25 جولای، روز جهانی جنین شناسی

این روز به دلیل تولد نخستین نوزاد آی وی اف جهان به نام روز جهانی جنین شناسی نامگذاری شده است.

رویان‌شناسی یا امبریولوژی عبارت از علمی میباشد که از زمان تشکیل زایگوت تا مادام تولد را مورد بررسی قرار میدهد یا دانشی در زمینه بررسی تکامل رویان از زمان بارورسازی تخمک در طی مراحل جنینی است. یاخته‌ها پس از تقسیم، از یک تودهٔ توپر به نام توته به یک توپ توخالی یا جوانه تبدیل می‌گردند. در مرحلهٔ پس از جوانه در یک پایانهٔ خود یک سوراخ پیدا می‌کند.

در جانوران دارای تقارن دوطرفی جوانه در یکی از دو مسیری که سلسله جانوران را به دو نیمه متمایز تقسیم می‌کند تکامل می‌یابد. اگر نخستین سوراخ در جوانه در آینده تبدیل به دهان جانور گردد، آن جانور از جملهٔ نخست‌ دهانیان (protostome) است. اگر نخستین سوراخ جوانه تبدیل به مقعد شود آن جانور یک دوم‌دهانیان (deuterostome) می‌باشد. نخست‌دهانیان شامل اکثر بی‌مهرگان، مانند حشرات، کرم‌ها و نرم‌تنان هستند، در حالی که دوم‌دهانیان جانوران پیشرفته‌تری مانند مهره‌داران را شامل می‌شوند. جوانه با گذشت زمان به شکمک که متمایزتر است تبدیل می‌گردد. جوانه به زودی به سه لایهٔ جداشده از یاخته‌های لایه‌های زاینده که از آن‌ها همهٔ اندام‌های بدن و بافت‌ها سرچشمه می‌گیرند، تکامل می‌یابد.

• لایه درونی، یا درون‌پوست، تبدیل به اندام‌های گوارشی، شش‌ها و مثانه می‌شود.
• لایه میانی، یا میان‌پوست، تبدیل به ماهیچه‌ها، استخوان‌بندی و دستگاه گردش خون می‌شود
• لایه بیرونی، یا برون‌پوست، تبدیل به دستگاه عصبی و پوست می‌شود.

در انسان، رویان اشاره به تودهٔ پدیدآمده از تقسیم یاختهٔ تخم از لحظه لانه‌گزینی در دیوار رحم تا پایان هفتهٔ هشتم پس از بارورسازی دارد. پس از هفتهٔ هشتم انسان در حال تکامل را جنین می‌نامند. رویان‌های بسیاری از گونه‌ها درطی مراحل نخستین تکامل به یکدیگر شبیه به نظر می‌رسند. دلیل این شباهت تاریخچه مشترک تکاملی میان گونه‌هاست.

تاریخچه جنین شناسی

تا سدهٔ 18، پیش‌ساخت (preformation) باور غالب در جنین‌شناسی انسانی به شمار می‌آمد. این باور بر این پایه استوار بود که مایع منی دارای جنین که یک نوزاد کوچک یا «آدمک» (homunculus) است می‌باشد که تنها برای تکوین نیاز به بزرگتر شدن دارد. توضیح دیگر برای تکامل جنینی فراژن‌زایی (epigenesis) بود، که 2000 سال پیش توسط ارسطو پیشنهاد گردید. با توجه به فراژن‌زایی، یک جاندار به تدریج از تخم بدون شکل، پدید می‌آید. همزمان با بهبود میکروسکوپ در طول قرن 19، زیست‌شناسان به‌طور مستقیم دیدند که جنین با پیشرفت زمان درطی یک دسته از فرایندها شکل می‌گیرد. ازآن پس فراژن‌زایی به عنوان نظریه غالب در جنین‌شناسی جای پیش‌ساخت را گرفت. پس از دههٔ 50 با کشف ساختمان دی‌ان‌ای و پیشرفت‌های بدست‌آمده در زیست‌شناسی مولکولی و زیست‌شناسی تکاملی کوشش بر این بوده‌است تا نقش ژن در ایجاد هر یک از دگرگونی‌های ریخت‌شناختی شناخته شود.