خانه و آلاچیق شیشه ای در فضای باز

خانه ی شیشه ای فیلیپ جانسون با ابعاد و اندازه ی عالی و سادگی اش به عنوان یکی از اولین شاهکارهای معماری مدرن شناخته شده است. جانسون این ملک 47 هکتاری را در نیو کانان، یکی از ایالات آمریکا ساخته است. از 14 بنای معماری ساخته شده در ملک، این خانه اولین ملکی است که بر روی زمینی با قدمت 50 ساله ساخته شده است.

این خانه در 1949 طبق طرح جانسون کامل شد. سطح این بنای یک طبقه 32 در 56 است که از کف زمین تا پشت بام 18 فوت ارتفاع دارد و از سطح زمین تا سقف با شیشه پوشانده شده است، که این شیشه ها میان استیل محکم قرار گرفته است. علی رغم قضاوت های تاریخی، قالب این خانه هیچ گاه میس ون دروهه را تحت تاثیر قرار نداد و گفته می شود وی؛ مشاور باهوش فیلیپ جانسون؛ خانه را به علت ان چه ان را بی فکری در جزییات خانه خواند ، تحقیر کرد و مورد انتقاد قرار داد و از روندهای جاری بر خانه عصبانی شد.

با این حال هنوز خواص منحصر به فردی در خانه وجود دارد که به زیبایی آن می افزاید. صفحه ی شفاف شیشه ای مجموعه ای ازانعکاس های زیبایی را می افریند که شامل بازتاب درخت های اطراف، افرادی که داخل یا خارج خانه راه می روند ، لایه بندی انها بر یکدیگر ، تصاویر دایم التغییری در اطراف می باشند.

فضای داخلی خانه ی شیشه ای کاملا با بیرون در ارتباط است به جز قسمت استوانه ایی سنگی که از یک سو به حمام و از طرف دیگر به شومینه مرتبط است.ارتفاع کف تا سقف بنا از داخل ده و نیم فوت است و ساختار آجری از بالا به پایین آمده است. زمین از آجر قرمز پوشیده شده و ده اینچ از سطح زمین بالاتر است. دیگر تقسیمات داخل خانه و کنار حمام شامل کابینت و قفسه کتاب است که خانه را به اتاقی یک خوابه تبدیل کرده است. این موضوع تهویه ی هوا و نور را در چهار طرف خانه مهیا می کند.

اگرچه این خانه اولین جاذبه ی محل است، جانسون املاک باز اطراف آن را استفاده کرده تا به قوه ی تخیلش اجازه ی ساختن سیزده بنای دیگر را که شامل خانه مهمان، یک گالری هنر، و یک نمایشگاه مجسمه سازی می باشند نیز بدهد. خانه مهمان که با یک راه سنگی که به چمنزار اطراف میرسد به خانه ی شیشه ای متصل می شود، ساختار آجری سنگینی دارد و نور و درخشش و شفافیت خانه ی شیشه ای را به تصویر می کشد. گالری هنر به منظور اینکه توجه را از خانه شیشه ایی دور نکند در زیر زمین پنهان است و بدون پنجره طراحی شده است، خصیصه ایی که خیلی مناسب گالری نمی باشد. یکی دیگر از تجربیات مشهور مستقر در سایت گالری مجسمه است" یک پوش نامتقارن از اجرهای سفید با سقفی شیشه ایی در قامت مجموعه ای از اتاقهای به هم پیوسته ی پشت به پشت هم تعریف شده که اطراف فضای باز مرکزی را احاطه کرده اند.

این بنا در سال 1997 در سیاه ابنیه ملی تاریخی امریکا لحاظ شد، خانه ای شیشه ایی یک بنای معرکه ی مدرن است. زیبایی حاکم بر کمپوزیسیون این بنا و چشم انداز پیرامونش باعث می شود مردم هر روز به بازدید آنجا بیایند و از ان جایی که خانه شیشه ایی و دیگر الحاقات موجود در سایت به نحوه بی نظیری با منظر اطراف درگیر شده اند بازدید کنندگان می توانند احساس فوق العاده ای از بی انتهایی را را تجربه کنند.

بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه هاروارد در سال 1930 ، فیلیپ جانسون به مدیریت اولین گروه معماری در موزه هنر مدرن، نیویورک منتصب شد. او مبدع اصطلاح سبک بین الملل و معرف آثار معماران مدرن اروپایی از جمله میس ون دروهه1ولکربوزیه2 به امریکا است. او بعدها موفق شد با میس ون دروهه در طراحی آسمان خراش در شمال آمریکا؛ ساختمان سی گرام در شهر نیویورک (1958) همکاری کند. جانسون در سال 1940 به دانشگاه هاروارد بازگشت و به مطالعه معماری تحت نظر مارسل بروئر3 پرداخت. وی برای پایان نامه کارشناسی ارشد خود در سال 1949 اقامت خانه ای را طراحی کرد که در حال حاضر یکی از خانه های زیبای جهان، معروف به خانه شیشه ای است.وی در اوایل کار خود خدمات شایانی به معماری امریکا ارائه داد از جمله: تاسیس دپارتمان معماری موزه هنر مدرن به منظور مطالعه و کنکاش در معماری به عنوان یک هنر، با همکاری هنری راسل هیچکاک نمایشگاه برجسته وتاثیر گذاری باعنوان سبک بین الملل در مُـما ترتیب داد تا مدرنیست های اروپایی نظیر میس ون دروهه، کوربوزیه و گروپیوس به جامعه امریکا معرفی شوند. تنظیم کتاب معماری بین الملل برای آشنا ساختن معماران آمریکایی با یک گرایش و راهکار انقلابی در طراحی موجب شکل گیری جنبش و سبکی به همین نام در معماری معاصر جهان گردید. در نیمه دوم قرن بیستم بیشتر ساختمان های آمریکا بر اساس اصول معماری وی ساخته شده اند. جانسون آسمان خراش های شیشه ای را رواج داد و بعدها با طرح های جسورانه پست مدرنیسی قالب های پیشین خود را نیز در هم شکست.

یکی از کارهای معروف فیلیپ جانسون خانه شیشه ای او است، خانه ای که بر اساس علاقه وی طراحی و ساخته شده، علاقه ی او در حجم های فضایی خلق شده و فرم های تندیس وار نور، چه طبیعی و چه مصنوعی اش،همچون تاثیری که آب و نور میتواند به یکدیگر داشته باشد خود نمایی می کند. ویژگیهای معماری جانسون از مدرنیسم افراطی در خانه شخصی اش، خانه شیشه ای تا آن جایی که روی کردش کاملاً پست مدرنیستی است کاملاٌ مشهود می باشد.اوتحت تاثیر میس وندروهه، کارهایی طراحی و اجرا کرد که در آن سازه نمایان می شود.البته اصول معماری اش هیچ گاه به پست مدرنیسم خلاصه نشد اواز مدرنیسم به پست مدرنیسم وحتی ضد پست مدرنیسم تغییر جهت داد، این تغییر سبک جانسون استقبال از کارهای او در دنیای بسازد بفروش سازی را نیز افزایش داد و از این نظر بسیاری به ذم او پرداخته اند.به نظر بسیاری از منتقدان طراحی خانه شیشه ای جانسون که موجب شهرت او گردید به برداشت او از خانه ی فارنسورث میس ون دروهه بر می گردد. درخانه فارنورث شفافیت جلوی عمده ایی می گیرد، در این اثر اختلاف بین فضاهای بیرون و درون محو می شود و طبیعت و تغییر فصول به بخش مهمی از زندگی ساختمان تبدیل می شود.میس در مواجه باخانه فارنورث به نکته جالبی اشاره می کند که او قبل از اقامت در خانه ی فارنورث نمی دانسته که طبیعت چقدر رنگارنگ است. البته در واکنش به خانه های شیشه ای فرانک لوید رایت از این نوع مدرنیسم ابراز ناراضایتی می کند، هر چند در نگاهی کلی طراحی خانه شیشه ایی جانسون زیبا ولی ساده است، بارزه ای که نه تنها امروز اثر را بعنوان کاری اصیل و واقعی در معماری معرفی کرده بلکه موجب شده اثر عنوان شاهکار معماری و کاری فوق العاده در رده آثار معماران بزرگ کلاسیک نیز صورت بندی شود. ایده این کار به 10 سال قبل از طراحی اش باز می گشت، زمانی که جانسون و میس ون دروهه با هم در مورد ساختمانی کاملاً شیشه ای و امکان ساخت آن به بحث نشسته بودند. از طرفی، این طرح به خاطر بکارگیری و استفاده از فضای باز و تساوی موقعیت ها نکات مشترکی با خانه چمنزار رایت دارد. خانه شیشه ای ملهم از طرح ماله ویچ4 1780 و آرامگاه نیوتن لدوکس می باشد در این بنا سطوح بالای سر، سطوح عمودی، نحوه رسیدن به بنا و فضاهای زیر مجموعه فضایی بزرگ تر، همگی قابل تعمق و بررسی هستند. خانۀ شیشه ای تنها یک اتاق 10 در 16 است و در داخل دارای یک حجم استوانه ای دودکش مانند آجری می باشد که ازآجر ساختمان برآمده و در داخل قفسی از جنس شیشه و فولاد قرار گرفته است. یک نوار فولادین دور تا دور دیوارهای شیشه ای بنا،در ارتفاع معینی، پیچیده شده و با چسبندگی خاصی که به وجود آورده، اجزای این خانه را هم سوار کرده است. دیوارهای متقابل کاملا متقارن بوده وهر یک در قسمت میانی، دری شیشه ای دارند. طبق بیانات خود جانسون، استوانه سرویس بهداشتی از طرح ماله ویچ الهام گرفته شده است. این استوانه آجری اشاره به معماری سنتی آمریکا دارد.

فضای خانه به 6 بخش تقسیم شده که مبلمان خانه، تعریف کننده المان های سطوح و فضاهای عملکردی اش می باشند. در این بنا تقریباً هیچ دیواری وجود ندارد و سطح بام اصلی ترین عنصر تعریف کننده فضاست که فرم ها و زیر فضاهای زیرین خود را سازمان دهی می کند. این بنای دلپذیر در میان باغی خصوصی واقع شده و احتمالاً هیچ فضای معماری محصور دیگری نمی تواند سیالیت و سبکی این خانه را داشته باشد. در وصف این خانه عنوان شده، در مبلمان فضای داخلی دقت کنید، بی جهت نیست که آن را خانه ی بی پایان نامیده اند. ساخت این بنا دو سال طول کشید و اگر چه به سبک و سیاق میس ون دروهه بود، ولی آن گونه که ناظران تاریخی قضاوت کرده اند، حتی خود میس هم قادر به طراحی وساخت چنین بنایی نبود. منظر پیرامون خانه نیز با سیاست گذاری معینی طراحی شده است، جهت ورودی به باغ به گونه ای است که از حریم خانه دور بوده و خانه دیده نمی شود. خانه شیشه ای به عنوان بخش خصوصی از سمت خانه مهمان که بعدها به مجموعه اضافه شد به خوبی قابل مشاهده است. در واقع این خانه باز، حالت نمایشی از یک زیباروی در لباس بدن نما، در سالنی زیبا را دارد که مجذوب کننده چشم ها است. جانسون در سال های بعد مجموعه های دیگری به این سایت اضافه کرد؛ چرا که فضای باغ گنجایش طرح های دیگر وی را نیز داشت. برخی از فضاهای تعریف شده در سایت عبارتند از: ورودی، پارکینگ، خانه مهمان و مجسمه، جانسن خانه مهمان را در 1953، کلاه فرنگی در دریاچه کنار املاکش را در 1962 و گالری مجسمه را در 1970 به مجوعه اش افزود. دلیل استفاده از شیشه در آثار او به طور اعم و در خانه شیشه ایی به طور اخص نیز از این روست که وی شیشه را مظهر پاکی، صافی، زلالی و نرمی می دانست و این طرز تفکر، از خلال کارهایش، به ناظر نیز القا می شود. در ساخت خانه و بناهای عمومی وی، شیشه نقش عمده ای در میان مصالح ساختمانی داشت تمام این خواص موجب شد او در این کار شهرت جهانی پیدا کند. در طول 7-6 سال یکسری از خانه های متنوع و در همان سبک و سیاق خانه شیشه ای ساخت.

مجله ارکیتکچرال رکورد در سال 2000 خانه شیشه ای وی را در میان 100 بنای برتر قرن بیستم جای داده است.خانۀ شیشه ای تاثیری به انگاره خانه نیز دارد خانه مفهوم خانه را در نمایشی کاملاً متفاوت جلوه می دهد، در این بنا دیوارها به پنجره تبدیل می شوند، محرمیت زندگی خصوصی از بین می رود و لایه های درونی خانه کاملاً از بیرون نمایان می شوند. با این همه، خانۀ شیشه ای قابل سکونت می باشد؛ چرا که تنها یک نفر در آن زندگی می کند و محیط اطراف آن نیز پر از درخت بوده و کاملاً حفاظت شده است. این خانه که ظاهراً پر از هوا ست از نظر معماری، وضوح طرح و نقشه آن، تا حدودی بی همتاست. فیلیپ جانسون بعدها سبک بین المللی را رها نمود ولی هنوز خانۀ شیشه ای او، یک نمونۀ ناب و شاخص از این سبک است.خانۀ شیشه ای هم مثل همۀ طرح های بزرگ و قابل تعمق در قیاس تاریخی پروژه ی راحت و ساده ای به نظر می رسد، ولی تحقق این رویا واقعا ساده نبوده است. جانسن پنج سال تمام با مشکلات فنی و زیبا شناختی دست و پنجه نرم کرد و بلاخره محصول نهایی آن شد که می پنداشت معماری روز باید به طرف آن برود.علی رغم تعلق جانسن در این دوره از حیات حرفه ایی اش به مدرنیسم این ساختمان موجب رهایی معماران از سخت گیریهای مدرنیسم شد و سایر معماران نیز جرات کردند تا سبک های جدید را مورد تجربه و آزمایش قرار دهند. از منظر اعتبار نیز می توان ردپای خانه شیشه ای را در اهدای مدال طلای انجمن معماری آمریکایی؛ بالاترین نشان افتخار و سپاس رشته معماری به سال 1978 و اهدای اولین جایزه معماری پریتزکر به جانسن نیز مشاهده کرد.