10 نوامبر؛ روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه

این روز یادآور مسئولیت همه دست‌اندرکاران، سیاستمداران، رسانه‌ها، دانشمندان و عالمانی است که هریک به نوعی در توسعه علم گام برمی‌دارند.

علم، سلاحی برای مقابله با پیامدهای زیست‌محیطی

روز جهانی علم برای صلح و توسعه یک رویداد سالانه است که نقش و اهمیت علم و فناوری برای رسیدن به توسعه پایدار را به کشورهای عضو یونسکو تاکید می‌کند. هدف از گرامیداشت این روز این است که به همه ملت‌ها یادآوری شود علم باید الزاما در مسیر صلح و توسعه گام بردارد تا بتواند برای همه جوامع سودمند باشد. در حقیقت هدف این است که در چنین روزی به مردم یادآوری شود افزایش آگاهی‌های عمومی درباره اهمیت علم و دانش می‌تواند پلی بین علم و جامعه باشد و آنها را بیش از پیش به هم نزدیک کند.

دکتر محمدرضا سعیدآبادی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو با تاکید بر این که علم باید در مسیر صلح و توسعه و با هدف کاهش دردی از آلام بشری حرکت کند، می‌گوید: امروز در حوزه انسانی و محیط زیست با نگرانی‌ها و مشکلات متعددی مواجه هستیم. در حوزه انسانی و اجتماعی، جنگ‌ها، کشتارها و بحران‌های بین‌المللی موضوع مهمی است که در کنار آن توجه به نگرانی‌ها و مشکلات زیست‌محیطی نیز ضروری است.

بیابان‌زایی، کم‌آبی و جنگل‌زدایی که امروز با آن مواجه هستیم خواه‌ناخواه بیانگر جنگی است که ما انسان‌ها با طبیعت آغاز کرده‌ایم. اینجاست که باید نقش علم برای رسیدن به صلح و توسعه پایدار و کاهش نگرانی‌ها و بحران و همچنین مقابله با پیامدهای زیست‌محیطی و انسانی پررنگ‌تر شود.

سعیدآبادی با تاکید بر لزوم همراه شدن علم و فناوری با خرد و اخلاق می‌گوید: اگر علم و فناوری با خرد و اخلاق همراه نباشد معلوم نیست ما را به کجا می‌برد. هنگامی می‌توانیم به کمک علم و فناوری به سرمنزل مقصود برسیم که به اخلاق و خرد هم توجه داشته باشیم. در حقیقت اگر در کنار علم و دانش، عشق به همنوع وجود نداشته باشد و نتواند دردی از دردهای جامعه را دوا کند گرچه در مسیر دانش‌اندوزی گام برداشته است، اما ارزش زیادی نخواهد داشت.

نیاز علم به ترویج

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ادامه با تاکید بر وجود ارتباط بین علم و دانش و توسعه بومی کشور می‌گوید: گرچه دانشگاه‌ها در رقابتی درست یا غلط فقط به دنبال دسته‌بندی جهانی و عملکرد و پژوهش هستند، اما دغدغه این که کشور ما در حوزه اقتصاد و صنعت با چه مشکلی مواجه است و چه پژوهشی را باید دنبال کند نکته مهم دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

اگر بدون برنامه‌ریزی در این زمینه عمل کنیم به هدف نمی‌رسیم. گرچه علم حوزه تخصصی دانشمندان و متخصصان است، اما باید علم را عمومی کنیم. هرچه علم عمومی‌تر باشد و ترویج علم در لایه‌های مختلف جامعه ریشه داشته باشد تقاضا برای علم کاربردی، یعنی علمی که بتواند کاری انجام دهد و مشکلی را حل کند نیز به مراتب افزایش خواهد یافت. دانشمندان باید چنین فضایی را برای جامعه فراهم کنند. وقتی در جامعه برای علم تقاضا وجود داشته باشد گام‌های بهتری برداشته می‌شود و ایجاد این تقاضا مستلزم ترویج و عمومی‌سازی علم است.

به گفته سعیدآبادی، موضوع دیگری که در حوزه علم باید مورد توجه قرار گیرد اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه است. در حوزه علم برخلاف دیگر حوزه‌ها آپارتاید جایگاهی ندارد. متاسفانه در بسیاری از کشورها به دنبال سایه‌اندازی سیاست بر دیگر حوزه‌ها ازجمله حوزه علم، شاهد آپارتاید علمی هم بوده‌ایم که سازمان‌های جهانی در تلاش هستند با این پیامد مقابله کنند.

از آنجا که در بسیاری از کشورها پنجره فرهنگ، هنر و اخلاق بسته شده و پنجره سیاست تنها پنجره‌ای است که در این حوزه به روی ملت‌ها گشوده است مشکلات و نگرانی‌هایی ایجاد شده است، اما باید این نکته را مد نظر قرار داد که حیات مردان نامی یعنی دانشمندان و بزرگان به ما یاد می‌دهد که سربلند و شکوهمند زندگی کنیم و چون جهان را قدر می‌گوییم بر پندار زمان نشانی برجای گذاریم که شاید دریانوردی بر عرشه کشتی یا کشتی شکسته‌ای بر پهنه دریا با دیدن این نشان، چراغ امیدش روشن شود.