زندگی اجتماعی موریانه ها

موریانه یکی از پدیده های شگفت آفرینش است. با مطالعه زندگی موریانه، نکته های بسیار جالب و ارزنده ای به چشم می خورد و از این رهگذر، گوشه ای از رمز و راز هستی بر انسان آشکار می شود و چه بسا گامی مؤثر در جهت بندگی خالصانه او به درگاه پروردگارش باشد. پروردگاری که با کلک ( قلم ) سحرآمیز خود، تابلوهای کشف ناشده و بدیعی از قدرت بی کران خویش را در برابر چشمان سر و عقل جست وجوگر بشر به نمایش گذارده است و در موریانه ای ناچیز و ضعیف توانایی ها و استعدادهای ویژه ای نهاده است، و جلوه ای از عظمت بی انتهای خود را در آفرینش آن به تماشا گذاشته است.

خداوند در قرآن کریم در کلامی زیبا می فرماید :

هُوَ اللّهُ الْخالِقُ الْبارِیُ الْمُصَوِّرُ لَهُ اْلأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ . (حشر: 24)

اوست پروردگار جهان که خالق و به وجود آورنده و صورت بخش موجودات است. [مهم ترین و] زیباترین نام ها از آن اوست. موجودات آسمان ها و زمین همواره تسبیح او گویند و خداوند، عزیز و حکیم است. 

موریانه ها حشراتی با هنرهای معماری پیشرفته

باید موریانه ها را به حق مهندسین معمار نامید. نوع زندگی و تکثیر و ساخت کلنی (لانه) و نظم و ترتیبی که در ساخت کلنی خود بوجود می آورد این حشره را مبدل به یکی از اعجاب انگیزترین مخلوقات خدواند نموده است . تکثیر فوق العاده زیاده ملکه (هر ثانیه 2 عدد ) این حشره را به یکی از تولید کننده ترین مخلوقات زنده تبدیل نموده است .

شرایط زیستی و طاقت فرسای این حشره در ساخت کلنی هایی که حتی بشر امروزی از ساخت آنها عاجز می باشد لقب برازنده ای را به این حشره می دهد . به نحوی که اگر انسان بخواهد برج ساختمانی را که موریانه با توجه به جسمی که دارد بسازد بایستی ساختمانی با 2400 طبقه بسازد که در شرایط فعلی در قدرت بشر ساخت این ساختمان غیر ممکن می باشد. با توجه به پیشرفت علوم ابنیه سازی حتی امکان دسترسی به این چنین ساختمانی شاید تا 100 سال آینده نیز غیر ممکن باشد .

البته اگر هم روزی بتواند این چنین ساختمانی بسازد نمی تواند امکان یک سیستم شهری را در آن پیاده نماید در حالی که در برجهای موریانه کلیه تقیسمات شهری و روستایی به درستی طراحی شده است. مکانهای ساخت برجهای خنک کننده و سیستم تهویه مطبوع ،مدرسه ، ارتش ، پلیس ، کودکستان ، انبارهای سیلوی مواد غذایی و.... کلیه این امور در برجهایی می باشند که مساحت حجم آنها گاهی به عمق 5 متر و با عرض 8 متر می تواند تشکیل شهری را بدهد که اگر بخواهیم در مورد هر بخش از زندگی این حشره اشاره نماییم بایستی کتابی جداگانه را به این امر اختصاص دهیم. 

مطالعه در کشورعجیب، منظم و دو سه میلیونی موریانه ها، همچنین بررسی ارتباط دائم آنها با یکدیگر، بیانگر این حقیقت است که موریانه ها هم حرف می زنند و هم زبان مخصوص به خود دارند.

لانه موریانه ها که نیمی از آن در زیرزمین و نیمی از آن روی زمین است، مخروطی شکل و با ارتفاع شش الی هشت متر از دور دیده می شود. در هر یک از این لانه ها یک ملکه وجود دارد که حدود ده تا پانزده سال عمر می کند و در بعضی ها تا 50 سال نیز می رسد و هر سال تعداد فرزندان وی زیاد می شود. چرا که ملکه هر دو ثانیه یک تخم می گذارد.

ساختمان خانه موریانه ها  دارای چندین طبقه است که در ورودی آن، برخلاف ساختمان های بشری، در بالای عمارت قرار دارد. طبقات و ساختمان خانه موریانه ها به شرح زیر است:

طبقه اول : ورودی

طبقه دوم : خوابگاه تابستانی کارگران

طبقه سوم : اطاق نهار خوری تابستانی

طبقه چهارم : انبار آذوقه

طبقه پنجم : سرباز خانه

طبقه ششم : مقر تابستانی ملکه

طبقه هفتم : انبار تره بار

طبقه هشتم : آغل حیوانات شیرده  (موریانه ها شته درختان را اسیر کرده، به لانه خود برده،از آنها مراقبت می کنند و از شیره و عصاره ای که این شته ها می سازند، استفاده می کنند) 

طبقه نهم : اطاق بچه ها

طبقه دهم : اطاق بازی

طبقه یازدهم : بیمارستان و تأسیسات پزشکی

طبقه دوازدهم : خوابگاه زمستانی کارگران و گورستان

طبقه سیزدهم : مقر زمستانی ملکه

اگر این کشور عجیب دو سه میلیونی را خطری تهدید کند، بلافاصله همه موریانه ها به وسیله ماموران انتظامات یا فرد مطلع با خبر شده وآماده مقابله با خطر می گردند. 

تعویض موریانه نگهبان و احوالپرسی آنان

سربازان نگهبان در ورودی به لانه، به پاسداری مشغول اند و لحظه ای غفلت نمی کنند. این سربازان ریز به محض احساس خطر، دیگران را خبر می کنند. نگهبانان در فواصل معین و دقیق عوض می شوند، از اینجا می توان استنباط نمود که موریانه قادر به تشخیص وقت است. همچنین از نزاکت و ادب نیز بی بهره نیستند، هنگامی که همدیگر را ملاقات می کنند، به هم نزدیک شده و بینی به همدیگر می مالند. مثل اینکه می خواهند یکدیگر را بشناسند یا سلام و احوالپرسی کنند. پس از آن خداحافظی کرده و به راه خود ادامه می دهند.

اعلام خطر موریانه ها

موریانه ها برای اینکه خطر را به سایرین اطلاع دهند، سرشان را به دیواره چوبی لانه خود میکوبند، در نتیجه ارتعاشی در داخل محفظه خالی درخت ایجاد شده و سایر موریانه ها آگاه می گردند. دارکوب ها وقتی می خواهند به طعام لذیذی از موریانه دست یابند، چند بار به درخت پوسیده ای نوک می زنند، ضربه های وارده در داخل حفرات و لانه موریانه ها ارتعاشاتی شبیه به آنچه گفته شد، به وجود می آورد و موریانه ها به خیال اینکه خطری آنها را تهدید می کند، از یک سمت لانه راه فرار اختیار می کنند. اما دارکوب با زبان باریک و چسبناک خود راه را بر آنها می بندد و دام چرب و نرمی برایشان می گستراند. 

گفتگو با گرسنه ها  

موریانه ها مانند مورچه ها در تمام امور با هم همکاری می کنند. این همکاری دلالت بر ارتباط مستقیم و دقیق همه آنها با یکدیگر دارد. به عنوان مثال در جامعه موریانه ها گرسنه وجود ندارد. یعنی گرسنه با سیر تماس می گیرد و احتیاج خود را با او در میان می گذارد. خمیری که موریانه های مأمور تهیه غذا از چوب می سازند، پیش از آن که کاملاً هضم شود، از ده معده مختلف عبور می کند. تقسیم آن بنا بر قاعده بسیار صحیحی انجام می گیرد. هر قدر موریانه ای گرسنه تر باشد، از محتوای" معده اجتماع" خود کمتر به دیگران می دهد و در عوض ازعابرین، بیشتر خوراک هضم شده می گیرد. اگر موریانه ای که بسیار گرسنه است، با موریانه ای که گرسنه تر از خود او است برخورد نماید، بدون تأمل، قسمتی از غذای کمی که در معده دارد را به او می دهد. بدین طریق شرایط تغذیه در تمام کشور موریانه ها یکسان است. در جوار موریانه های سیر موریانه گرسنه ای وجود ندارد. در کشور آنها فقیر و ثروتمند نیست. آنها با این روش بسیار هوشمندانه و ساده، جامعه کاملی را بنا نهاده اند . به علاوه بد نیست بدانیم که تشکیلات جامعه مورچه ها و زنبورها هم همینطور است.