14 ژوئن، روز جهانی اهدای خون

روز جهانی اهدا خون (World Blood Donor Day)

روز 24 خرداد هر سال (14 ژوئن) به نام روز جهانی اهدای خون (روز جهانی تقدیر از اهدا کنندگان خون) انتخاب شده‌ است. در این روز از همت والا و فعالیت انسان دوستانه تمام کسانی که در زمینه اهدا و انتقال خون و نجات جان انسان‌ها تلاش می‌کنند، قدردانی می‌شود.

آنچه مهم است این است که نیاز به خون همیشگی است و نیازمندان به خون همیشه در همه جوامع حیاتشان وابسته به خون و فرآورده های خونی است و انسان هایی با حس همدلی و بی هیچ چشم داشتی و فقط به امید نجات جان همنوع خود، اقدام به اهدای خون می کنند.

شعار امسال روز جهانی اهدای خون هم ' نیاز به خون همیشگی است و اهدا کننده مستمر بمان' است ، بنابراین اهدا کنندگان مستمر (با سابقه حداقل 2 بار اهدا در طول یک سال) علاوه براینکه از ذخایز سازمان انتقال خون محسوب می شوند، بلکه اهدای خون توسط آنها در زمان های مورد نیاز پیش بینی شده است و در عین حال هم خون این افراد به دلیل رعایت اصول سلامت و بهداشتی و آزمایش های مکرر از هر حیثی سالم ترین خون هاست، اما گاهی اوقات در جوامع اتفاقاتی روی می دهد که به دور از انتظار بوده و به دلیل داشتن بیماران یا مصدومان احتمالی، شمار مصرف کنندگان و نیازمندان به خون افزایش می یابد.

در جوامع بشری و همین طور در کشور ما در زمان وقوع حوادث و بحران ها، احساسات تهییج می شود و مراکز با ازدحام و مراجعه تعداد زیادی از مردم برای اهدای خون می شود که شاید هم به آن اندازه در آن حادثه مورد نیاز نباشد.

در ایران بارها شاهد این گونه اتفاقات مانند حادثه ریزش ساختمان پلاسکو بودیم و در آن زمان سیل عظیمی از مردم برای اهدای خون مراجعه کردند.

پذیرش این همه اهدا کننده در آن زمان کار بسیار سختی است که شاید هم نیاز به آن همه خون در آن زمان ضروری نباشد ، بنابراین مدیریت اهدای خون ،تامین و توزیع آن در موقع بحران ها یک ضرورت است.

در حال حاضر سالانه در ایران بیش از 2 میلیون واحد خون جمع آوری می شود و شاخص اهدای خون در ایران نیز 27 نفر به ازای هر یکهزار نفر جمعیت است که از این نظر در میان کشور های منطقه رتبه اول و هم ردیف کشور های در حال توسعه هستیم.

جمهوری اسلامی ایران اولین کشور منطقه است که در سال 2007 توانست به اهدای خون صد درصد داوطلبانه و بدون چشم داشت دست یابد که این شاخص بسیار مهمی برای رسیدن به خون کافی و سالم قلمداد می شود.

از این رو اهدای خون آگاهانه و مسئولانه و داوطلبانه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است و بر این اساس سازمان بهداشت جهانی برای پویش و کمپین سال 2017 بر اهدای مستمر خون و مدیریت اهدای خون در شرایط اورژانسی و بحران ها تاکید کرده است.

به مناسبت روز جهانی اهدای خون با تاکید بر مدیریت تامین خون در شرایط بحرانی، گفت و گویی را با دکتر علی اکبر پور فتح الله مدیر عامل سازمان انتقال خون ترتیب داده ایم که از نظر خواهد گذشت.

تدابیر سازمان انتقال خون در مدیریت تامین خون در شرایط بحران

پورفتح الله گفت: سازمان انتقال خون ایران درخصوص مدیریت تامین خون در شرایط بحران، سه دستور عمل با عناوین مدیریت تامین خون در بحران، دسترسی به اهدا کنندگان در شرایط بحران و مدیریت پذیرش اهداکنندگان در زمان ازدحام داوطلبان را تدوین کرده است.

وی ادامه داد: در حوزه انتقال خون، شرایط بحران به شرایطی گفته می شود که در اثر رخداد ناگهانی یا غیر قابل کنترل هر گونه حوادث، رخداد و عملکرد طبیعی و انسانی به وجود آید و به گونه ای که برغم مدیریت ذخایر و شبکه خون رسانی کشور با محدویت یا نیاز مواجه شود.

مدیر عامل سازمان انتقال خون گفت: این نیاز ها یا محدویت ها شامل نیاز ناگهانی و پیش بینی نشده به خون و فرآورده های خونی، محدودیت موقت یا حذف ظرفیت یک مرکز انتقال خون برای جمع آوری، آزمایش، فرآوری و توزیع خون، محدویت موقت یا مانع شدن از اقدام جمعیت محلی برای اهدای خون و محدودیت یا ممانعت از استفاده از ذخایر موجود خون و فرآوردهای خون در منطقه و ضرورت جایگزینی آنها از سایر مناطق است.

چالش هایی که انتقال خون در زمان بحران با آن مواجه می شود

وی در خصوص چالش هایی که ممکن است در زمان وقوع بحران ها و حوادث غیر مترقبه در زمینه تامین خون به وجود آید، نیز گفت: نخستین چالش در این زمینه، رساندن و تامین به موقع و کافی خون و فرآورده های خونی در همان ساعات اولیه به بیماران نیازمند به خون است که ممکن است تعداد این بیماران خیلی بیشتر از شرایط عادی باشد.

وی ادامه داد: دراین شرایط برای مدیریت این چالش احتمالی، سازمان انتقال خون با تدوین دستور العملی تحت عنوان مدیریت تامین خون در بحران سعی در کاهش خطر کرده است و هدف از اجرای این برنامه اطمینان از تامین خون کافی و به موقع مراکز درمانی نیازمند به خون و فرآورده های خونی در زمان رخداد است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: همه ادارات کل انتقال خون کشور موظفند با در نظر گرفتن امکانات، نیروی انسانی، سطح ذخایر، ظرفیت و وضعیت ترابری استان های کشور حداقل با 3 اداره از ادارات کل انتقال خون کشور به صورت کتبی توافق کنند تا به عنوان ،مرکز اهدای خون معین با یکدیگر همکاری کنند.

مراکز انتقال خون معین

وی افزود: مراکز انتقال خون معین، مسئولیت ایجاد و حفظ آمادگی لازم برای تامین خون و فرآورده های خونی مورد نیاز یکدیگر و انجام آن در زمان رخداد بحران را بر عهده می گیرند و باید نیروی انسانی و تجهیزات لازم برای خونگیری آماده داشته باشند و تجهیزات لازم برای بسته بندی و ارسال از قبیل یخدان، ژلاتین، کیسه های حباب دار و لیبیل امنیتی را به تعداد لازم تهیه و در مکان مشخص به صورت آماده نگهداری کنند تا به محض ایجاد نیاز، به کارگیری شود.

مدیر عامل انتقال خون در مورد چالش دیگری که این سازمان در مواقع بحرانی با آن مواجه می شود، نیز گفت : بسیج کردن تعداد کافی از اهداکنندگان خون برای تامین خون و فرآورده های خونی برای روزهای آتی که ممکن است با مصرف خون، بانک های خون و پایگاه های انتقال خون حتی فاقد ذخایر کافی خون شده باشند، چه دسترسی کافی و به موقع مراکز اهدای خون به داوطلبان اهدای خون یا حتی کارکنان، می تواند در برخی شرایط خاص مانند شرایط جوی نامطلوب، شرایط اجتماعی بحرانی یا بلای طبیعی با چالش روبرو شود.

وی اضافه کرد: این مسئله ممکن است این مراکز را با کاهش سطح ذخایر خونی روبرو کند و حتی آنها را برای تامین خون و فرآورده های خونی کافی برای مراکز درمانی با چالش جدی روبرو کند.

پور فتح الله ادامه داد: برای مدیریت دسترسی به اهدا کنندگان در شرایط بحران باید یکی از کارکنان پایگاه انتقال خون از قبل توسط مدیر پایگاه انتخاب شود تا بتواند نسبت به شناسایی و سامان دهی تعداد کافی داوطلبان بالقوه اهدای خون برای مواقع بحران و فراخوان آنها در زمان رخداد بحران درصورت نیاز و متناسب با تعداد خون و فرآوردهای مورد نیاز اقدام کند.

مدیریت داوطلبان تهییج شده در مواقع بحرانی برای اهدای خون

مدیر عامل انتقال خون همچنین در خصوص سومین چالش موجود در مواقع بحرانی که این سازمان با آن مواجه می شود نیز تصریح کرد: از موضوعات در دستورکار ما مدیریت خیل داوطلبان تهییج شده بیش از تعداد مورد نیاز برای متقاعد شدن برای مراجعه در هفته ها و یا ماه های بعد است چرا که استقبال گسترده از اهدای خون در بعضی فصول سال و ایام خاص مانند مناسبت های مذهبی یا در زمان وقوع بحران هایی مانند زلزله گاه باعث ازدحام بیش از حد اهداکنندگان در پایگاه های اهدای خون و احتمالا تاثیر بر اجرای مناسب فرآیند ها می شود.

پور فتح الله تاکید کرد: باید برای پرهیز از چنین اتفاقی از قبل فرآیند لازم تدوین شود و پیام های اطلاع رسانی رسانه ای شامل پیام نیاز به تمامی گروه های خونی، پیام نیاز به برخی گروه های خونی و پیام رفع شرایط بحران را آماده داشته باشد تا در زمان نیاز از آنها برای اطلاع رسانی عمومی استفاده کنیم.