جواهرات فرح پهلوی، از تاراج تا سرقت

پس از فرار شاه به خارج از کشور زمانی که وی در کشورهای مختلف اقامت می کرد و یکی پس ازدیگری از سوی حاکمان آن کشورها اخراج می شد، هر یک از حاکمان این کشورها به ثروت غارت شده ملت ایران توسط شاه دستبرد می زنند و در این میان جواهرات و اشیاء گرانبهایی به تاراج می رفت. پورتال آسمونی در این بخش مطالب جامع و کاملی در مورد طلا و جواهرات فرح پهلوی که متعلق به ملت ایران بود را برای شما عزیزان تهیه و تنظیم کرده است که در ادامه می خوانید. از اینکه آسمونی را همراهی می کنید سپاسگزاریم.

موزه‌ی جواهرات ایران، خانه‎ی با ارزش‌ترین گنجینه‌ی جواهرات تاریخ ایران است که در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نگهداری می‎شود. گنجینه‎ای که هیچ تخمینی از ارزش جواهرات آن نمی‏‌توان داشت و شامل زیباترین و قدیمی‎ترین تاج‎ها و تخت‌های پادشاهی ایران و همچنین سنگ‎های قیمتی کم‎یاب و نایابی مانند الماس «دریای نور» است.

این موزه یکی از هیجان‌انگیزترین موزه‌های کشور است که بسیار مورد توجه گردشگران خارجی هم هست و هربار که به دیدن این موزه بروید، حتما چند گردشگر خارجی در حال دیدن زیباترین و نفیس‎ترین جواهرات ایران هستند. این موزه زیر نظر بانک مرکزی است و برای بازدید از آن می‏‌توان ساعت 14 شنبه تا سه‎شنبه به خزانه‌ی بانک مرکزی در خیابان فردوسی روبه‎روی سفارت آلمان رفت، چون فقط در این روزها، خزانه روی علاقه‎مندان باز است.

این موزه، سیستم حفاظتی خاصی هم دارد، برای رفتن به موزه باید ابتدا وسایل خود را از زیر دستگاه رد کنید، سپس از سه دروازه‌ی امنیتی عبور کنید. البته هیچ وسیله‎ای هم نمی‌‏توانید همراه داشته باشید و باید همه‌ی وسایل خود، حتی کیف دستی را به صندوق امانات موزه بسپارید. برای دیدن این موزه، گاه باید در صف طولانی بایستید، چون علاقه‎مندان بسیاری خواهان دیدن جواهرات خزانه‌ی ملی هستند. البته اگر مجبور به انتظار کشیدن برای دیدن موزه شوید، باز هم دیدن جواهرات زیبا و پر زرق و برق این موزه به این انتظار می‌ارزد.

تخت طاووس یا تخت خورشید

بعد از عبور از لایه‎های حفاظتی موزه و تحویل دادن وسایل، به زیرزمینی وارد می‌‏شوید که به خزانه‌ی موزه می‌رسد. در اینجا «تخت طاووس» اولین شی‌ء باارزش موزه است که چشم شما را می‎گیرد که پشت شیشه قرار دارد و بیرون از گنجینه‌ی اصلی نگهداری می‎شود.

این تخت به فرمان فتحعلی‌شاه در سال 1216 هجری قمری و با جواهرات و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به‌دلیل وجود نشان خورشید در بالای تخت، به این نام معروف شده است. البته بعد از ازدواج فتحعلی‌شاه با «طاووس تاج‌الدوله» تخت طاووس نام گرفت.

گنجینه‌ی اصلی موزه تقریبا تاریک است و فقط نوری کم‌جان، گنجینه‎ را روشن می‎کند. این گنجینه‎ نسبت به هرگونه برخوردی، حساس است و با کوچک‌ترین ضربه‌ای، آژیرها فعال می‎شود.

در سالن اصلی، گنجینه‎های بسیاری وجود دارد که از قدیمی‏‌ترین و گرانترین جواهرات ایران تا جواهرات دوره‌ی پهلوی، در آنجا نگهداری می‎شود که هریک با هنرمندی خاصی ساخته شده‌اند و چند راهنما به زبان انگلیسی و فارسی این اشیا را معرفی می‎کنند. برخی از این جواهرات زیبا و قیمتی، در ادامه معرفی می‌شوند:

تُنگ مینا

این تُنگ، تصاویر گل‌وبوته دارد و بالای آن، تصویر چند زن دیده می‎شود. این تنگ از زیباترین نمونه‎های میناکاری ایران به‌شمار می‎آید که در اواخر قرن 18 میلادی ساخته شده است.

شمعدان سلام عید

شمعدان طلا، آراسته به لعل، زمرد، یاقوت، شرابه‎های مروارید و آویز زمرد. این شمعدان با جفت خود، در آیین «سلام» عید نوروز در دو سوی تخت طاووس قرار داده می‌شد و اوایل قرن 19 میلادی ساخته شده است.

کوزه قلیان با تخم شترمرغ

این کوزه‌ی نارگیلی‌شکل از تخم شترمرغ است و بسیار ظریف حکاکی شده و پایه‎هایی از طلا دارد.

کوزه قلیان فیروزه

این کوزه مرصع به فیروزه و یاقوت است که در نیمه‌ی دوم سده‌ی 13 هجری قمری ساخته شده است.

الماس دریای نور

شاید این الماس در میان جواهرات ملی ایران، مقام نخست را داشته باشد. این الماس در کنار الماس «کوه نور»، یک زوج دانسته می‌شود. در حالی که از نظر تراش و رنگ، هیج وجه مشترکی با هم ندارند. هر دو گوهر متعلق به نادرشاه بوده‏‌اند و بعد از مرگ نادرشاه، الماس «کوه نور» به افغانستان برده شد. سپس به شاه‌شجاع رسید و بعد به‌دست سردار هندی، شیرپنجاب، رسید و سپس به‌دست کمپانی هند شرقی افتاد که به‌وسیله‌ی آن‏‌ها به دربار انگلیس رفت و به ملکه ویکتوریا هدیه داده شد. اکنون این الماس در انگلیس است و در تاج ملکه مادر نصب شده است.

ناصرالدین‌شاه معتقد بود، الماس «دریای نور» یکی از گوهرهای تاج کوروش بوده، او به این الماس علاقه‏ داشته و گاهی آن را به کلاه و گاهی به سینه‌ی خود می‎زده است. وزن الماس «دریای نور» 182 قیراط است و رنگ آن صورتی است که از کمیاب‏‌ترین رنگ‌ها در میان الماس‌ها است.

تخت نادری

این تخت اگرچه تخت نادری خوانده می‎شود، اما هیچ‎گونه رابطه‎ای با نادرشاه ندارد؛ براساس کتیبه‎های تخت، این اثر در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شده است. شاه از این تخت در ییلاق‏‌های اطراف تهران استفاده می‌کرد. به همین منظور، قطعات تخت به‌صورت جداگانه و قابل حمل ساخته شده که 12 تکه دارد و تعداد جواهرات آن بیش از 26هزار قطعه است. این تخت در دو مراسم تاج‎گذاری پهلوی نیز استفاده شد.

کلاه عباس‌میرزا

کلاه مروارید‌ دوزی‌ شده‌ی عباس میرزا (پسر فتحعلی‌شاه) به‌شکل تاج و از پارچه‌ی اطلس و مخمل قرمز است که روی آن، مروارید دوزی و پولک ‎دوزی شده و در بالای آن، یک تخمه‌ی زمرد درشت با گیلاوی الماس در چنگ طلا نصب شده است. این کلاه را عباس‌میرزا در آیین‎های رسمی و «سلام» استفاده می‌کرد.

سنجاق سینه‌ها

سنجاق‌سینه‎های این موزه با مرواریدهای بسیار درشت در قرن 19 میلادی ساخته شده‎اند. نقش اردک با مروارید سیاه و نقش قو با مروارید سفید ساخته شده است.

انفیه‎دان زمزد

این انفیه‎دان از 92 قطعه زمرد بسیار اعلا، خوش‌رنگ و صاف تشکیل شده است.

آفتابه و لگن

این آفتاب و لگن طلای مینا برای شستن دست در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شد.

جقه نادری

این جقه‌، آراسته به الماس و زمرد است که در وسط آن، تخمه‌ی زمرد دامله خوش‌رنگی نصب شده است. در زیر جقه، سه آویز زمرد خوش‌رنگ امرودی آویخته شده است. قسمت بالای جقه، هفت شقه است، در دو طرف شقه‌ها هم دو ریسه برگ و گل الماس‎نشان ساخته‌اند و از نوک شقه‎های جقه دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی امرودی آویخته شده است.

در بالای تخمه وسط، هلال الماس‌نشان و در پایین دو سو، شبیه درفش، طبل، لوله توپ و سر نیزه نصب شده است. پارچه درفش به سه ردیف یاقوت الماس و زمرد کم‎رنگ تقسیم شده است. تمام جقه آراسته به الماس‎های فلامک خوش‎رنگِ درشت و ریز است. این جقه در سده 12 هجری قمری در ایران ساخته شده و گاهی رضاخان پهلوی هم از آن استفاده می‎کرده است.

تاج کیانی

تاج فتحعلی‌شاه، معروف به تاج کیانی که آراسته به الماس، زمرد، یاقوت و مروارید است. این تاج در زمان فتحعلی‌شاه در ایران ساخته شد و مورد استفاده‌ی شاه‌های قاجار بوده است. این تاج اولین تاجی است که بعد از دوران ساسانی، به این صورت ساخته شده است.

کُره‌ی جواهرنشان

این کُره در سال 1291 به‌دستور ناصرالدین‌شاه و توسط گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی ابراهیم مسیحی از جوهرات پیاده‏‌ای که در خزانه موجود بود، ساخته شد. وزن طلای به‌کار رفته در این کُره، 34 کیلوگرم و وزن جواهرات آن بیش از سه کیلوگرم است و بیش از 52هزار قطعه جواهر روی این کُره نصب شده است. پیدا کردن کشورهای مختلف روی کره کار آسانی نیست، چون کشورها به دقت مشخص نشده‏‌اند. دریاها روی کره به وسیله‌ی زمرد و خشکی‎ها به‌وسیله یاقوت نشان داده شده، ایران نیز با الماس روی این کره نشان داده شده است.

قطر کُره تقریبا 66 سانتی‎متر است و روی پایه‏‌ای تماما از طلای آراسته به جواهرات قرار گرفته است.

جبه تاج‌گذاری رضاشاه

این جبه از ابریشم دست‌بافت است، زمینه‌ی سفید و بته‌جقه‎ای درشت دارد. حاشیه‌ی آن، شش سانتی‎متر پهنا دارد و زردوزی شده است. این جبه برای مراسم تاج‎گذاری رضاشاه دوخته شده و در مراسم تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی در سال 1346 نیز مورد استفاده قرار گرفت، وزن مرواریدهای شنل بیش از 21 مثقال است.

تاج پهلوی

تاجی که قبلا در تاج‌گذاری‎های دوران قاجار به‌کار می‎رفته، تاج کیانی است؛ ولی رضاخان نمی‏‌خواسته از این تاج استفاده کند. بنابراین به‌دستور او، تاج پهلوی را گروهی از جواهرسازان ایرانی، روس و قفقاری ساختند که در آن تخمه‌های درشت زمرد، یاقوت کبود و مروارید استفاده شده است.کلاه تاج، ابره مخمل قرمز است و در قبه‎ی آن تخمه زمرد خیاره در چنگ نشانده، قرار دارد. تاج در چهار طرف دارای چهار کنگره پله‌پله به‌شکل تاج‏‌های شاهنشاهی ساسانی است که در زیر کنگره‌ی پیشین آن، خورشیدی زرین با شعاع‎های الماس‌نشان و تخمه الماس زرد درشت نصب شده است. وزن تاج از زر و گوهر و مخمل، حدود دو کیلو و 80 گرم است.

تاج فرح پهلوی

این تاج در سال 1346 از میان جواهرات ملی توسط وان کلیف و آرپل ساخته شده است. وزن این تاج یک کیلو و 489 گرم است و از الماس، برلیان، زمرد، لعل، یاقوت و مروارید ساخته شده است.این جواهرات معرفی‌شده، فقط بخش کوچکی از زیباترین دست‎ساخته‎های ارزشمندی است که هریک از آن‌ها بیان‏گر هنرمندی جواهرسازان ایرانی است که گنجینه‌ی جواهرات ملی ایران را می‎سازند.

املاک محمدرضا پهلوی در خارج از ایران

علاوه بر آنچه از املاک بنیاد پهلوی گفته شد و قصر‌ها و باغ‌هایی که مستقیما به نام محمدرضا پهلوی و خاندان وی در آمده بود، شاه خارج از کشور نیز املاک بسیاری داشت که می‌توان به گران‌ترین خانه و پارک در حومه لندن، قصر و باغ‌های استیل مانس که ملکه الیزابت دوم در آنجا متولد شد، اشاره کرد.

 

همچنین گران‌ترین باغ و ساختمان در ناپل (ایتالیا) متعلق به او بود. شاه در کاپری یک باغ بزرگ و ویلایی مجلل داشت. همچنین در ژنو قصر قدیمی معروف به کاخ گل سرخ را خریده بود و قصر مجللی هم در سنت‌موریس داشت که زمستان‌ها را در آنجا می‌گذراند به نحوی که سنت‌موریس سوییس در بین دیپلمات‌های خارجی به پایتخت زمستانی ایران معروف بود!

 

شاه در سال 1350 یک جزیره در اسپانیا به مبلغ 700 میلیون دلار خریداری کرد و در مرکز جزیره یک ساختمان مدرن ساخت و اطراف آن را با دیوارهای مرتفع به سبک قرون وسطی محصور کرد و بقیه اراضی را هم به قطعات چند هزار متری تقسیم کرد و به سران نظامی و رجال سیاسی فروخت.

 

طبق نوشته روزنامه «دیلی‌اکسپرس» چاپ لندن مورخ 28 مارس 1978 شاه یک ملک بزرگ هم در منطقه کوه‌های راکی آمریکا به قیمت یک میلیون پوند انگلیس خریده بود. میزان ثروت و دارایی‌های شاه مخلوع در خارج از کشور به حدی بود که تنها اشرف پهلوی، ‌خواهر وی در نوروز سال 53 در یک قمارخانه در شهر کن در یک شب 15 میلیون فرانک باخت!