ذکر موقع غذا خوردن یکی از عادات زیبای دین اسلام است. رهنمودهای اسلام در مورد خوردن تنها سلامت جسم را تضمین نمی کند بلکه تضمین کننده سلامت هم جسم و هم جان است. از آنجا که عقل و علم، بر همه رازهای آفرینش احاطه ندارند، چه بسا حکمت برخی از رهنمودهای اسلام برای دانش امروز، مجهول باشد ولی بی تردید این به معنای بی دلیل بودن آن رهنمودها نیست، چنان که فلسفه شماری از احکام اسلام، در گذشته مجهول بود و امروزه علم به راز آنها پی برده است. در ادامه مطلب آسمونی، به چند حدیث در این باره می پردازیم.

در منابع روایی برای خوردن و آشامیدن، آدابی از سوی پیشوایان دین ذکر شده است که ناظر به شروع غذا با نام خدا و پایان غذا با حمد اوست. سعی کنید برای هر چیزی شکرگزار باشید. حتی شکرگزاری برای غذا را همیشه یکی از عادات زیبای خود قرار دهید و به فرزندان خود بیاموزید.

چند روایت درباره ذکر هنگام غذاخوردن

امام موسی کاظم (علیه السلام) در رابطه با ذکر گفتن هنگام غذا خوردن گفته است: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به امام علی(علیه السلام) سفارش نمود: یا علی هنگامی که شروع به خوردن غذا نمودی، بسم اللّه بگو، و هنگام پایان غذا بگو الحمد لله؛ چرا که دو فرشته نگهبانت از تو جدا نمی‌شوند تا حسنات را برایت بنویسند، مگر این‌که خودت آنها را از خویشتن جدا کنی.

به نقل از امام صادق (علیه السلام)، هنگامی که سفره پهن شد بگو بسم اللّه (دعای شروع سفره)، هنگام آغاز غذا نیز بسم الله بگو، و هنگامی که سفره جمع شد بگو الحمد لله (دعای پایان غذا).

اهمیت یاد خدا هنگام غذا خوردن

ذکر گفتن در تاریخ اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و پیشوایان دینی به گفتن ذکر در روایات خود تاکید داشته اند که نمونه ای از آن ها را در ادامه مطلب مشاهده می کنید. آنچه از مجموع روایات به دست می‌آید آن است که دست کم هنگام آغاز خوردن و نوشیدن باید «بسم اللّه» و هنگام پایان آن «الحمد لله» گفت. گفتنی است یاد خدا و سپاس از نعمت‌هایش به هر زبانی که باشد کفایت می‌‌کند و گفتن عبارت عربی موضوعیت ندارد.

• امام علی (علیه السلام)

به هنگام غذا خوردن خدای را یاد کنید و از بیهوده گویی اجتناب کنید، زیرا که طعام نعمت و رزقی از خداوند است و بر شماست که در آن خدای را یاد کرده و شکر گویید. (فروع کافی، جلد 6، صفحه 296)

• امام علی (علیه السلام) در سفارش های خود به کمیل:

به گاه غذا خوردن از آن کسی نام ببر که با وجود نام او، دیگر هیچ دردی زیان نمی رساند و نامش، شفای همه بیماری ها و ناتن درستی هاست.(بحارالانوار، جلد 66، صفحه 425، حدیث 41)

• امام علی (علیه السلام)

هر کس خواست غذا بخورد، نام خدا را بر زبان آورد، خوب غذا را بجود و در حالی از غذا خوردن دست بکشد که هنوز میل به خوردن دارد و به آن احساس نیاز می کند.

• امام علی (علیه السلام)

هر کس که می خواهد غذایی او را آزار ندهد، تا گرسنه نشده، چیزی نخورد و آن گاه هم که خواست بخورد، بگوید:

"بسم الله و بالله" (طب الائمه لابنی بسطام، صفحه 60 )

• امام کاظم (علیه السلام)

ستایش خدایی را که برای هر چیزی مقرراتی قرار داد.

به امام گفتم: این غذا هنگامی که آماده و خورده می‌شود چه مقرراتی دارد؟

امام فرمود: مقرراتش این است که هنگام پهن‌شدن سفره با نام خدا شروع کنید و زمان جمع‌شدن سفره او را حمد و سپاس گویید.

• امام صادق (علیه السلام)

هنگامی که غذا خوردی یا شربتی نوشیدی، بگو الحمد لله.

• امام صادق (علیه السلام)

خوردن و نوشیدن را با یاد و نام خدا آغاز کن و بعد از پایانش بگو: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی یُطْعِمُ وَ لا یُطْعَمُ» ستایش پروردگاری را سزاست که غذا را در اختیار بندگانش قرار داد، اما هیچ کس به او طعامی تقدیم نخواهد کرد.

• امام سجاد (علیه السلام)

در هنگام پهن کردن سفره: «اللَّهُمَّ هَذَا مِنْ مَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ عَطَایَاکَ فَبَارِکْ لَنَا فِیهِ وَ سَوِّغْنَاهُ وَ ارْزُقْنَا خَلَفاً إِذَا أَکَلْنَاهُ وَ رُبَّ مُحْتَاجٍ إِلَیْهِ رَزَقْتَ وَ أَحْسَنْت‏ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا لَکَ مِنَ الشَّاکِرِینَ» بار خدایا این از منت و فضل و بخشش توست! آن ‌را برای ما پربرکت و گوارا کن و عوضش را به ما ده و چه بسا نیازمندانی که به آنان روزی دادی و احسان کردی. بار خدایا! ما را از شکرگزاران قرار ده! و هنگامی که سفره را برمی‌داشتند می‌فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ (أَوْ مِمَّنْ خَلَقَ) تَفْضِیلًا»

سپاس خدایی را سزاست که ما را در بیابان و دریا گردش داد و از پاکیزه‏‌ها به ما روزی داد و بر بسیاری از آفریدگانش(یا آنچه آفریده) برتری داد. 

• نقل امام صادق (علیه السلام) از امام علی (علیه السلام)

هنگام خوردن غذا تا می‌توانید خدا را یاد کنید و صدای ناهنجار در نیاورید؛ چرا که طعام، نعمت خدا و بخشی از روزی او است که شکر و سپاسش بر شما واجب است.

• نقل امام صادق (علیه السلام) از امام علی (علیه السلام)

کسی که هنگام خوردن غذا خدا را یاد کند، هیچ‌گاه از آن غذا مورد سوال قرار نمی‌‌گیرد.

• امام صادق (علیه السلام)

هر فردی که غذایی بخورد و بعد از آن بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی أَطْعَمَنِی هَذَا مِنْ رِزْقِهِ مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنِّی وَ قُوَّةٍ»

سپاس خدایی را که از روزی خویش این غذا را خوراکم کرد بدون آن‌که من (مستقلّاً) توانایی این کار را داشته باشم، گناهان گذشته‌‌اش بخشوده خواهد شد.