شورای امنیت سازمان ملل متحد

شورای امنیت ملل متحد یکی از ارکان سازمان ملل متحد است که وظیفهٔ پاسداری از امنیت و صلح بین‌المللی را به عهده دارد. آسمونی در این بخش به معرفی شورای امنیت سازمان ملل متحد می پردازد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد

بر اساس منشور سازمان ملل متحد، حیطهٔ قدرت شورای امنیت شامل اعزام نیروهای پاسدار صلح، تصویب تحریم‌های بین‌المللی، و اعطای اجازه استفاده از نیروی نظامی علیه کشورهای متخاصم است. تصمیم‌های این شورا به صورت قطعنامه‌های شورای امنیت اعلام می‌شود.

شورای امنیت پنج عضو دائم و ده عضو انتخابی دارد. پنج عضو دائم این شورا در تصمیم‌ها و رای‌گیری‌های شورا حق وتو دارند. ریاست شورای امنیت نوبتی است (به‌ترتیب الفبای انگلیسی) و طول مدت آن یک ماه ریاست می‌باشد.

تاریخچه شورای امنیت سازمان ملل متحد

اولین جلسه شورای امنیت در 17 ژانویه 1946 در کلیسای وست مینستر لندن برگزار گردید. از زمان اولین جلسه آن تاکنون، شورا بطور مداوم به کار خود ادامه داده و به صورت گسترده‌ای در جهان اعتبار کسب کرده‌است و جلساتی در بسیاری از شهرها مانند پاریس و آدیس آبابا داشته‌است. با وجود این بیشتر جلسات آن در مقر معاونت سازمان ملل متحد تشکیل می‌شود. اولین جلسات آن در اطراف دریاچه ساکسس در نیویورک برگزار شد، و جلسات بعدی در مقر کنونی آن در شهر نیویورک برگزار می‌شود.

تا کنون در تعداد اعضای شورای امنیت سه دوره تغییر صورت گرفته‌است. در سال 1965 با اصلاح ماده‌های 23 و 27 منشور سازمان ملل متحد، اعضای انتخابی شورا از 6 کشور به 10 کشور افزایش یافتند.

در سال 1971 مجمع عمومی و شورای امنیت کرسی نمایندگی چین را از جمهوری چین (تایوان)، که از سال 1949 فقط بر تایوان و جزایر اطراف آن اعمال حاکمیت می‌کرد، گرفته و به جمهوری خلق چین واگذار کردند.

هم چنین، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در سال 1991، هیچ تغییری بر ماده 23 اعمال نشد و بدون هیچ اختلاف قابل توجهی، فدراسیون روسیه کرسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را در اختیار گرفت.‏

اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد

شورای امنیت از 2008 به بعد، با نمایش اعضای دائمی و اعضای کنونی انتخاب شده.

یک عضو شورای امنیت باید همیشه در مقر اصلی شورای امنیت در نیویورک حاضر باشد تا شورای امنیت بتواند در هر موقعی تشکیل جلسه بدهد. این مورد جزو اصول بسیار مهم منشور سازمان ملل متحد است که برای مقابله با ضعف جامعه ملل در گذشته بود چراکه تشکیلات جامعه ملل همیشه قادر به واکنش و پاسخگویی درهمه موارد بحرانی نبود.

نقش رئیس شورای امنیت شامل تنظیم برنامه و الگویی برای تشکیل مداوم جلسات آن و رسیدگی به هر نوع بحران است. ریاست شورا بطور چرخشی و به ترتیب الفبای انگلیسی نام کشورهای عضو واگذار می‌شود.

گروه‌های عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد به دو نوع تقسیم می‌شوند: اعضای دائمی و اعضای انتخابی.

اعضای دائم و دارای حق وتو شورای امنیت سازمان ملل متحد

• آمریکا
• بریتانیا
• چین
• روسیه
• فرانسه

نقش شورای امنیت سازمان ملل متحد

طبق مادهٔ 24 منشور، شورای امنیت از طرف تمامی اعضای سازمان ملل مسئول اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است و باید در اجرای این وظایف طبق اهداف و اصول ملل متحد عمل کند.

وظایف و اختیارات خاص شورای امنیت سازمان ملل متحد

• مسئول اولیّهٔ حفظ صلح و امنیت بین‌المللی؛
• توصیهٔ روش‌های مسالمت‌آمیز حل و فصل اختلافات بین‌المللی؛
• تأسیس ارکان فرعی که برای انجام وظایف خود لازم می‌داند؛
• توسل به قوهٔ قهریه برای حفظ یا اعادهٔ صلح در صورت لزوم؛
• تنظیم برنامه برای تأسیس سیستمی برای هدفمندی استفاده از تسلیحات نظامی و نظارت بر آن؛
• تحقیق، تجزیه و تحلیل هر وضعیتی که باعث افت جهانی یا افزایش تنش شود؛
• فراخوانی اعضا برای اعمال کردن تحریم‌های اقتصادی و سایر ابزارهایی که با توسل به زور ارتباطی ندارد در جهت جلوگیری یا توقف هر نوع تجاوز و عملی کردن تصمیم‌های شورا؛
• به‌کارگیری نظام قیمومت بین‌المللی در صورت ضرورت در مناطق استراتژیک؛
• تعیین وجود تهدید به صلح یا اقدام تجاوزکارانه و ارائهٔ توصیه دربارهٔ این‌که چه اقدامی باید صورت گیرد؛
• دعوت از طرف‌های مربوطه برای پیروی از اقدامات موقتی که برای پیشگیری از وخامت اوضاع ضروری یا مطلوب به نظر می‌رسد.

وظایف و اختیارات مشترک شورای امنیت سازمان ملل متحد و مجمع عمومی

• درخواست نظر مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری دربارهٔ هر مسئلهٔ حقوقی؛
• ارائه توصیه به مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای انتصاب دبیرکل سازمان ملل متحد و انتخاب قضات دیوان بین‌المللی دادگستری به اتفاق مجمع عمومی؛
• توصیه به مجمع عمومی در خصوص پذیرش اعضای جدید سازمان ملل
• توصیه به مجمع عمومی در مورد سلب امتیازات یا تعلیق حقوق و مزایای عضویت کشوری که مورد توبیخ واقع شده‌است و توصیهٔ برقراری مجدد این امتیاز و حقوق؛
• توصیه به مجمع عمومی برای اخراج عضوی که به‌طور دائم از منشور سرپیچی می‌کند.

نهادهای وابسته به شورای امنیت سازمان ملل متحد

• کمیته ستاد نظامی (فعلاً در عمل کاری انجام نمی‌دهد)؛
• کمسیون خلع سلاح؛
• کمیته کارشناسان؛
• کمیته پذیرش اعضای جدید؛
• مسئول غرامت جنگ عراق علیه کویت؛
• کمیته ضد تروریسم؛
• عملیات و هیئت‌های حفظ صلح؛
• دیوان کیفری بین‌المللی یوگسلاوی سابق (دادگاه بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق)؛
• دیوان کیفری بین‌المللی برای رواندا (دادگاه بین‌المللی کیفری برای رواندا)؛
• کمسیون نهادینه‌سازی صلح بین‌المللی (به عنوان نهاد مشورتی وابسته).