انواع مدارس، از دولتی و نمونه دولتی و فرهنگ تا تیزهوشان و غیر انتفاعی و سما و شاهد

مدرسه سازمان آموزشی و تربیتی که معمولاً در یک ساختمان قرار دارد و بر مبنای معیارهای رسمی و استانداردهای معین تأسیس می‌شود و با نظارت آموزش و پرورش، مسئولیت اجرای برنامه‌های مصوب، ارائه انواعی از آموزش‌ها و تربیت دانش‌آموزان و هنرجویان را در سطح یا دوره تحصیلی مشخص بر عهده دارد و پس از پایان دوره به آنان، مدرک رسمی اعطا می‌کند. آسمونی در این بخش انواع مدارس به همراه تعریف هر کدام برای شما عزیزان تهیه کرده است که دعوت می کنیم تا پایان ما را همراهی کنید.

از مهم‌ترین مؤسسات و نهادهای اجتماعی، تربیتی و آموزشی، اصلی‌ترین رکن تعلیم و تربیت و تابعی از جامعه که در آن تجربه‌ها و فرایندهای تعلیم و تربیت رخ می‌دهد و به منظور تربیت صحیح دانش‌آموزان در ابعاد دینی، اخلاقی، علمی، آموزشی، اجتماعی و کشف استعدادها و هدایت و رشد متوازن معنوی و جسمانی آنان در سطح تحصیلی معین، تأسیس می‌شود.

مدرسه در چارچوب اهداف، وظایف، ضوابط، معیارها، دستورالعمل‌ها و تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش، بر اساس اهداف مصوب عهده‌دار اجرای برنامه‌های آموزش رسمی و مصوب در دوره‌های مختلف تحصیلی بوده و تمام یا بخشی از هزینه آن به نحوی از محل بودجه عمومی دولت تأمین می‌شود و پس از پایان دوره تحصیلی به دانش‌آموزان یا هنرجویان آن، مدرک رسمی اعطا می‌کند.

آنجا که درس دهند و درس خوانند، آموزشگاه، مکتب، دبستان، دبیرستان، جای تدریس، جای آموختن علوم و فنون.

1- مدارس ابتدایی/primary schools: دبستان

خبرگزاری فارس: معرفی 47 نوع مدرسه/ از مدرسه استاندارد تا مدرسه ماندگار

2- مدارس اتباع خارجی/schools for foreign؛other nationalities: مدارسی که بر اساس قرارداد یا موافقت‌نامه‌های فرهنگی بین دولت جمهوری اسلامی ایران با سایر دول و به وسیله سفارتخانه‌های کشورهای خارجی در ایران به عنوان مؤسس، با موافقت وزارت امور خارجه و تصویب شورای عالی آموزش و پرورش، مشروط به موافقت با عمل متقابل، برای تحصیل فرزندان اتباع خود در ایران، برابر مقررات خاص خود، دایر می‌شود.

مدارسی برای تحصیل فرزندان افراد کشورهای خارجی که در ایران زندگی می‌کنند.

3- مدارس استاندارد/standard schools: مدارسی که بر اساس مقررات ملی ساختمان، ضوابط و معیارهای رسمی و استاندارد فضاهای آموزشی و تربیتی، متناسب با نیازها و ویژگی‌های دانش‌آموزان و شرایط محیطی، به صورت ایمن و مقاوم، ساخته شده است.

مدارس معیار

4- مدارس استثنایی/special need schools؛ school for special needs students: مدارسی که متناسب با شرایط و نیازمندی‌های دانش‌آموزان با نیازهای ویژه آموزشی و پرورشی و توانبخشی(نابینا، ناشنوا، نیمه‌شنوا، عقب مانده ذهنی، عقب مانده تحصیلی و ناسازگار و حتی تیزهوش) تأسیس و تجهیز شده و حداقل یک گروه از دانش‌آموزان استثنایی در یک دوره تحصیلی در آن مشغول به تحصیل بوده و از نظر تشکیلات مدرسه، اداره آن توسط یک مدیر انجام پذیرد.

مدارس خاص دانش‌آموزان با نیازهای ویژه

5- مدارس اقلیت‌های مذهبی/religious minority schools: مدارسی که بیشتر دانش‌آموزان آن را فرزندان اقلیت‌های مذهبی تشکیل می‌دهند و در آموزش مطالب دینی، برابر مذهب خود عمل می‌کنند.

مدارس خاص مربوط یا منسوب به جمعیت کم که دارای نژاد، مذهب یا آداب و روسم خاصی باشند.

6- مدارس ایثارگران/ ISARGARAN schools: نوعی از مدارس که به منظور ارائه خدمات آموزشی و پرورشی متناسب با شرایط و ویژگی‌های رزمندگان، جانبازان، آزادگان و سایر مشمولان تأسیس و فعالیت می‌کنند.

7- مدارس ایرانی خارج از کشور/schools abroad: مدارس ایرانی که در کشورهای خارجی برای آموزش و پرورش فرزندان کارگزاران نظام جمهوری اسلامی در آن کشورها تأسیس و بر اساس مقررات ابلاغی از سوی ایران و نیروهای اعزامی از کشورمان اداره می‌شوند.

مدارسی برای تحصیل فرزندان ایرانیان خارج از کشور.

8- مدارس بزرگسالان/adult schools: مدارس یا واحدهای آموزشی که معمولاً بعد از ساعات آموزش‌های رسمی مدارس، عصر یا ساعاتی از شب، برای ادامه تحصیل افراد بزرگسالی تأسیس می‌شود که بنا به دلایلی از جمله داشتن کبر سن، شرایط تحصیل در مدارس روزانه را ندارند.

مدارس شبانه

9- مدارس بین‌المللی/international schools: مدارسی که برای آموزش و پرورش اتباع خارجی مقیم ایران و تأمین فرصت‌های تحصیلی برای فرزندان ایرانیان مقیم کشورهای خارجی که به صورت موقت در ایران مقیم هستند، در دوره‌های مختلف تحصیلی و به صورت دولتی یا غیردولتی تأسیس و بر اساس مقررات دولت جمهوری اسلامی و زیر نظر وزارت آموزش و پرورش(مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور) اداره می‌شوند.

10- مدارس بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور/ iranian international complex schools abroad: مدارسی که به منظور آموزش و پرورش و تأمین فرصت‌های تحصیلی برای فرزندان ایرانیان مقیم کشورهای خارجی و دانش‌آموزان مسلمان دیگر کشورها و کلیه مسلمانان علاقه‌مند به تحصیل در این مدارس، در دوره‌های مختلف تحصیلی و به صورت دولتی یا غیردولتی تأسیس و بر اساس مقررات دولت جمهوری اسلامی و زیر نظر وزارت آموزش و پرورش(مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور) اداره می‌شوند.

مجتمع‌های بین‌المللی ایران در خارج از کشور

11- مدارس تجربی/ pilot program schools: مدارسی که در آن طرح‌ها و برنامه‌های مصوب به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و سپس در صورت طی کردن موفقیت‌آمیز این مرحله و تأیید کارشناسی، از طریق ارزشیابی علمی، به کل آموزش و پرورش تعمیم داده می‌شود.

12- مدارس تطبیقی/comparative schools: مدارسی برای آماده کردن دانش‌آموزان ایرانی که مدتی از عمر و زمان تحصیل خود را خارج از کشور گذرانده، زبان فارسی نمی‌دانند و مایل به ادامه تحصیل در مدارس ایرانی هستند.

13- مدارس حرفه‌ای/vocational schools: مدارسی که با عنایت به بافت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مناطق و به منظور استفاده از منابع و سرمایه‌های انسانی موجود و زمینه‌سازی برای تصدی مشاغل و حِرف گوناگون و مورد نیاز جامعه و حضور مؤثر در فعالیت‌های اجتماعی، متناسب با وضعیت جسمی و علاقه‌مندی دانش‌آموزان، در رشته‌های حرفه‌ای و مهارتی تأسیس و زیر نظر آموزش و پرورش اداره می‌شود.

14- مدارس خیّرساز/charity made schools: مدارسی که کل هزینه‌های احداث و تجهیز آن توسط خیّر یا خیّرین تأمین شده باشد و آنان به نوعی تمایل به مشارکت در اداره امور مدرسه و استمرار حمایت مالی را داشته باشند. این نوع مدرسه‌ها به پیشنهاد کتبی خیّر و تصویب شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه زیر نظر هیأت امنا اداره می‌شود. خیّرینی که با تأمین حداقل معادل نیمی از هزینه‌های مدرسه دولتی موجود، تمایل به مشارکت در بازسازی، توسعه، تجهیز و اداره مدرسه را دارند، نیز مشمول این تعریف می‌شوند.

15- مدارس خیریه/charity schools: مدارس غیردولتی که توسط اشخاص حقیقی یا مؤسسات خیریه تأسیس و راه‌اندازی شده و در آن هیچ نوع شهریه‌ای از دانش‌آموزان دریافت نمی‌شود.

16- مدارس دولتی/public؛ governmental schools: مدارسی که از طرف دولت و با هزینه دولتی تأسیس و تجهیز شده باشد و کلیه امور آموزشی، پرورشی، مالی و اداری آن را دولت تقبل کند و از شاگردان آن بابت حق تعلیم پولی نگیرند یا مبلغی اندک بگیرند. مقابل مدرسه غیردولتی، مدرسه ملی و مدرسه غیرانتفاعی.

مدارس منسوب و متعلق به دولت یا وابسته به حکومت

17- مدارس دونوبته/two-shift schools: مدارس یا واحدهای آموزشی که دو گروه از دانش‌آموزان یا دو دوره جداگانه، به ترتیب در دو نوبت صبح و بعدازظهر به تحصیل می‌پردازند، صرف نظر از اینکه هر دو نوبت زیرنظر یک یا دو مدیر اداره شود و برنامه روزانه آموزشی و پرورشی آنان طبق آیین‌نامه مصوب برای هر گروه یا دوره به طور جداگانه تنظیم و اجرا شود.

18- مدارس رسمی/formal؛ public schools: مدارسی که بر اساس قانون و مقررات از طرف دولت تأسیس و پس از پایان دوره آموزشی به دانش‌آموزان خود، گواهی‌نامه رسمی پایان دوره اعطا می‌کند.

مدارس مطابق با قانون و مقررات؛ مقابل غیر رسمی

19- مدارس شاهد و ایثارگران/ISARGARAN and SHAHED schools: مدارسی که برابر اساسنامه و مصوبه 632 شورای عالی آموزش و پرورش، به منظور ارائه خدمات آموزشی و پرورشی، متناسب با شرایط رزمندگان، جانبازان، آزادگان و سایر مشمولان واجد شرایط فعالیت می‌کند و همه یا درصدی از دانش‌آموزان آن را فرزندان خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران تشکیل می‌دهد.

20- مدارس شاهد/SHAHED schools: نوعی از مدارس دولتی که به منظور ارائه خدمات به فرزندان شهدا، آزادگان و جانبازان بالای 50 درصد و ایثارگران واجد شرایط تأسیس و طبق مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش فعالیت می‌کند.

مدارسی برای بازماندگان شهیدان: فرزندان شهدا، ایثارگران و جانبازان.

21- مدارس شبانه‌روزی/boarding schools: نوعی از مدارس دولتی که به منظور ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی، توسعه امکانات آموزشی و پرورشی و همچنین توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در رشته‌هایی که نیاز به حضور مستمر و مداوم دانش‌آموز دارد، با رعایت مفاد اساسنامه مربوط، پیش‌بینی امکانات خوابگاهی و تغذیه رایگان در دوره‌های تحصیلی راهنمایی و متوسطه برای دانش‌آموزان روستاهای پراکنده و کم‌جمعیت، تأسیس و به صورت شبانه‌روزی اداره می‌شود که در آن دانش‌آموزان طی سال تحصیلی با هم‌شاگردی‌های خودشان درس می‌خوانند و زندگی می‌کنند. در بعضی موارد آموزگاران و کارکنان این نوع از مدارس نیز با دانش‌آموزان در یک محل زندگی می‌کنند.

22- مدارس ضمیمه/attached dependent schools: مدارسی که تعداد دانش‌آموزان آن به حد نصاب تشکیل یک مدرسه مستقل نمی‌رسد و به همین دلیل تحت مدیریت مدرسه مستقل دیگری، که به مدرسه ضمیمه‌دار تعبیر می‌شود، با دوره تحصیلی متفاوت اداره می‌شود.

مدارس وابسته، مدارسی که به دیگر مدارس پیوست شده باشد، در مقابل مدارس ضمیمه‌دار، مفرد ضمایم.

23- مدارس ضمیمه‌دار/schools with dependent bronches: مدارسی که حداقل یک مدرسه یا کلاس ضمیمه آن باشد.

مقابل مدارس ضمیمه

24- مدارس عادی دولتی/public schools: مدارس عمومی که دانش‌آموزان، بر اساس ضوابط مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، به صورت رایگان در آن تحصیل می‌کنند و هزینه‌های آن از محل بودجه عمومی دولت تأمین می‌شود و دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل در آن مجبور به پرداخت هیچگونه وجهی نیستند.

مدارس معمولی؛ مدارسی که هیچ نوع برتری و امتیازی نسبت به سایر مدارس ندارد؛ در مقابل مدارس خاص.

25- مدارس عالی/college: مؤسسه آموزش عالی که در آن، رشته یا رشته‌های معینی، معمولاً در سطح کارشناسی، آموزش داده می‌شود و در آن دانش‌آموزان درس می‌خوانند که دوره دوم متوسطه را گذرانده باشند.

دانشگاه، مرکز تحصیلات عالی.

26- مدارس عام‌المنفعه/charity schools: مدارس غیردولتی که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی، مؤسسات، نهادها و شرکت‌ها تأسیس و اداره می‌شوند و مؤسسان و اعضای هیأت امنای آنها، طبق اساسنامه ثبت شده در هیچ یک از اموال، دارایی‌ها و درآمدهای مدرسه ذی‌نفع نیستند.

مدارس خیریه

27- مدارس عشایری/nomadicschools: مدارسی که به منظور ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی برای دانش‌آموزان و فرزندان عشایر کوچ‌رو و ثابت تشکیل می‌شود و معمولاً به صورت تک‌معلمی در مناطق عشایری فعالیت می‌کنند.

28- مدارس غیرانتفاعی/non-governmental schools؛ private schools: مدارس غیردولتی که مطابق اهداف، ضوابط، برنامه‌ها، دستورالعمل‌های عمومی، از طریق مشارکت‌های مردمی و با نظارت وزارت آموزش و پرورش، تأسیس و اداره می‌شود. منظور از غیرانتفاعی بودن آن است که درآمد حاصله عمدتاً، صرف هزینه‌های جاری و توسعه آتی اینگونه مدارس می‌شود نه انتفاع شخصی.

مدرسه غیردولتی که با دریافت شهریه از دانش‌آموزان اداره می‌شود.

29- مدارس غیردولتی/non governmental schools: مدارس غیرانتفاعی

30- مدارس قرآن/quranic schools: مدارسی که در آن دانش‌آموزان مستعد و علاقه‌مند علاوه بر برنامه‌های رسمی و ساعات مقرر در جداول درسی دوره‌ها و رشته‌های تحصیلی، حدود شش ساعت آموزشی در هفته(حداقل دو ساعت در ابتدایی و سه ساعت در راهنمایی و متوسطه معارف)، شایستگی‌ها و مهارت‌های تکمیلی قرآنی را فرا می‌گیرند و پس از فارغ‌التحصیلی، گواهی‌نامه قرآنی دریافت می‌کنند.

مدارس آموزش قرآنی

31- مدارس کپری/tent schools: نوعی از مدارس ثابت ساخته شده که عموماً سقف آن از حصیر یا مصالح محلی و دیوار آن بر پایه گلی استوار است.

مدارس غیر استاندارد

32- مدارس ماندگار/perduring schools: مدارس یا واحدهای آموزشی قدیمی با بنای تاریخی، حداقل پنجاه ساله و دارای استحکام کافی که طی فرآیند مشخص و مطابق معیارها و ضوابط خاص با تأیید شورای عالی آموزش و پرورش، به عنوان مدارس ماندگار شناخته شده و به صورت هیأت امنایی اداره می‌شود.

33- مدارس متوسطه/secondary؛ high schools: دبیرستان

34- مدارس مرجع/reference schools: نزدیک مدرسه استثنایی به مدرسه ضمیمه استثنایی در آموزشگاه عادی که وظیفه نظارت بر ارائه خدمات تخصصی آموزشی، پرورشی و توانبخشی آن کلاس را به عهده دارد.

35- مدارس مستقل/independent schools: مدارسی که تمام کلاس‌های دایر آن فقط مربوط به یک دوره تحصیلی است و از نظر ضوابط و تشکیلات مدرسه، با مسئولیت یک مدیر یا معاون آموزگار اداره می‌شود.

36- مدارس معین/auxiliary schools: مدارس استثنایی که علاوه بر وظایف معمول، وظیفه هماهنگی، نظارت و پشتیبانی از فعالیت‌های آموزشی، پرورشی و توانبخشی دانش‌آموزان استثنایی تحت پوشش آموزش‌های تلفیقی ـ فراگیر را بر عهده دارند.

مدارس کمکی، یاری‌گر، یاری دهنده

37- مدارس ملی/national schools: مدارسی که هزینه شخص یا اشخاصی را می‌پردازند و در مقابل تعلیم، از دانش‌آموزان یا دانشجویان، پول دریافت می‌کنند.

38- مدارس میانه/middle schools: آن دسته از مراکز آموزشی بین آموزش ابتدایی و متوسطه که دانش‌آموزان پس از پایان دوره ابتدایی در آن ثبت‌نام و تحصیل می‌کنند. این دوره در بعضی از کشورها به نام دوره راهنمایی و در بعضی دیگر، مرحله اول متوسطه شناخته می‌شود. گروه سنی این دوره را بیشتر نوجوانان یازده تا چهارده ساله تشکیل می‌دهند. در اکثر کشورها شناسایی استعدادهای دانش‌آموزان و آمادگی برای ادامه تحصیل در رشته‌های مختلف مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

مدارس راهنمایی

39- مدارس نمونه/top؛ exemplary schools: مدارسی که طبق آیین‌نامه مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، شاگردان مستعدتر و باهوش‌تری را بر اساس ملاک‌های مشخصی از مناطق انتخاب و پذیرش می‌کند.

40- مدارس نمونه دولتی/top governmental schools: مدارس یا واحدهای آموزشی و پرورشی دوره‌های راهنمایی تحصیلی و متوسطه که، به منظور ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی با اولویت مناطق کمتر برخوردار، تأسیس و با گزینش دانش‌آموزان مستعد و علاقه‌مند از طریق آزمون و بهره‌گیری از معلمان کارآمد و مجرب و تأمین امکانات مناسب، زمینه ارتقای آموزشی و پرورشی آنان را فراهم می‌آورد و بسته به مراتب جمعیت و سطح علمی، تعداد متفاوتی از دانش‌آموزان را پذیرش می‌کند و جزو مدارس خاص به حساب می‌آید.

41- مدارس نمونه مردمی/exemplary؛ top public schools: آن دسته از آموزشگاه‌ها و مدارس وابسته به آموزش و پرورش که با استفاده از کمک‌ها و مشارکت‌های مردمی، با فراهم کردن امکانات و تجهیزات مناسب‌تر و با هدف ارائه خدمات آموزشی و پرورشی بهتر به دانش‌آموزان مستعد، تأسیس و زیرنظر ادارات آموزش و پرورش، مطابق ضوابط و اساسنامه مربوط فعالیت می‌کند.

42- مدارس وابسته/dependent schools: مدارسی که بر اساس مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، توسط سایر وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مراکز دولتی و نهادهای عمومی تأسیس و اداره می‌شود.

مدارس مرتبط یا منسوب به سایر سازمان‌ها و نهادها

43- مدارس ورزش/sport schools: مدارسی که در آن دانش‌آموزان مستعد و علاقه‌مند به ورزش، علاوه بر برنامه رسمی دوره‌های مختلف تحصیلی، یک رشته یا مهارت ورزشی را نیز انتخاب و طبق ضوابط و مقررات لازم آن را فرا می‌گیرند.

44- مدارس هوشمند/smart schools: مدارسی که به منظور بهبود و ارتقای کیفیت نظام آموزشی، تسریع فرایند تعلیم و تربیت، به صورت کاملاً نظام یافته، با بهره‌گیری هوشمندانه از پژوهش، نهاد رسانه، کلیه فرایندها، اعم از مدیریت، نظارت، کنترل، آموزش، منابع آموزشی و کمک آموزشی، ارزشیابی، اسناد، امور دفتری و ارتباطات و مبتنی بر(فاوا) طراحی شده است. در واقع مدرسه هوشمند، مدرسه فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن، مبتنی بر فناوری رایانه و شبکه انجام می‌گیرد، محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و نظام ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است.

در چنین مدرسه‌ای یک دانش‌آموز هوشمند، با صرف وقت برای موضوعات اصلی، منابع و قابلیت‌های خود را توسعه و تغییر می‌دهد و به مسئولان مدرسه اجازه می‌دهد تا با توجه به تغییرات به وجود آمده و افزایش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آنها را برای کسب اطلاعات جدید آماده کنند؛ در اینگونه مدارس که امکان اطلاع‌رسانی صوتی و تصویری، ارتباط با مربیان، ارائه انتقادها و پیشنهادها، پرسش و پاسخ و سایر موارد ضروری وجود دارد، سیستم بر روی کامپیوتر مرکزی مدرسه نصب می‌شود و با اتصال به تعدادی از خطوط تلفن، در طول شبانه‌روز، امکانی را فراهم می‌آورد تا دانش‌آموزان و اولیای آنان، معلمان و کادر مدرسه در تعامل همیشگی و پویا، برنامه خود را به پیش‌ برند، لذا می‌توان گفت مدارس هوشمند هیچوقت تعطیل نیست و دانش‌آموز با داشتن یک رایانه در منزل همیشه با مدرسه خود در ارتباط خواهد بود.

مدارس مجهز به فاوا

45- مدارس هیأت امنایی/board directed schools: مدارسی که با تأکید بر جلب و توسعه مشارکت‌های مردمی، تقویت نظام مدیریتی و اجرایی مدرسه و ارتقای کیفیت فعالیت‌های آموزشی و تربیتی، با شرایط و ضوابط خاص، به صورت هیأت امنایی اداره می‌شود.

46- مدارس یادگیرنده/learning schools: مدارسی که به صورت سازمان یافته، یادگیری همه اعضایش اعم از کادر مدیریتی، آموزشی، اداری، پشتیبانی، شاگردان و حتی والدین آنان را با مشارکت فعال همه عوامل سهیم و موثر تسهیل می‌کند و خود را به طور مستمر دگرگون و همواره زمینه‌های یادگیری فزون‌تر در ایجاد کسب و انتقال دانش و مهارت و اصلاح رفتار، را فراهم می‌سازد.

سازمان یادگیرنده

47- مدارس یک‌نوبته/single shift schools: مدارسی که تمام کلاس‌های دایر آن فقط مربوط به یک دوره تحصیلی است و از نظر ضوابط و تشکیلات مدرسه، با مسئولیت یک مدیر یا معاون آموزگار، اداره می‌شود.