معرفی رشته شهرسازی

آسمونی : شهرسازی و گرایش های متنوع آن تقریباً یک رشته علمی جدید است که ریشه های آن را باید در پاره ای علوم کاربردی از قبیل معماری، معماری چشم انداز، مهندسی عمران و علوم اجتماعی و رفتاری دانستشهرسازی و گرایش های متنوع آن تقریباً یک رشته علمی جدید است که ریشه های آن را باید در پاره ای علوم کاربردی از قبیل معماری، معماری چشم انداز، مهندسی عمران و علوم اجتماعی و رفتاری دانست. دپارتمانهای آموزش شهرسازی در طول قرن گذشته در سراسر دنیا بر دامنه ای از تخصص های متفاوت متمرکز شده اند که از آن جمله اند: مدل تئوری محور، رویکرد برنامه ریزی فیزیکی و طراحی محور و اخیراً رویکرد انتقادی ساختار گرایانه. تفاوت در رویکردها ، بخشی متأثر از تفسیرهای متفاوت از ماهیت شهرسازی و بخشی ناشی از میان رشته ای بودن این تخصص است . با این حال، شهرسازی معمولاً بعنوان رشته ای که فاقد تئوری ها و سنت های خاص خود است بحساب می آید.

معرفی رشته مهندسی شهرسازی

مهندسی شهرسازی یکی از رشته های پر اهمیت و جذاب در مجموعه رشته های آزمون سراسری است که داوطلب در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی می تواند آن را انتخاب کند.
در نیم قرن اخیر توجه بسیاری به رشته مهندسی شهرسازی شده است و دانشکده و کالجهای معروف بسیاری به آن روی آورده اند. این رشته، امروزه، کمک شایانی به حل معضلات در سطح شهر و کل جوامع کرده است و توانسته جایگاه ویژه ای برای خود کسب کند.

در کشور ما نیز نیاز بسیاری به متخصص و کارشناس در این رشته احساس شده و می شود و دانشگاههای مختلفی، سعی بر تاسیس و ایجاد این رشته نموده اند. در سطح مدیران کشور نیز کم کم، نیاز به رشته ای همچون شهرسازی احساس شده است و بسیاری از مدیران شهری سعی در فرا گرفتن این دانش، بصورت دانشگاهی و غیره داشته اند. به عنوان نمونه، در حالی که تا چند سال پیش، معدودی از شهرداران در سطح کشور، دارای تحصیلات در زمینه شهرسازی بودند، اما امروزه، این تعداد به شدت افزایش یافته و کم کم سایر مدیران نیز نیاز به کسب این دانش را احساس نموده اند.

علاوه بر انجام عملیات عمرانی، محاسبات سازه، بحثهای معماری و ... که اکثرا بر روی تک بنا و یا یک محدوده مشخص متمرکز هستند، نیاز بسیار زیادی به رشته ای همچون شهرسازی احساس می شود تا بتواند علاوه بر این مباحث، در سطحی کلان تر وارد صحنه شده و بتواند مباحثی همچون اقتصاد، روان شناسی، آمار، سوانح طبیعی (زلزله و ...)، مدیریت، حمل و نقل، ترافیک و ... را با مسائل فوق ترکیب کرده و نتیجه ای بهینه را سبب شود. رشته شهرسازی، در واقع مفصلی بین علوم گوناگون است، از علوم انسانی گرفته، تا علوم فنی و مهندسی، همانند عمران، تاسیسات، ترافیک، حمل و نقل و ... و هنر، همانند طراحی، معماری و ...

محورهای اصلی رشته مهندسی شهرسازی

در این رشته حداقل شش محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. که عبارت اند از:

1- برنامه ریزی کالبدی و فیزیکی

2- برنامه ریزی و طراحی شبکه های حمل و نقل

3-  برنامه ریزی محیطی

4-  برنامه ریزی شبکه های زیرساختی

5-  مدیریت شهری و برنامه ریزی زمین و مسکن

6- طراحی شهری و طراحی فضاهای شهری

ترکیب این شش دانش، متخصصان را قادر می کند که تمامیت پدیده ی شهر را مورد شناسایی قرار دهندو برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.

بازار کار

این رشته هم اکنون در سطح جهانی دارای بازار کار فراوانی است و به علت نوپا بودن و همچنین به علت آن که دارای زمینه های کاری متفاوت و متنوعی است، هنوز بازار کار آن اشباع نشده است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که تا 5 سال پیش، این رشته تنها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری وجود داشته است و به تازگی در مقطع کارشناسی نیز فعالیتهایی صورت گرفته است، بنابراین با بازار کار اشباع از نیروی کار مواجه نیستیم.

از آن جا که این فارغ التحصیلان علاوه بر تواناییهای یک مهندس شهرساز، از نظر علمی و نظری وپژوهشی در یک زمینه خاص، معلومات بیشتری دارند، بدین جهت کارایی بیشتری نیز دارند و از مطالب فراگرفته شده می توانند در زمینه های طراحی و محاسباتی دقیق و تخصصی تر و همچنین پژوهشی ، استفاده نمایند. این گونه فارغ التحصیلان ضمن آن که می توانند در تمام محلیهای جذب فارغ التحصیلان کارشناسی مشغول به کار گردند، مسوولیتهای بالاتر و سنگین تر علمی،پژوهشی و اجرایی را به عهده می گیرند. پس از پایان دوره دکترای تخصصی ، امکان همکاری در دانشگاهها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به عنوان عضو هیات علمی برایشان میسر می گردد.

زمینه های کاری رشته شهرسازی در ایران بسیار متفاوت و متنوع است، در بخش دولتی، در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، شهرداریها، وزارت کشور، استانداریها و سایر ارگانهای وابسته به وزارت کشور، وزارت مسکن و شهرسازی و... و در بخش خصوصی، در شرکتهای مهندسین مشاور شهرسازی، معماری، برنامه ریزی منطقه ای و ... . در ذیل به برخی از زمینه های کاری اشاره می شود:

1- تهیه طرحهای شهری و منطقه ای(جامع، تفصیلی، ساختاری، شهرستان، هادی)

2- مشاوره در امور شهری و منطقه ای به مدیران و مسئولان رده بالا

3- فعالیت در شهرداریها

4- فعالیت در استانداریها

5- فعالیت در وزارتخانه های مربوطه(مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، کشور)

6- نظارت بر ساختمانهایی با ارتفاع بیش از 8 طبقه بر طبق قانون

7- انجام پروژه های محوطه سازی، تفکیک زمین، طراحی محله و ...

8- برنامه ریزی و طراحی شهرکهای گوناگون (مسکونی، صنعتی، تجاری)

9- برنامه ریزی و طراحی شهرهای جدید

10- مکان یابی عناصر و کاربریهای گوناگون شهری

11- توانایی راه اندازی و استفاده از سیستم GIS

12- فعالیت گروهی با سایر تخصصها در پروژه های گوناگون

13- فعالیت در مشاوران خصوصی و نیمه خصوصی شهرسازی، معماری، راه و ساختمان، طراحی شهری، برنامه ریزی منطقه ای و...

14- تدریس دانشگاهی (که امروزه به علت افزایش تعداد دانشگاهها و پذیرفته شدگان در این رشته، به شدت با کمبود استاد مواجه هستیم)

15- استفاده از تخصص رشته های دیگر و این رشته بصورت توام و در نتیجه افزایش کارآیی و تاثیرگذاری (همانند استفاده مشترک از رشته عمران و شهرسازی که می تواند علاوه بر مسائل سازه و عمرانی، زمینه کاری در مباحثی همچون، مطالعه طرحهای بالادست، محوطه سازی، مسائل طراحی و ... را فراهم آورد)

ادامه تحصیل

زمینه ادامه تحصیلات در مقطع دکتری در این رشته، چه در خارج و چه در داخل و بویژه بورسیه از سازمانهای گوناگون وجود دارد. لازم به ذکر است که رشته شهرسازی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در ایران دانشجو می پذیرد. در مقطع کارشناسی، نخستین گروه از دانشجویان رشته شهرسازی در سال 1382 فارغ التحصیل شدند. ولی در مقطع کارشناسی ارشد، این رشته از سابقه طولانی برخوردار است و در مقطع دکترا نیز فعلا در دانشگاههای تهران و شهید بهشتی انچام می گیرد و دانشجویانی نیز فارغ التحصیل شده اند.

توانمندی ها و ویژگی های لازم

دانشجوی رشته ی شهرسازی باید اطلاعات عمومی خوبی داشته باشد و در دانشگاه نیز به این اطلاعات عمق و وسعت بیشتری ببخشد. رشته ی شهرسازی نیاز به مطالعه ی زیاد، کارهای فیزیکی گسترده و برداشت های میدانی بسیاری دارد و به همین دلیل دانشجو باید وقت زیادی را به آن اختصاص دهد. هم چنین باید قدرت تحلیل بالایی داشته و در طراحی زبردست باشد. به خصوص دانشجویان رشته ی کارشناسی ارشد طراحی شهری که باید در طراحی توانا باشند. برای همین در آزمون کارشناسی ارشد این رشته، امتحان طراحی گرفته می شود. دانشجوی این رشته باید با طراحی و مفاهیم هنری مثل روان شناسی رنگ ها آشنا باشد و در عین حال به مفاهیم تکنیکی و اصول فنی کار مثل نقشه برداری، رسم فنی، پرسپکتیو، هندسه ی فضایی ، مدل سازی، ریاضی و مسایل انسانی و علاقه مند باشد و بداند که در طی تحصیل باید کارهای تحقیقاتی و عملی بسیاری انجام دهد.
در سطح کارشناسی از دانشجوی شهرسازی انتظار می رود که دید هندسی و درک فضا داشته باشد و بتواند در طراحی، فضا را به صورت دوبعدی و سه بعدی تصویر کند. هم چنین باید در ریاضیات به ویژه آمار مسلط باشد چون جمع آوری و تحلیل اطلاعات تحقیقات این رشته، نیاز به آمار و تحلیل آماری دارد و در نهایت تسلط به زبان انگلیسی و آشنایی با کامپیوتر در دنیای امروز عامل مهمی در موفقیت یک دانشجو است.

طول دوره تحصیل

دوره کارشناسی شهرسازی با احتساب طرح نهایی، حداقل 4 سال به طول انجامد. دانش آموختگان این دوره می توانند از طریق آزمون ورودیدر دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی محیطی، مدیریت شهری، برنامه ریزی منطقه ای و... ادامه تحصیل دهند.. دپارتمانهای آموزش شهرسازی در طول قرن گذشته در سراسر دنیا بر دامنه ای از تخصص های متفاوت متمرکز شده اند که از آن جمله اند: مدل تئوری محور، رویکرد برنامه ریزی فیزیکی و طراحی محور و اخیراً رویکرد انتقادی ساختار گرایانه. تفاوت در رویکردها ، بخشی متأثر از تفسیرهای متفاوت از ماهیت شهرسازی و بخشی ناشی از میان رشته ای بودن این تخصص است . با این حال، شهرسازی معمولاً بعنوان رشته ای که فاقد تئوری ها و سنت های خاص خود است بحساب می آید.