- آسمونی
- مجله اینترنتی
- اندیشه و عرفان
- ادعیه و اعمال
- زمان و اعمال اعتکاف
زمان و اعمال اعتکاف
اعتکاف در لغت به معنای اقامت و ماندن در جایی و در اصطلاح دینی، عبارت است از اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرّب جستن به خداوند متعال. این عبادت علاوه بر این‌که پیروی از پیامبر اکرم(ص) است و دارای ثواب می‌باشد اثر عمیقی در پاکیزگی روح دارد، انسان را متوجّه پروردگار می‌کند و موجب توجّه مخصوص به معنویات و عالم آخرت می‌شود.
حال در این بخش آسمونی، برخی از احکام اعتکاف را برای شما بیان می‌کنیم :
1- اعتکاف، عملی مستحب است و با نذر، قسم، عهد و اجاره (انجام دادن آن به نیابت از شخصی دیگر)، واجب می‌شود (به لحاظ این‌که عمل به نذر، قسم، عهد و اجاره واجب است)؛ امّا اعتکافِ زن اگر با حقّ شوهر منافات داشته باشد، همچنین اعتکاف فرزند در صورتی که موجب اذیّت پدر و مادر گردد، حرام می‌باشد.
2- هرچند اصل اعتکاف، مستحب است و شخص معتکف می‌تواند در روز اوّل و دوم تا قبل از مغرب، از ادامه آن صرف نظر کند و اعتکاف را قطع نماید؛ ولی اگر روز دوّم را تا مغرب به قصد اعتکاف در مسجد توقّف نمود، اعتکاف روز سوّم بر شخص واجب می‌شود. و یا اگر به مدّت پنج روز در اعتکاف ماند، اعتکاف روز ششم واجب می‌گردد.
شرایط صحت اعتکاف
شرایط صحت اعتکاف عبارت‌اند از:
1- ایمان
2- عقل
3- قصد قربت؛ پس اگر از روی ریا اعتکاف کند، یا قسمتی از آن‌را ریایی انجام دهد، باطل می‌شود.
4- نیّت اعتکاف و توقّف در مسجد قبل از طلوع فجر (قبل از اذان صبح) تا مغرب روز سوّم؛ و این‌که تعیین کند که اعتکافش واجب است (که با نذر یا غیر آن واجب شده) و یا مستحبّ.
5- روزه گرفتن در ایّام اعتکاف.
6- اعتکاف کمتر از سه روز نباشد؛ ولی زیادتر از سه روز مانعی ندارد؛ هرچند مقدار زیادتر، یک روز، یا نصف روز باشد. پس اگر کمتر از سه روز نیّت کنند، اعتکاف باطل است.
7- در مسجد جامع باشد.
8- روزهای اعتکاف را باید به‌طور مستمرّ در مسجد توقّف کنند و نباید از مسجد خارج شوند، مگر برای کاری ضروری؛ آن‌هم اگر طولانی شود به‌طوری که صورت اعتکاف بهم بخورد، اعتکاف باطل می‌شود.
محرّمات اعتکاف
1 انجام رفتارهای شهوانی حتی نسبت به همسر؛ مثل لمس کردن و بوسیدن از روی شهوت، ولی نگاه التذاذی به همسر حرام نیست، هر چند احتیاط آن است که از آن اجتناب شود.
2- بو کردن عطر و گیاهان و گل‌های خوشبو؛ اگر با لذّت باشد.
3- خرید و فروش؛ ولی اگر برای غذا و نیازهای روزانه ناچار باشد و نتواند کسی را وکیل در خرید کند، می‌تواند به مقدار نیاز، خرید کند و حرام نیست.
4- بحث و جدال در مسائل دنیوی، دینی و علمی، در صورتی که به قصد اظهار فضل و به منظور غلبه بر مخاطب باشد؛ ولی چنانچه به قصد اثبات حق و اظهار مطلب علمی باشد، مانعی ندارد.
مبطلات اعتکاف
1- تمام چیزهایی که روزه را باطل می‌کند، اگر در روز واقع شود، اعتکاف را باطل می‌کند؛ زیرا شرط صحت اعتکاف، روزه است و هرگاه روزه باطل شد، اعتکاف نیز قهراً باطل می‌شود.
2- آمیزش و همبستری؛ چه در روز واقع شود و چه در شب.
3- بنابر احتیاط واجب، ارتکاب سایر محرماتِ اعتکاف نیز موجب بطلان اعتکاف می‌شود. امّا چنانچه سهواً مرتکب یکی از محرّمات اعتکاف شدند، اعتکاف باطل نمی‌شود؛ مگر آمیزش که اگر سهواً نیز انجام شود، اعتکاف باطل می‌شود.
ضمناً، چنانچه اعتکاف را به یکی از مبطلات باطل کردند، در صورتی که آن اعتکاف واجب بوده، واجب است آن‌را قضا کنند. همچنین در صورتی که مستحب بوده، ولی بعد از دو روز اوّل آن‌را باطل کنند؛ امّا اگر اعتکاف، اعتکاف مستحب بوده و در دو روز اوّل آن‌را باطل کردند، قضا ندارد.
کفّاره باطل کردن اعتکاف
اگر کسی اعتکاف واجب را با آمیزش باطل کند، کفّاره بر او واجب می‌شود؛ و کفّاره باطل کردن اعتکاف، مثل کفّاره باطل کردن روزه ماه رمضان است. امّا اگر آن‌را با ارتکاب سایر محرّمات باطل کند، بنابر احتیاط مستحبّ، کفّاره دارد و کفّاره آن نیز مثل کفّاره باطل کردن روزه در غیر ماه رمضان است.
مستحبات اعتکاف
بعضی از مستحبات اعتکاف چنین است:
1- اعتکاف در ماه رمضان بوده و بهتر است دهه آخر ماه آن باشد.
2- آداب و مستحبّاتی که برای روزه ماه رمضان وارد شده، رعایت شود.
3- چشم، گوش، زبان و اعضا و جوارح را از زشتی‌ها و گناهان حفظ کند.
4- از خشم، غیبت، تهمت، حسد و نزاع دوری کند.
5- حلم، صبر، وقار، خشوع و خوف از خدا را پیشه کند و از اهل شرّ و افراد غیر متّقی فاصله بگیرد.
6- به دعا و قرائت قرآن (از جمله اعمال ام داوود) و ذکر خدا مشغول باشد.
از آن‌جا که مراسم اعتکاف در مساجد و به صورت دسته‌جمعی برگزار می‌شود، لازم است اعتکاف‌کنندگان به وظایف اجتماعی و حقوق دیگران بیشتر توجه داشته، و آداب دعا و عبادات دسته‌جمعی را بهتر رعایت کنند. چه آن‌که رعایت حال دیگران در هنگام استراحت و در رفت و آمدها و به خصوص در هنگام خواندن دعاها لازم و ضروری است؛ و عقل، عرف و شرع بر آن سفارش و تأکید دارد. و در این رابطه به دو نکته باید توجه بیشتری داشت:
1- بهترین دعاها، دعای با خشوع و پنهانی است.
2- رعایت حقوق مردم مقدّم بر حق اللّٰه است.
مثلاً اگر خواندن دعا با سر و صدا، موجب رنجش دیگران شده و حواس آنها را پرت می‌کند، باید از آن پرهیز شود و باید دانست در این موقعیت‌ها دعای آرام و آهسته به مراتب افضل از خواندن دعا با صدای بلند و به صورت دسته‌جمعی است که موجب مزاحمت برای دیگران است.
زمان اعتکاف:
اعتکاف در هر زمانی که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند صحیح است، و بهترین زمان برای آن، ماه مبارک رمضان و مخصوصا در دهه آخر آن ماه می باشد.
