چگونگی افزایش وقوع سیل در ایران

کارشناسان معتقدند سیل ، زین پس بیشتر سراغ ایران می آید . گزارش آسمونی را در این مورد مطالعه بفرمایید .

سیل دوباره در پهنه خاکی ایران خودنمایی می‌کند. آنچه از سیل در ذهن ایرانی‌ها باقی مانده‌است، مربوط به سال‌های دور می‌شود. اما طی 10 سال اخیر وقوع سیل در ایران به میزان قابل توجهی افزایش یافته و اولین سیل در سال 1396 این‌بار در شمال غرب ایران رخ داد و زنگ خطری دیگری برای مدیریت بحران در ایران داشت.

سیل آذربایجان یک هشدار بود / گفته می‌شود مردمان روستای چنار در شهرستان عجب‌شیر که بالاترین آمار را در میان کشته‌شدگان سیل داشتند، از آمدن سیل بی‌خبر بودند.
 اما این بی‌خبری باید از بین برود و مردم در شهرهای سیل خیز آموزش مواجهه با سیل را ببینند. چرا که بررسی وضعیت اقلیم ایران نشان می‌دهد طی سال‌ها و دهه‌های آینده سیل یکی از بحران‌های مهم ایران خواهد بود. این بحران سال‌ها قبل از سوی مراکز تحقیقاتی در داخل و خارج کشور پیش‌بینی شده بود و در مهم‌ترین آنها اکونومیست به نقل از مراکز تحقیقاتی تغییر اقلیم نوشت که سیل و طوفان‌های شدید به دلیل تغییرات اقلیم افزایش قابل توجه خواهد داشت.

چگونگی افزایش وقوع سیل در ایران

بر اساس آمارهای سازمان جنگل‌ها، میزان وقوع سیل در ایران روندی افزایشی داشته است. بر اساس آمارهای منتشر شده توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور از ابتدای سال 1330 تا شش ماهه اول سال 94، در مجموع شش‌هزار و 359 فقره سیل در ایران رخ داده است.

آن‌طور که در آمارهای این سازمان قید شده، تعداد سیل‌های ایران در دهه 30 یعنی از سال 1330 تا 1339، در سراسر کشور 179 مورد بوده است. این رقم در دهه 40 با بیش از 20 درصد افزایش نسبت به دهه قبل به رقم 215 مورد سیل رسیده است.
ایران در دهه 50 شاهد وقوع 404 فقره سیل بوده است. در دهه 70 شاهد رشد 89 درصدی وقوع سیل نسبت به دهه ماقبل بوده‌ایم. در دهه 60، 70 و 80 تعداد دفعات وقوع سیل در کشور با رشدی تصاعدی به ترتیب به یک هزار و 231، دو هزار و 97 و یک هزار و 581 فقره رسیده است. بر اساس آنچه در آمارهای گردآوری شده سازمان جنگل‌ها درج شده از ابتدای سال 90 تا 6 ماهه ابتدای سال 94، 552 مورد سیل در ایران رخ داده است.

عواملی که بروز سیل را در ایران تشدید کردند

سیل به عنوان یکی از بلایای طبیعی بسیار مخرب در ایران می تواند معلول عواملی همچون جنگل‌زدایی‌، تخریب مراتع، تبدیل و تغییر آبخیزها و تالاب‌ها به مزارع، حجم روزافزون زباله و ضایعات باشد که سیل های سالهای اخیر استانهای شمالی می تواند شاهدی بر این ادعا باشد.
از دیگر عوامل تشدید سیل در ایران می توان به دخل و تصرف غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه‌ها؛ تخریب منابع طبیعی و پوشش گیاهی منطقه از جمله جنگل‌زدایی، دست‌اندازی بشر به طبیعت و تغییر کاربری اراضی، احداث غیراصولی پل و جاده بر روی رودخانه‌ها و از طرف دیگر وقوع خشکسالی ها نیز اشاره کرد.
یکی از مراحل چرخه مخرب زیست محیطی گرم شدن زمین است. گرم شدن زمین باعث افزایش شدت تبخیر شده و به تبع آن افزایش آب مورد نیاز محصولات کشاورزی می شود. ازسوی دیگر مقدار آب برای مصارف کشاورزی کم می شود و در نتیجه خشکسالی، امنیت غذایی به خطر می افتد. افزایش دمای زمین همچنین دسترسی به آب شیرین و آشامیدنی را تحت تاثیر قرار می دهد. گرم شدن زمین باعث خشک شدن رودخانه ها نیز می شودو در مناطق کم آب تر مشهود است. پیامد مخرب دیگر گرمایش زمین افزایش تعداد و قدرت طوفان هاست. 
مصرف بی رویه آب و خشکی های پی در پی نیز در حال حاضر ایران را در وضعیت خشکسالی قرار داده است. وضعیت بارندگی حکایت از آن دارد که میانگین بارندگی سالانه کشور حدود 250 میلیمتر است که این عدد کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین بارندگی سالانه جهان است؛ از طرفی 70درصد تالاب های کشور در وضعیت وخیم به سر برده و صفت خشک شده در کنارشان می آید.
تخریب جنگل‌ها و مراتع، چرای بی‌رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن غالب رودخانه‌های کشور با دیواره‌های بتونی نیز از دیگر دلایل تشدید سیل در کشور است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، از 421 مورد سیل اتفاق افتاده از سال 1330 تا 1380 نزدیک به 74 درصد آن تنها مربوط به سال‌های 1360 تا 1380 می‌شود. یعنی در فاصله سال‌های 60 تا 80 میزان سیل 20 برابر شده در حالی که تغییرات زیادی در بارندگی‌های منطقه جز چند مورد استثنایی وجود نداشته است. البته از این زمان به بعد نیز آمار دیگری ارائه نشده است!

فارس، گلستان و کرمان سیل‌خیزترین‌ها در ایران

سیل می‌تواند از راه های زیادی ایجاد شود. شایع‌ترین راه زمانی است که رودخانه‌ها و نهرها از کناره‌هایشان سرریز می‌کنند. این سیل‌ها، سیل‌های رودخانه‌ای نامیده می‌شوند. باران سنگین، سد یا خاکریز شکسته، ذوب سریع یخ در کوه‌ها و یا حتی شکستن سد سدهای آبی در نقطه‌ای آسیب پذیر می‌تواند یک رودخانه را سیلابی کند و آن را در خشکی‌های اطراف نزدیک رودخانه گسترش دهد. آمارهای هواشناسی نشان می‌دهد اگرچه حجم بارش‌ها در ایران به میزان 20 درصد نسبت به میانگین دراز مدت کاهش یافته اما در حال حاضر باران‌های شدیدتر در مدت زمان کوتاهتری بر سرزمین ایران نازل می‌شود. این مسئله، میزان وقوع سیل را در کشور را افزایش داده است.

بررسی تعداد دفعات وقوع سیل از دهه 30 تا شش ماهه ابتدای سال 94 نشان می‌دهد، بیشترین میزان وقوع سیل در استان فارس طی این مدت رخ داده است. استان گلستان رتبه دوم و کرمان سومین استان سیل خیز کشور است. در حالی استان گلستان دومین استان سیل‌خیز کشور است که 20 درصد سطح این استان پوشیده از جنگل است و مطالعات انجام شده در اروپا نشان می‌دهد، جنگل‌ها سدهایی طبیعی برای ذخیره آب هستند اما گویا به دلایل مختلف، این سدهای طبیعی کارکردهای خود را در استان گلستان از دست داده‌اند. بر اساس آنچه در آمارهای سازمان جنگل‌ها ذکر شده استان گلستان در دهه 30 شاهد هیچ سیلی نبوده است. اما تعداد دفعات وقوع سیل این استان از دهه 40 تا 80، به ترتیب 14، 1، 20، 122 و 190 مورد بوده است. از ابتدای سال 90 تا 6 ماهه ابتدای سال 94 نیز این استان شاهد 185 فقره سیل بوده است.