22 تیر، آغاز نخستین جشنواره توس در آرامگاه فردوسی (1353 ش)

22 تیر ماه آغاز نخستین جشنواره توس در آرامگاه فردوسی (1353 ش) می باشد. از نخستین وظایف سازمان دعوت بزرگان ادبیات پارسی و شاهنامه شناسان ایرانی و خارجی به توس و برگزاری جشنواره همه ساله توس بود. فرح پهلوی نخستین جشنواره توس را در 23 تیر 1354 خورشیدی در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی گشود.

آسمونی: هدف از برگزاری جشنواره توس زنده کردن روح جوانمردی از راه بازگو کردن داستان‌های حماسی، اخلاقی و پهلوانی بود و بازگشت به ریشه‌های باستانی فرهنگ و اقوام ایرانی.

جشنواره توس با ترتیب دادن برنامه‌های جانبی شامل نمایش، نگارگری ایرانی، نقاشی قهوه‌خانه‌ای سینما، موسیقی، نقالی، ورزش باستانی، و نمایشگاه‌های بی‌شمار به یک فستیوال ملی تبدیل گردید و شاهنامه و فردوسی را به میان مردم برد.

روز 10 اردیبهشت 1347 آرامگاه فردوسی پس از نوسازی و تعمیر و مقاوم‌سازی دوباره گشوده شد گروهی از مسئولان، استادان و دانشجویان دانشگاه فردوسی در مراسم رسمی گشایش شرکت داشتند. پس از گشایش آرامگاه جدید، نام دانشگاه مشهد به دانشگاه فردوسی تغییر یافت.

سازمان جشنواره توس

فرح پهلوی در شهریور ماه 1353 پس از پایان جشن هنر شیراز و ارزیابی دستاوردهای آن گفت:

در جشن هنر شیراز امسال این فکر به وجود آمد که شاید جشنی در توس برپا شود، جشنی مربوط به شاهنامه و آن سنت نقالی و حماسه سرائی، البته این فکر، فکر جالبی است، برای شاهنامه سازمانی درست شده‌است.

اکنون امیدوارم که با همکاری وزارت فرهنگ و هنر و کمک دستگاه‌های دیگر، همه ساله یک جشن برپا شود، جشنی مربوط به شاهنامه از نظر حماسه سرایی، داستان‌های ایرانی، شعر و بخصوص از لحاظ آثار هنری شاهنامه مانند مینیاتورهای آن و چیزی‌های دیگر که بدان مربوط است . . . . . . . . امیدوارم با ترتیب دادن این جشن سنت‌هایی که داشت از بین می‌رفت زنده شود و حفظ گردد . . . .

مهرماه سال 1353 در سازمان نو بنیاد جشنواره توس، نشستی برای تشکیل و سازمان دادن به این جشن برپا شد که ریاست آن با رضا قطبی بود.

مدیر عامل جشن و هنر و نمایندگان وزارت فرهنگ و هنر و بنیاد شاهنامه، فرخ غفاری قائم مقام جشن هنر، دکتر ضیاء الدین سجادی استاد دانشگاه سرپرست رادیو تلویزیون خراسان، دکتر فروغ، دکتر ستاری، دکتر دبیر سیاقی، ایرج جهانشاهی و مهدی غروی نیز در جلسه بودند.

رضا قطبی دربارهٔ پیدایش جشنواره توس وبرگزاری و سازمان آن به حاضران در نشست آگاهی داد و دکتر سجادیب به عنوان مدیر جشنواره انتخاب شد و به فرح پهلوی معرفی شد.

سازمان جشنواره توس برای اداره و برگزاری جشنواره توس از چهار بخش تشکیل می‌شد، و دارای شخصیت حقوقی بود و زیر نظر رئیس و هیئت امنا اداره می‌شد:

• گشایش و تشریفات
• کنگره علمی
• برنامه‌های هنری
• انتشارات سازمان

ویژگی‌های پیش‌بینی شده جشنواره توس

الف: هدف اصلی جشنواره در سال نخست بزرگداشت فردوسی توسی خالق شاهنامه بود و پس از اجرای نخستین جشنواره درباره چگونگی ادامه آن تصمیم گرفته خواهد شد. ب: جشنواره به شکل یک فستیوال ملی گسترده با شرکت هر چه بیشتر مردم و جوانان برگزار خواهد شد

ج: در کنگره علمی کوچکی که برپای خواهد گردید شماری از دانشمندان ایرانی برای سخنرانی دعوت خواهد شد و کوشش می‌شود که نمایندگان مجامع علمی و فرهنگی جهان نیز در کنگره شرکت داشته باشند، گروه دانشمندان ایرانی که به جشنواره دعوت خواهد شد فقط در جلسات ایرانی که به جشنواره دعوت خواهد شد فقط در جلسات بحث و انتقاد شرکت می‌کنند و جشنواره یادنامه‌ای محتوی مجموعه مقالات علمی مستند که از طرف شرکت کنندگان و دیگر علاقه‌مندان تهیه می‌شود انتشار خواهد داد.

د: شرکت مردم از راه تشکیل نمایشگاهی از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای، برقراری مجالس نقالی و شاهنامه خوانی، اجرای موسیقی محلی خراسانی ورزش‌های باستانی صورت خواهد گرفت و در راه گسترش این هنرها و تشویق مردم به شرکت در نقالی و شاهنامه خوانی برنامه‌های گسترده ترتیب خواهد یافت.

ه: شرکت جوانان باین صورت خواهد بود که مسابقه‌ای برای تهیه نمایشنامه، نمایش، فیلمنامه، فیلم موسیقی نامه و داستان و نقاشی بر مبنای شاهنامه، برقرار خواهد شد و وزارت فرهنگ و هنر و وزارت آموزش و پرورش اجرای این برنامه را بر عهده خواهند گرفت.

در وزارت فرهنگ و هنر، در جلسه‌ای که با حضور مقام وزارت تشکیل شد که در آن نمایندگان بنیاد شاهنامه نیز شرکت داشتند و بر آن شدند که بنیاد، برنامه‌ای را که توسط فرهنگ و هنر اجرا خواهد شد طراحی کند و آقای کاشفی مدیرکل همکاری‌های دیداری و شنیداری سرپرستی این امور را بر عهده گرفت.

بنیاد شاهنامه و دانشکده هنرهای دراماتیک رهبری و همکاری با تهیه کنندگان نمایشنامه و نمایش و با جوانان هنرمند حرفه‌ای و آماتور که در زمینه نمایش کار می‌کنند بر عهده گرفتند.

سازمان جشنواره توس از دبیر کل بخش‌های پژوهش و پژوهشگران بنیاد شاهنامه در دو گروه دعوت کرد که در جشنواره شرکت کنند.

پس از پایان نخستین جشنواره توس، سازمان جشنواره توس در نشستی با حضور ریاست سازمان و اعضای آن بر آن شدند که جشنواره توس همه ساله برگزار شود و حماسه شاهان و شخصیت آهنین سراینده اش خمیرمایه و محور اصلی این جشنواره باشد و جشنواره همراه با این اثر فنا پذیر، جلوه‌های دیگری از فرهنگ و هنر ملی ایران را که ایران بیشتر به خراسان، سرزمین آزادگان بستگی دارد به نمایش بگذارد.