جاذبه های گردشگری استان یزد

استان یزد تقریباً در مرکز ایران واقع شده‌ و مرکز آن شهرستان یزد است. این شهر بین رشته‌های شیرکوه و خرانق و در دشتی گسترده به نام دشت یزد ـ اردکان قرار گرفته است. آبادانی یزد از سدهٔ پنجم هجری به بعد بوده و اتابکان فارس از مهم‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سده‌های گذشته به‌ شمار می‌روند. شهر یزد به شهر بادگیرها و شهر دوچرخه‌ها معروف است. در این مطلب آسمونی به جاذبه‌های گردشگری این شهر پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

معبد پیرهریشت زردتشتیان اردکان

پیرهریشت، از نیایشگاه‌های زردتشتی، در استان یزد ایران واقع شده است. این نیایشگاه و آتشکده در 90 کیلومتری غرب یزد و در 15 کیلومتری شهر اردکان در دامنه کوه‌هایی کم‌ارتفاع و بدون پوشش گیاهی واقع شده است. زردتشتیان بر این باورند که (هریشت) محل غایب شدن یکی از کنیزه‌های بانوی (یزد گرد ساسانی) است. زردتشتیان هر ساله در روز هجدهم نوروز به این محل می‌آیند و به زیارت و جشن می‌پردازند.

 مسجد جامع کبیر یزد

مسجد جامع کبیر یزد متعلق به قرن هشتم و نهم هجری قمری است و از امتیازات معماری و هنری آن، ساختمان و کاشی‌کاری سردر بلند آن است. سردر گنبد مسجد جامع یزد در نوع خود یکی از شاهکارهای معماری اسلامی است. همچنین در نمای خارج و داخلی ایوان اصلی آن کاشی‌کاری زیبایی به کار رفته و دارای کتیبه‌ای نیز هست. در استان یزد به علت سابقه باستانی و فرهنگ متداوم و موقعیت جغرافیایی مرکزی آن آثار باشکوه و درخشانی از دوران قبل و بعد از اسلام به جای مانده که مسجد جامع کبیر باشکوه یزد یکی از آن‌ها است.

 قدیمی ترین میدان ساعت شهری یزد 

قدیمی‌ترین ساعت شهری ایران در میدان وقت‌الساعت یزد نصب شده است. این ساعت آفتابی به استناد کتاب جامع مفیدی، نخستین ساعت شهری است. ساعت‌ساز یزدی آن را در سال 725 هجری قمری در مدرسه رکنیه در جوار مسجد جامع یزد نصب کرد. این مکان بعدها به نام میدان وقت‌الساعت شهرت یافت.

 باغ دولت آباد یزد

باغ دولت‌آباد توسط محمد تقی خان، بزرگ سرسلسله خان‌های یزد، در زمان زندیه بنا نهاده شد. او پس از به قدرت رسیدن، قنات دولت‌آباد را از مهریز به یزد کشید و پس از آن، عمارت باغ دولت آباد را در امتدادآن احداث کرد. این ساختمان محل اقامت این حاکم مقتدر نیز بود.

ارتفاع بادگیر این عمارت که بلندترین بادگیر جهان نیز محسوب می‌شود از سطح زمین 80/33 متر است. فضای سبز این باغ شامل درختان کاج، سرو، گل سرخ، گل محمدی، درختان میوه و به خصوص انگور و انار است که با آب قنات دولت آباد آبیاری می‌شده است. این مجموعه یادگاری از دوره افشاریه و زندیه است.

روشنایی باغ در شب توسط لامپ‌هایی که در داخل فانوس گذاشته شده و به فواصل معین در اطراف قرار گرفته‌اند تأمین می‌شود که منظره زیبایی را نیز ایجاد می‌کند. درهای ساختمان اصلی از چوب و به صورت کنده‌کاری است و در داخل بنا اتاق‌های متعددی قرار دارد که در اکثر این اتاق‌ها حوضی قرار گرفته و درهای یکی از اتاق‌ها که رو به حیاط و باغ باز می‌شود، با شیشه‌های رنگارنگ با طرح‌های زیبا مزین شده و در هنگام تابش خورشید و پر آب بودن حوض، منظره زیبایی از نقاط رنگی منعکس شده را بر روی حوض مرمرین به نمایش می‌گذارد. در یکی از اتاق‌ها بادگیر معروف دولت‌آباد قرار دارد و به خوبی کولر می‌تواند خنکی ساختمان را تأمین کند.

 بقعه دوازده امام یزد

این بقعه از قدیمی‌ترین بناهای بر جای مانده از گذر تاریخ در محله فهادان است و از بناهای شاخص آجری و نمونه‌های غالب در معماری به شمار می‌رود که به دلیل سبک بنا و نقش و نگار کتیبه‌ای کوفی‌اش شایان توجه است. بقعه دوازده امام شامل یک گنبد است. یک چهارضلعی به یک هشت‌ضلعی تبدیل شده و گنبد روی هشت‌ضلعی قرار دارد.

این بنا در حال حاضر قدیمی‌ترین بنای تاریخ‌دار یزد محسوب می‌شود. به استناد کتیبه کوفی رنگ‌آمیزی بالای محراب، قبه به سال 429 هجری قمری در زمان ابو جعفر علاءالدوله بن کاکویه دیلمی بنا شده و به احتمال زیاد مدفن خودش است.

اهمیت این بنا بیشتر به لحاظ معماری و گنبد آجری آن است و در زمره شاهکارهای هنری سلجوقی به شمار می‌رود. نور این بقعه به وسیله پنجره‌هایی که در چهار طرف آن تعبیه شده تأمین می‌شود. وجود محراب در این بنا نشانه مسجدی است که در قرون دوم و سوم در این مکان بنا شده بود.

 زندان اسکندر یزد

این بنای رازآمیز در محله فهادان، یکی از کهن‌ترین محله‌های شهر یزد که در قدیم به شهرستان شهرت داشته، واقع شده است. بنا مشتمل بر حیاطی است که سه ایوان در پیرامون و فضاهایی در اطراف آن‌ها است. این بنا از جمله بناهای سده هفتم هجری قمری است که قالب‌بندی‌های کاهگلی، گوشه‌سازی تُرنب و محراب گل‌بری بیرون آن قابل توجه است. هویت واقعی این ساختمان معلوم نیست اما به زندان اسکندر و مدرسه ضیاییه (آثار مولانا ضیاءالدین حسین رضی) نیز معروف است.

 آتش ورهرام آتشکده زرتشتیان یزد

بنای فعلی این آتشکده در سال 1313 خورشیدی با همت و کمک مالی زردتشتیان یزد و پارسائیان هندوستان احداث گردیده است. نقشه این بنا را مهندسان پارسی کشیده‌اند و ارباب جمشید امانت سرپرستی و نظارت ساخت این بنا را بر عهده داشته است. ساختمان آتشکده با معماری زیبایی بر گرفته از هنر معماری هخامنشیان (در تخت جمشید) در وسط حیاطی سرسبز و بر بلندی قرار گرفته و بر پیشانی عمارت نقش فروهر جلوه‌گر است.

اهمیت آتشکده به قدمت آتش درون آن است که گفته شده از حدود 1520 سال پیش تاکنون فروزان مانده و حفاظت گردیده است. آتش ورهرام درون مجمری برنجی و در اتاقی مخصوص، در میان ساختمان آتشکده و در سطحی بالاتر از سطح زمین و به دور از باد و باران و تابش خورشید نگهداری می‌شود.

بوستان ناجی یزد

این عمارت و باغ، املاک شخصی به نام ناجی بوده که پس از اهدا به شهرداری به صورت بوستان بازسازی شده است. این بوستان در بلوار خروجی شهر یزد به طرف کرمان به نام بلوار شهید دشتی قرار دارد و مکان مناسبی برای تفریح و استراحت مسافرانی است که از این مسیر عبور می‌کنند.

 مسجد و تکیه امیر چخماق یزد

میر جلا الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری و حاکم یزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه‌ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروان‌سرا، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهم‌تر مسجد امیر چخماق را بنا نهاد است.

سنگ نصب شده در مسجد به طرف میدان، شبکه ظریف از کاشی‌های معرق دور خارجی گنبد، محراب اصلی با طاق‌نمای مقرنس‌کاری و... این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است. این بنا، مسجد جامع نو نیز نامیده شده است. این مجموعه در قرن هشتم هجری بنا نهاده شده است.

 درخت سرو ابرکوه یزد

ابرکوه یکی از قدیمی‌ترین شهر های ایران است که در مرکز ایران و در محدوده استان یزد قرار دارد. هم اکنون آثار باستانی بسیار زیادی از روزگاران گذشته در این مکان به جای مانده است که نشان از وجود تمدنی به یاد ماندنی و قدیمی دارد، اثری که اگر آن‌ را از عجایب بدانیم اغراق نکرده‌ایم و آن وجود یک درخت سرو کهن‌سال و بلند است. بر پایه ارزیابی متخصصین فن و از جمله یک دانشمند مشهور مانند پروفسور الکساندروف روسی، عمر این موجود زنده بیش از چهار هزار سال است و به اعتقاد برخی دیگر از دانشمندان تا هفت هزار سال از عمر این درخت می‌گذرد. این درخت مشهور که هنوز نیز سرسبز و با صلابت در مرکز این شهر خودنمایی می‌کند، ارتفاعی بیش از 33 متر دارد و محیط تنه آن حدود 16 متر است. درخت سرو ابرکوه در نوع خود در جهان بی‌نظیر است.

یخچال خشتی ابرکوه یزد

یخچال با نقشه‌ای مدور و حجمی مخروطی شکل به صورت پله‌ای بنا شده است. در زمان‌های گذشته، یخچال‌ها مخصوص انبار کردن یخ بوده‌اند. ارتفاع یخچال‌ها اغلب حدود 20 متر است. سطح داخل کف بنا،گودتر از سطح زمین بیرونی ساخته شده است. یخچال‌ها دارای چهار بخش عمده حوض‌بند، مخزن یخ، دیواره‌های سایه‌انداز و گنبد بزرگ روی مخزن هستند. از خصوصیات این بارز این بنا، طرح و شکل ساخت آن است. قدمت برخی از یخچال‌ها را به عهد قاجار، برخی دیگر را به زمان رونق جاده ابریشم و بعضی از آن‌ها را به دوره عضدالدوله دیلمی نسبت می‌دهند.

 گنبد عالی ابرکوه یزد

گنبد عالی ابرکوه بر فراز صخره‌ای طبیعی در ابتدای شهر ابرکوه قرار دارد و از سنگ‌های طبیعی کوهستان و با ملاط ساروج ساخته شده است. تزئینات آن شامل دو رشته کتیبه کوفی است که یکی در بالای ورودی بنا و دیگری در انتهای ساقه آن، زیر سه ردیف مقرنس قرار دارد. از متن کتیبه آجری بالای ورودی چنین بر می‌آید که گنبد در سال 448 هجری قمری و در دوران سلجوقیان و به فرمان عی فیروزان برای پدرش امیر شمس الدوله ساخته شده است. کتیبه دیگر حاکی از آن است که مادر بانی گنبد نیز در همین آرامگاه مدفون است. چهار ضلع گنبد یک در میان، دارای چهار روزنه است. میان قبه نیز باز است و این روزنه‌ها نور را به داخل بنا هدایت می‌کنند. این مقبره، یکی از سالم‌ترین گنبدهای دوره سلجوقی و از نفایس هنر ایران است که بر روی تپه‌ای مشرف به جاده و شهر قرار گرفته است.

 خانه آقا زاده ابرکوه یزد

این خانه مساحتی بالغ بر 851 متر دارد و طرح حیاط، مرکزی است. بنای مذکور با گچ‌بری‌های ظریف و زیبا، مقرنس‌های گچ‌بری و... تزئین شده است. قسمت شاخص و جالب توجه بنا بادگیر دو طبقه و کلاه‌فرنگی بوده که در نوع خود بی‌نظیر است. ارتفاع بادگیر 18 متر و مساحت آن 18 متر مربع بوده و در دهانه بادگیر، 19 عدد دریچه تنظیم هوا وجود دارد که با بادگیر دومی هماهنگی و ارتباط دارد. بادگیر و کلاه|‌فرنگی به ترتیب حکم خنگ‌کنندگی و نوررسانی (نور گیر) فضای زیرین و تالار خانه را دارند. قدمت خانه ی آقازاده به دروه قاجاریه باز می‌گردد.

 چشمه های آب گرم مرتضی علی طبس

یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان طبس چشمه آب گرم مرتضی علی است که در روستای خرو واقع شده است. این منطقه جزو مناطق نمونه گردشگری شناخته شده و سالانه بیش از 600 هزار نفر از این مکان دیدن می کنند و به عنوان یک طرح آب درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چشمه در 30 کیلومتری شهر طبس واقع شده است. پس از گذر نمودن از شهر طبس برای رسیدن به این چشمه حدود پنج کیلومتر مسیر را باید به صورت پیاده طی کرد که عمدتاً این پیاده‌روی در داخل آب است. این چشمه منبع تأمین آب اغلب مزارع و باغات طبساست که از طریق نهر آبی به این شهر منتقل می‌شود. در طول مسیر چشمه آب گرم مرتضی علی، در دیواره‌ها حفره‌هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد با نظم خاصی بنا شده‌اند. پس از حدود 10 دقیقه پیاده‌روی به منطقه‌ای می رسیم که چشمه‌های متعدد آب به ویژه چند چشمه آب گرم و سرد قرار دارد و بزرگترین آن‌ها از درون حفره‌ای نشأت می‌گیرد که به حمام مرتضی علی معروف شده است.

مردمی که برای تفریح به این منطقه می‌آیند معمولاً از این حفره آب برای آب‌تنی استفاده می‌کنند. بالاتر از این چشمه، دره محصور و تنگ شده‌ای وجود دارد که از لحاظ گردشگری بسیار جذاب است. در ادامه این مسیر به سد شاه عباسی می‌رسیم که از آثار تاریخی دوران صفویه محسوب می‌شود و در ایام مختلف پذیرای مشتاقان طبیعت است. وجود این چشمه جوشان با دو نوع آب سرد و گرم کنار هم در دل کویر ایران‌زمین انسان را به تفکری عیق وا می‌دارد. در فصل سرما به دلیل سردی آب، حدود 300 متر از راه این رودخانه در یک طرف آب سرد و در طرف دیگر آب گرم جریان دارد که این یک پدیده نادر و بسیار زیبا و منحصر به فرد در این منطقه کویری است.

روستا و قلعه خرانق اردکان 

روستای خرائق مرکز بخش خرائق در شهرستان اردکان است. این روستا در 85 کیلومتری شهر یزد واقع شده است. آنچه بیش از همه در روستای خرائق را ارزشمند ساخته آثار تاریخی روستا است که شامل منارجنبان، قلعه، کاروان‌سرا، مشهدک، باباخادم، پل آبراه، شترگلو، قریه شمس‌آباد، حمامچ، آسیاب، مسجد بیت المقدس‌، مسجد جامع، حسینیه و... است. قدمت قلعه و برج و باروی آن، زمان ساسانیان یعنی 400 سال پیش ذکر شده است و وسعت آن یک هکتار است. یکی از عجایب قلعه، کوچه‌های پیچ در پیچ و هولناک آن است که برای غافلگیر کردن دزدان و راهزنان مورد استفاده قرار می‌گرفته. یکی از این کوچه‌ها به کوچه گرگ معروف است.

باغ گلشن طبس

طبس در شمال شرق استان یزد، در کنار کویر لوت از شهرهای میان‌راهی خراسان، کرمان، فارس و اصفهان است و به عنوان گذرگاهی برای این استان‌ها به حساب می‌آید. حتی از زمان تأسیس اولین سلسله‌های پادشاهی در ایران، نام آن در روایات و اسناد تاریخی دیده می‌شود. این شهرستان پهناورترین شهرستان ایران است.

در طبس که نامش یادآور کویری بی‌انتها است، باغی وجود دارد که به واقع باغ بهشت کویر ایران و یکی از بزرگترین و زیباترین باغ‌های کشور است. این باغ باشکوه که باغ گلشن نام دارد، باغی زیبا و تاریخی متعلق به دوره افشاریه – زندیه است و یکی از مهم‌ترین باغ‌های ایرانی به شمار می‌رود. طراحی این باغ بر اساس نمونه چهار باغ و برگرفته از آیات قرآنی درباره بهشت است که دو نهر آب روان یکدیگر را قطع می‌نمایند.

 قلعه خورمیز مهریز

قلعه خورمیز مربوط به دوره ساسانیان، از دوران‌های تاریخی پس از اسلام، است و در شهرستان مهریز، روستای خورمیز واقع شده است. بر روی تپه‌ای مشرف به روستای خورمیز، قلعه‌ای از سنگ و خشت بنا شده که دارای شاهراهی در وسط بوده و مسیرهای دیگری از آن منشعب می‌شده و امکان دسترسی به اماکن مختلف قعه را میسر می‌کرده است .

این قلعه به نقل از جامع مفیدی، توسط هرمز پسر انوشیروان ساخته شده. درون این قلعه چاه مربع شکلی است که درون سنگ سیاه سخت به عمق 15 متر حفاری شده و همان چاهی است که سید رکن الدین حسینی در آن محبوس بوده است.

برج کبوتر خانه میبد

این بنا در جنوب شرقی باروی قدیم میبد واقع شده است. بنا از خارج به صورت برجی مدور و آراسته به نقش‌های ویژه و از داخل دارای سه طبقه و مجهز به هزاران لانه برای جلب و نگهداری پرندگان است. برج کبوترخانه هم به لحاظ حمایت از پرندگان و هم به جهت استفاده‌ای که در گذشته از کود آن‌ها برای کشاورزان می‌کردند، مورد توجه است. قدمت برج کبوترخانه میبد به دوران قاجار بر می‌گردد. این برج به صورت استوانه‌ای ساخته شده و دارای تزئینات قطاربندی و آجری و گچی است که مانع تردد مارها به داخل برج شود.

 قدیمی ترین مسجد ایران ، فهرج

ساخت مسجد جامع فهرج، واقع در 30 کیلومتری یزد، به نیمه اول هجری برمی‌گردد .این مسجد تنها مسجد جهان اسلام است که ساختمان آن از ابتدا تا کنون هیچ تغییری نکرده است. اگر چه در میان باستان‌شناسان اختلاف نظر وجود دارد اما ظاهراً مسجد جامع فهرج قدیمی‌ترین مسجد ایران است. مسجد جامع فهرج کماکان زنده و پویا و مورد استفاده است.

آبشار دره گاهان تفت

دره گاهان،دره‌ای است که در زمان‌های دور مردم به آن‌جا رفته و جشن‌ها و مراسم خود را در آن بر پا می‌داشتند. این دره در فاصله 22 کیلومتری از شهر یزد واقع شده است. دره گاهان دارای آبشاری است فصلی، با ارتفاع بیش از 20 متر که در فصل بهار و اوایل تابستان از سرچشمه شیر کوه سیراب می‌شود و منظره بی‌نظیری را خلق می‌کند. به گفته کوهنوردان ،از دره گاهان تا ده بالا زیباترین مسیر این منطقه است.

پیر چک چک اردکان

شهر یزد و بخش‌های اطراف آن مهم‌ترین مرکز تجمع زردتشتیان است که از دیرباز در این ناحیه زندگی می‌کنند. در 72 کیلومتری شهر یزد زیارتگاه مهمی وجود دارد به نام پیر سبز چک چک که در فصل تابستان عده کثیری از زردتشتیان از نقاط مختلف جهان برای برگزاری مراسم مهمی مانند جشن نوروز، تولد زردتشت و مهرگان در آن‌جا جمع می‌شوند.

برای رسیدن به این زیارتگاه زردتشتیان بعد از گذراندن تعداد زیادی پله در دل کوه‌های یزد به این مکان رسیده و نظاره‌گر یکی از ادیان و مذاهب موجود در ایران خواهید بود. گفته می‌شود که نام چک چک یا چک چکو از صدای قطره‌های آبی گرفته شده که از صخره‌ای می‌چکد و اکنون به درون یک منبع ذخیره هدایت می‌شود.