروه گرافیک و عکاسی دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران
- مدیریت و طراحی هنری جشنواره بین‌المللی فیلم تهران(1352–1356)
- ریاست هیئت مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران
- ریاست دوسالانه‌های گرافیک ششم، هفتم و هشتم
- مشاور هنری کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران
- ریاست کمیته ایرانی انجمن بین‌المللی طراحان گرافیک (AGI)
آثار
مرتضی ممیز در زمینه طراحی پوستر، نشان، تصویرسازی، صفحه‌آرایی و طراحی جلد کتاب و مجلات آثار ماندگاری بجا گذاشته است.
نمایشگاه‌ها
وی در طول فعالیت‌های هنری خود بیش از ده نمایشگاه اختصاصی از 1339 تا 1377 در تهران و دو نمایشگاه اختصاصی در آلمان (1365–1367) و بیش از 74 نمایشگاه گروهی در ایران، آلمان، فرانسه، آمریکا، بلژیک، فنلاند و یوگسلاوی برپا کرد و طراحی گرافیکی و تهیه پوستر برای صدها جلد کتاب و نشریات مختلف توسط او انجام گرفت.
نمایشگاه پوستر پوستر (نمایشگاه پوسترهای ایرانی طراحی شده برای نمایشگاه‌های پوستر) آخرین نمایشگاهی بود که با هدایت و حمایت مرتضی ممیز توسط گروه همرکاب ( تهمتن امینیان و پدرام حربی) برگزار شد که البته قبل از افتتاح و برگزاری نمایشگاه در سال 84، ایشان درگذشتند.
کتاب ها
- طراحی، نقاشی در سه جلد (1351)
- طراحی تزیینی (1354)
- نشانه‌ها (نمونه کارهای شخصی) (1362)
- طراحی اعلان (1984)
- تصویر و تصور (1368)
- طراحی روی جلد (1368)
- طراحی روی جلد (مجموعه آثار) (1382)
- حرفهای تجربه. مجموعه مقالات از سال 1345 تا1382، انتشارات دید(1382)
- نیم قرن کار (مجموعه آثار) (1383)
- تصویر سازیهای عالی در کتاب‌های مختلف
فیلم ها
طراحی و کارگردانی سه فیلم انیمیشن برای فستیوال فیلم‌های کودکان کانون پرورش فکری تهران در سال‌های 52–1350 با عنوانهای:
- آنکه عمل کرد و آنکه خیال بافت (1350)
- یک نقطهٔ سبز (1351)
- سیاه پرنده (1352)
سایر فعالیت‌ها
طراح گرافیک و مدیر هنری مجلات:
- ایران آباد(1339)
- گفتگو(1337–1384)
- کیهان هفته(1340–1341)
- مجله کاوش(1342–1343)
- نگین(1344)
- فرهنگ و زندگی(1348–1350)
- رودکی(1350–1357)
- سینما(1353–1354)
- کلک(1369–1384)
- نگاه نو(1370–1378)
- شریف(1372–1380)
- پیام امروز(1373–1379)
- زمان(1373–1379)
و
طراحی و بازسازی ده‌ها لوگو و نشان از جمله «موزهٔ رضا عباسی 1355»، «شرکت سایپا 1366»، «شهرداری تهران 1368»، «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی 1369»، «شهرداری اصفهان 1369»، «جامعهٔ مشاوران ایران 1361»، «سازمان استاندارد ایران»، «کلوپ سینمایی فارابی 1359»، «سازمان ورزش زنان کشور 1373»، «سازمان چای کشور 1337»، «عنوان فیلم غزل 1354»، «سازمان همگام با کودکان و نوجوانان 1354»، «جشنوارهٔ مهندسی ساختمان 1375»، «گروه آزاد نمایش 1353»، «لاستیک خوزستان 1376»، «مس باهنر 1373»، «شرکت ملی فولاد 1371»، «مؤسسهٔ فرهنگی دینی صدوق 1369»، «بزرگداشت هزارهٔ تولد فارابی 1354»، «انجمن شهرسازان و معماران 1373»، «مؤسسهٔ امور سینمایی 1365»، «سازمان آتش‌نشانی کشور 1374–1376»، «نمایشگاه تصویرگران کتاب کودک 1369»، «انتشارات نمون 1373»، «مؤسسهٔ حمایت از معلولین ابراهیم و هاجر 1374»، «عنوان نشریهٔ پیام امروز 1372»، «سازمان گمرک ایران 1370»، «عنوان نشریهٔ هما 1368»، «عنوان نشریهٔ شریف 1371»، «عنوان نشریهٔ حقوق زنان 1376»، «موزهٔ ملی ایران»
طراحی ده‌ها پوستر نمایش از جمله «پیروزی در شیکاگو» طراحی ده‌ها پوستر فیلم‌های از جمله «طبیعت بیجان»، «ستارخان»، «کمال الملک»، «گوزنها» و «ای ایران»ريا، طراحی صحنه و لباس چهارده نمایشنامه در تالارهای نمایش تهران، طراحی صحنه و لباس فیلم‌های «ستارخان» و «طبیعت بی جان» و طراحی نور نمایشنامه‌های «بازگشتی نیست» و «دندون طلا» و «اتاق خصوصی».
معروف‌ترین لوگو های طراحی‌شده توسط مرتضی ممیز
طراحی نشان‌واره (لوگو) یکی از تخصص‌های گرافیکی محسوب می‌شود. مرتضی ممیز که خود طراح و بنیان‌گذار رشتهٔ گرافیک در ایران است، نشان‌واره‌های بسیاری را برای سازمان‌ها، شرکت‌ها، و موسسات طراحی کرد که هر یک از آنها از معروف‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نشان‌واره‌ها در ایران به‌شمار می‌روند. از جمله این نشان‌واره‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
1337: سازمان چای کشور
قدیمی‌ترین طرحی که مرتضی ممیز به عنوان نشان‌واره برای یک سازمان طراحی کرد، نشان‌واره «سازمان چای کشور» است. این نشان‌واره که در 1337 با الهام گرفتن از طرح ساده برگ چای طراحی شده‌است، یکی از ساده‌ترین، زیباترین، و در عین حال ماندگارترین نشان‌واره‌های طراحی‌شده به دست مرتضی ممیز است.
-
1353: انجمن حسابداران خبره ایران
نشان‌واره انجمن حسابداران خبره ایران یکی از شاهکارهای مرتضی ممیز است. وی دربارهٔ طراحی این نشان‌واره می‌گوید: «نشانه «انجمن حسابداران خبره ایران» اولین کاری بود که به شیوه مونوگرام ساختم، زیرا طرح برای موضوع حسابداران کاری مشکل بود و هر نقشی که می‌ساختم ممکن بود مورد تفسیر و خیال‌پردازی‌های گوناگون قرار گیرد. این بود که پس از مدتی طراحی و مطالعه ملاحظه کردم حروف اول کلمات عنوان انجمن از حروفی تشکیل شده [است] که به خوبی می‌تواند ریتم جالبی را به وجود آورد و این نشانه به وجود آمد.»
-
1355: موزه رضا عباسی
وی دربارهٔ طراحی این نشان‌واره می‌گوید: «برای طراحی نشانه موزهٔ رضا عباسی فرصت مغتنمی برایم پیش آمد، زیرا این نقاش جد بزرگ خانوادهٔ من است؛ این بود که مشتاقانه دست به کار شدم و کنار دست محمد احصایی نشستم و از صبوری او استفاده کردم و دایم پیچ و خم‌ها را به قلم و دست او دادم تا ترکیب نوشته به دست آمد و بعد در آتلیه‌ام مفصل روی ترکیب‌بندی‌ها کار کردم. آیدین آغداشلو هم روی گل اسلیمی اصلاحاتی انجام داد.»
-
1364:سازمان ملی استاندارد ایران
شاید بتوان گفت معروف‌ترین نشان‌واره طراحی‌شده به دست مرتضی ممیز نشان‌واره‌ای است که برای سازمان ملی استاندارد ایران طراحی کرد. این نشان‌واره سال‌ها است که بر روی کالاهای گوناگون در ایران دیده می‌شود. ممیز این نشان‌واره را در 1364 و با استفاده از حروف نخست واژگان انگلیسی نام «مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» (Institute of Standard and Industrial Research of Iran) طراحی کرد. وی دربارهٔ طراحی این نشان‌واره گفته‌است: «در طراحی نشانهٔ استاندارد توانستم از قلمی استفاده کنم که به خوبی حروف اختصاری ISIRI را به کلمهٔ ایران تبدیل کند. دوست داشتم کادر فلش مانندی اطراف نوشته را ببندد. کادری که دو زاویهٔ آن کاملاً تیز و دو زاویهٔ دیگر منحنی و نرم باشد، تا در نهایت خلاصگی فلش حداکثر و حداقل را که هدف داوری مؤسسه در محصولات است نشان دهد. اما این حد سادگی برای سفارش‌دهنده کافی نبود؛ با اضافه کردن خطوط بیشتر حالت فلش را نمایان‌تر کردم.»
-
1366: شرکت سایپا
نشان‌واره شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل (سایپا) نیز یکی از آشناترین نشان‌واره‌ها برای ایرانیان است. نشان‌واره‌ای که سال‌ها است آن را در خیابان‌های شهر و بر روی اتومبیل‌های گوناگون ساخت این شرکت می‌بینیم. ممیز این نشان‌واره را در 1366 و پس از رونق گرفتن کارخانهٔ سایپا برای این شرکت طراحی کرد. این نشان‌واره امروز به یکی از معروف‌ترین برندهای محصولات ایرانی تبدیل شده‌است. ممیز طراحی این نشان‌واره را این‌گونه توصیف کرد: «به کارخانهٔ سایپا چند طرح خوب دیگر را هم پیشنهاد دادم، اما آنها این طرح را که براساس نقوش آجری بناهای مراغه ساخته بودم و شباهتی به نشانهٔ اتومبیل‌سازی مرسدس بنز داشت انتخاب کردند»
-
1368: شهرداری تهران
ممیز دربارهٔ طراحی این نشان‌واره می‌گوید: «هدف اصلی‌ام در طراحی نشانهٔ شهرداری تهران، نشان‌دادن شهری با دروازه‌های قدیمی‌اش بود. ضمن کار، از ترکیب دروازه‌ها به نقش گلی رسیدم. تعداد دروازه‌های قدیم تهران 12 تا بود. فکر کردم برای حفظ سادگی نقش، تعداد گلبرگ‌ها را به کم‌ترین عدد مناسب برسانم.»
-
1374: سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران
نشان‌واره آشنایی که روی ماشین‌های آتش‌نشانی در تهران می‌بینیم نیز از آثار ماندگار مرتضی ممیز است که آن را در 1374 برای سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران طراحی کرد. در این نشان‌واره طرحی از یک شعله مهارشده دیده می‌شود. او دربارهٔ نشان‌واره این سازمان گفت: «برای آن که شعله را طراحی کنم تلاش زیادی کردم. اول خواستم شعلهٔ سرکشی را طراحی کنم؛ بعد فکر کردم شعله حالت شعاری پیدا می‌کند و بالاخره فکر کردم اگر شعله فرمی قوی و چشم‌گیر داشته باشد هم نیت اولیهٔ مرا مطرح می‌کند و هم جنبهٔ اخطار و توجه را به خوبی القاء می‌کند. چارچوب سیاه رنگ روحیهٔ تسلط و کنترل آتش را تداعی می‌کند.»
افتخارات و جایزه‌ها
- جایزه بهترین طراحی کتاب کودک سال‌های 45–1342
- مدال رتبه اول دانشجوی ممتاز دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران (1344)
- برنده مدال طراحی نمایشگاه بین‌المللی طراحی ژوونیزی فرانسه (1966)
- طراح شاعر برای طراحی پوسترهای سینمایی فستیوال سینمایی کان (1975)
- جایزه و مدال بهترین پوسترهای سینمایی جشنواره فجر تهران (1365، 1366 و 1369)
- سیمرغ بلورین بهترین پوستر برای فیلم ای ایران از جشنواره فیلم فجر (1368)
- جایزه بهترین آثار طراحی نشانه‌های دهه 80 میلادی (1990)
- جایزه ویژه Achievement Award جایزه یک عمر فعالیت هنری به خاطر یک عمر تلاش و دست‌آوردهای ایشان از طرف انجمن بین‌المللی طراحی (آیکو-دی) (2004)
گالری تصاویر
