تراموا چیست؟

 واگن برقی یا تراموا (به زبان فرانسوی) یک واگن است که می تواند با اشغال کمترین جا از روی راه آهن خود در خیابان ها حرکت کند. واگن برقی می تواند درون شهری و بین شهری باشد. واگن های برقی معمولا سبک تر و کوتاه تر از قطارهای معمولی و متروها هستند. همچنین تفاوت هایی میان این وسایل حمل و نقل عمومی نیز وجود دارد. برخی واگن های برقی ممکن است که از روی راه آهن معمولی حرکت کنند (مانند تراموا-قطار) همچنین ممکن است بتوانند از روی راه آهن مترو و قطار سبک حرکت کنند؛ واگن های برقی برای حمل مسافر و بار طراحی شده اند. امروزه بیشتر ترامواها بوسیله پانتوگراف از برق استفاده می کنند؛ اگر لازم باشد، این واگن ها ممکن است از دستگاه های قدرت زیادی استفاده کنند. دیگر گونه های تراموا هستند که سوخت دیزل به کار می برند و بیشتر از آنها در مسیرهای بین شهر و روستاها استفاده می گردد؛ گونه هایی نیز وجود دارند که توسط بنزین ، گاز ، اسب و قاطر حرکت می کنند. اولین تراموا در ولز انگلستان در راه آهن Swansea & Mumbles در سال 1807 به کار گرفته شد که ابتدا توسط اسب و سپس توسط موتور بخار و الکتریکی رانده می شد. اولین واگن خیابانی (Streetcar) که بنام واگن های اسبی در آمریکای شمالی نامیده می شدند برای سوار و پیاده کردن مسافران در مسیرهای ویژه به کار گرفته می شدند. این ترامواها راه آهن هایی بودند که معمولا توسط اسب و گاهی مواقع توسط قاطر کشانده می شدند و معمولا دو واگن داشتند. بعضی مواقع از حیوانات دیگر و حتی از انسان در مواقع ضروری جهت کشاندن آنها استفاده می گردید.

اولین خط واگن خیابانی توسط یک ایرلندی-امریکایی بنام John Stephenson در نیویورک بنام “خط خیابان چهارم” در سال 1832 به کار افتاد. بعد از آن در سال 1835 در نیواورلین در ایالت لوئیزیانا شبکه تراموایی احداث گردید که به ادعای شورای مهندسین مکانیک امریکا قدیمی ترین خط آهن خیابانی است که بطور پیوسته تاکنون کار نموده است. این نوع وسیله نقلیه عمومی با استفاده از ریل های تازه ابداع شده آهنی یا فولادی که در سطح خیابان نصب میشوند تراموا نامیده می شدند. این وسیله جایگزین درشکه هایی که در مسیرهای مشخص مسافران را جابجا می کردند شدند. واگن های اسبی بر روی خط آهن نسبت به درشکه ها بر روی خیابان به دلیل کاهش مقاومت اصطکاکی غلطکی چرخ های فلزی بر روی ریل های آهنی یا فولادی اجازه دادند تا حیوانات بار بیشتری را برای همان مقدار تلاش حمل کنند و همچنین مسافرت آرامتری حاصل می گردید. واگن های خیابانی کشیده شده توسط اسب بر روی ریل آهنی ترکیبی از قیمت پائین، انعطاف و سلامت حیوانات را با بازدهی بالاتر، مسافرتی نرمتر و قابلیت استفاده در هر وضعیت آب و هوایی را بوجود آوردند. تراموای Sistesan Interurbans در لهستان و تراموای ملبورن استرالیا ادعا می شود که بزرگترین شبکه تراموا در جهان است. قبل از افول، BVG در برلین آلمان در شبکه ای بطول 634 کیلومتر فعالیت میکرد. احتمالا بزرگترین سیستم تراموا که تاکنون ساخته شده است بطول 857 کیلومتر در بوینس آیرس آرژانتین قبل از سال 1960 باشد. در طی دهه 1980 بزرگترین سیستم تراموا در لنینگراد شوروی ساخته شد که در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده است.

تراموا از سیستم های رایج حمل و نقل عمومی شهری همگانی شهرهای کوچک و متوسط محسوب می شود که با استفاده از انرژی الکتریکی روی یک مسیر ریلی حرکت می نماید. قطارهای 1 تا 3 واگنه این سیستم، در مسیر خود مسافران را در ایستگاه های مشخص سوار و پیاده می کنند. به علت خصوصیات ویژه این سیستم از جمله سهولت دسترسی، ایمنی و راحتی، این سیستم ریلی جذابیت خاصی بین برنامه ریزان حمل و نقل شهری و مردم داشته و از لحاظ سادگی تکنولوژی، اجراء اداره و هزینه کمتر احداث و بهره بردار ی نسبت به سایر سیستم های ریلی مورد توجه بوده و می باشد. همچنین انعطاف پذیری تراموا مشابه سیستم اتوبوس شهری و و سایل نقلیه موتوری و شخصی بوده و از سیستم هایی است که مسئولین و مجریان شهری از آن استقبال نموده و بیش از هر سیستم دیگر ریلی در شهرهای دنیا از آن استفاده شده است. وجه اختلاف تراموا با سیستم قطار سبک شهری استفاده مشترک آن به همراه وسائط نقلیه موتوری از سطح معابر شهری و عدم نیاز به اختصاص معابر اختصاصی و غیر همسطح جهت تردد می باشد. همچنین تکنولوژی این سیستم حمل و نقل ریلی در مقایسه با سیستم های مدرن قطار سبک شهری LRT ، از پیچیدگی کمتری برخوردار بوده و به راحتی قابل دستیابی است. قطارهای تراموا روی ریل هایی که در بستر خیابانها نصب می شوند، حرکت می کنند و از گیرنده های جریان برق بالاسری انرژی خود را تامین می نماید. تراموا در حالت کلی در سرعت های تا حداکثر 40 کیلومتر در ساعت بهره برداری می شود. در حال حاضر تراموا در بسیاری از شهرهای اروپا، آسیا، امریکای شمالی و جنوبی، افریقا و اقیانوسیه استفاده می شود. از جمله این شهرها میتوان از لندن، پاریس، ورشو، دوبلین، کلکته، رباط، هیروشیما، شانگهای، زوریخ و برلین و بسیاری دیگر نام برد. در زیر به بررسی برخی از این شبکه های تراموا در قاره های مختلف می پردازیم.

مزایای تراموا: - حرکت چرخهای فولادی بر روی ریل های فولادی حدود یک هفتم، اصطکاک کمتری از چرخ های لاستیکی بر روی آسفالت دارند و بنابراین آلودگی کمتری برای حمل بار یکسان ایجاد می نماید. - بر خلاف اتوبوس، تراموا در نقطهٰ استفاده دودی ایجاد نمی کند. - از خصوصیات تراموا قدرت جابجایی زیاد مسافر و نزدیکی ایستگاههای آن به یکدیگر است. ضمناً برای تعویض سریع مسافر درهای ورودی بسیار و با عرض زیاد تعبیه شده، ضمن اینکه برای مسیرهای نزدیک صندلی کم و فضای زیاد برای ایستادن و به عکس برای مسیرهای طولانی صندلی بیشتر برای نشستن و فضای کمتری برای ایستادن پیش بینی شده است. - در مقایسه با اتوبوس های موتوری صدای تراموا بطور کلی کمتر است. اما استفاده از محورهای ثابت باعث لغزش بین چرخ و ریل در پیچ ها می شود که صدای دلخراشی ایجاد می نماید. - بطور کلی ظرفیت تراموا بیشتر از اتوبوس است و بسته به زمان کاربری با افزودن و کاستن از تعداد واگن ها میتوان ظرفیت آنرا کم و زیاد نمود بدون نیاز به تغییری در تعداد راننده.

چون تراموا در سطح حرکت می کند نیاز به تهویه اضافی مورد نیاز در تونل های مترو نمی باشد که باعث صرفه جویی در مصرف سوخت می شود. همچنین نیازی به پله های برقی مورد نیازدر ایستگاه های مترو نمی باشد. - دید بسیار دلپذیرتری در تراموا نسبت به مترو که در داخل تونل حرکت می کند وجود دارد. - ایمنی تراموا در موقع بروز آتش سوزی نسبت به مترو بسیار بالاتر می باشد و دست رسی نیروهای امدادی به مصدومین بسیار آسانتر است. - ایستگاههای تراموا در خیابان به آسانی قابل دسترس اند بر خلاف ایستگاه های مترو که در زیر زمین هستند که نیاز به چندین پله برقی و پله معمولی دارند. - بدلیل کنترل شتاب و ترمز راحتی سفر در تراموا از اتوبوس بالاتر است. - مطالعات مداوم بازار مصرف در 30 سال گذشته در اروپا و امریکای شمالی نشان داده است که مسافران اتوموبیل شخصی حاضرند که بعضی از سفرهایشان را با وسایل نقلیه عمومی ریلی تعویض نمایند اما نه با اتوبوس.

کاستی های تراموا: - سرمایه اولیه مورد نیاز نسبت به اتوبوس بیشتر است هرچند که تراموا معمولاً طول عمر بسیار بیشتری از اتوبوس دارد. - تراموا می تواند باعث کاهش سرعت برای وسایل نقلیه دیگر از قبیل اتومبیل و اتوبوس شود. - وقتیکه تراموا در ترافیک مخلوط فعالیت می کند، تراموا احتمال تأخیر بیشتری توسط اختلال در مسیرش نسبت به اتوبوس که قادر به مانور از اطراف مانع است دارد. - تاسیسات برقی و دکل های برق بالای ریل های تراموا که جهت تغذیه برق نصب می شوند، می توانند در بعضی نقاط جلوی دید ساختمان ها را گرفته و در حقیقت آلودگی بصری برای آنها بوجود آورند. فیلم های زیر منتخبی از خطوط تراموا در برخی از شهرهای اروپا می باشند که بدلیل وسعت استفاده از تراموا امکان به تصویر کشیدن همه آنها ممکن نمی باشد.