آشنایی با لوگوی تیمهای فوتبالی ؛ تیم ملی ایران ، یک توپ، یک پرچم و دیگر هیچ!

آشنایی با لوگوی تیمهای فوتبال ؛ تیم ملی ایران 

اختصاصی ورزشی آسمونی - مهدی زارعی

تیم ملی ایران ؛ یک توپ، یک پرچم و دیگر هیچ!

آبی، قرمز، سفید، زرد، سبز و سیاه. این ها شاید یادآور پرچم سفید المپیک و پنج حلقه رنگین آن باشند اما یک ویژگی دیگر هم دارد: تمام این رنگها در لباس تیم ملی ایران به کار رفته است! لندن نمانده بود و کمیته ملی المپیک ایران طرح ثابتی را به عنوان نماد کمیته و فدراسیون های عضو آن انتخاب کرد. طرحی که هرگز معلوم نشد چه کسی کشید. اما شاید اولین و آخرین بار در ورزش ایران بود که علامتی اصیل و تاریخی به عنوان نماد برگزیده شد. در این نماد در نگاه اول، یک بیضی به چشم می خورد که دو طرف چپ و راست آن، عقب نشینی کرده بود. اما فقط کسانی که تاریخ ایران را خوانده بودند می فهمیدند که این بیضی ناقص، طرحی از سپر سربازان هخامنشی بود که با این نوع سپرها، هم از خود دفاع می کردند و هم از قسمت های خالی سپر، به دشمنان شان شمشیر و نیزه می زدند.

حاشیه های این سپر مخصوص به رنگهای قرمز و سبز بود که نشانهرچم ایران بود و در دالش می شد یک شیر، یک شمشیر و یک خورشید را دید که تاجی هم در بالای آنها به چشم می خورد. در میان سپر، 5 حلقه المپیک وجود داشت و نام ایران به فارسی و انگلیسی در پایین این سپر سفید رنگ مشاهده می شد. از المپیک 1948 به مدت سه دهه، هر گاه ورزشکاران ایران در المپیک و بازیهای آسیایی شرکت کردند، این نماد روی کت های شان قرار گرفته بود. بعضی فدراسیون ها مثل کشتی هم نماد مستقل خودشان را انتخاب کردند اما نماد آن ها هم در سپر مخصوص هخامنشی قرار گرفت تا یکنواختی در لوگوهای ورزشی ایران حرف اول را بزند. با این حال فوتبال در انتخاب رنگ اول پیراهن خود همچنان سردرگم بود. در بازیهای آسیایی 1951 که اولین افتخار تاریخ تیم ملی ایران به دست آمد، لباس تیم ملی تیره بود( جایی به رنگ لباس تیم ملی اشاره نشده است) با آستین های سفید؛ طرحی که بعد از آن برای همیشه فراموش شد. تیم ملی فوتبال در برخی مسابقات مثل بازیهای آسیایی 1958 توکیو، جام ملتهای آسیا 1968 و مرحله اول مقدماتی جام جهانی 1974، از نماد کمیته ملی المیپک روی پیراهن خود بهره برد. اما بیشتر، عبارت« ایران» به انگلیسی روی لباس تیم ملی دیده می شد. لباسی که معمولا سبز تیره بود با شورت سفید و جوراب قرمز. تیم گاهی یکدست سفید می پوشید و رنگ قرمز که 6 بار در 15 بازی ایران در جام جهانی به تن ملی پوشان رفته است، کمتر کاربردی داشت.

از اویل دهه 50 شمسی بی سلیقگی عجیبی در طراحی نمادهای فوتبالی و کلا نمادهای ورزشی در ایران به چشم خورد. تا جایی که وقتی برای بازیهای آسیایی تهران، مدال طراحی شد، طراحان مدال تمام نمادهای باستانی و ملی ایران را کنار گذاشتند و با بدترین فونتِ ممکن، اسم« تهران» را روی مدالها حک کردند. همین و بس! همین بلا به سر تیم ملی فوتبال نیز آمد. این تیم گاهی لباس زرد می پوشید و حتی در جام کوروش کبیر و مسابقه مقدماتی المپیک 1972 با کره شمالی، لباس آبی! در بازی برگشت با همین کره شمالی ایران سفید پوشید و در بازی سوم با این تیم سبز چمنی! حتی گاهی لباس تیمهای خارجی به تن ملی پوشان می رفت. مثلا در جشنواره رئال در سال 1355، لباس یکدست سفید رئال مادرید به ملی پوشان داده شد و در جام استقلال برزیل، لباس سفید با خطوط قرمز و سیاه که حتی لوگوی باشگاه رئال سانتاکروز برزیل از روی آن حذف نشده بود! در مقدماتی جام جهانی 1978 ایران مقابل هنگ کنگ لباس سفید و شورت مشکی پوشید. اما بعد از حضور در جام جهانی، طرح اولین لوگوی مستقل فدراسیون فوتبال، یک فاجعه بود؛ یک سپر پر از خطوط موازی سیاه و سفید که داخل آن، حرف« ف» با رنگهای پرچم ایران خودنمایی می کرد. حالا این « ف» علامت اختصاری فدراسیون بود؟ یا فوتبال؟ یا فیفا؟ هیچ کس نفهمید! در نطقه «ف» هم می شد نیمی از یک توپ فوتبال و حرف F را دید. بعد از انقلاب این نماد جای خودش را به علامت« الله» پرچم ایران و همچنین گهگاه به پرچم ایران داد. اما باز هم کسی به لوگو و رنگ لباس، اهمیتی نمی داد. در دومین لوگوی تیم ملی، حروف F.F.I.R.I که حروف اختصاری« فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران» بود به همراه یک توپ فوتبال و یک پرچم ایران دیده می شدند؛ لوگویی که هرگز روی لباس تیم ملی دیده نشد و در سال 1993 هم جای خودش را به لوگویی جدید داد. نمادی که البته نزدیک به 6 سال هیچ کاربردی نداشت به طوری که در جام جهانی 1998، ایران تنها تیم از 32 تیم جام جهانی بود که به جای استفاده از لوگوی فدراسیون، نام خودش را روی پیراهنش نوشته بود.

بیشتر از یک سال گذشت تا یکی از بازیکنان که اتفاقا هم لژیونر بود و هم تولیدی لباس داشت، اسپانسر تیم ملی شد و لوگوی فدراسیون را جایگزین نام IRAN کرد؛ مساله ای که روی لباس تیم ملی ایران ماندگار شد. البته رنگ ها هنوز سلیقه ای عوض می شدند. مثلا از جام 1998 بود که اسپانسر تیم ملی، به جای استفاده از لباس قرمز و شورت سفید، پیراهن دوم ایران را یکدست قرمز کرد. اما پنج سال بعد در بازیهای مقدماتی المپیک، لباس دوم ایران سبز شد. چرا؟ محمد مایلی کهن مربی وقت تیم ملی امید می گفت او دستور داده که لباس تیم ملی، رنگ باشگاه خاصی نباشد! البته یک بار در بازی ایران و تایوان در سال 2006 ایران لباس سفید و شورت قرمز به تن کرد و یک بار هم نوجوانان ایران لباس سبز و شورت چمنی پوشیدند. به هر حال نماد کنونی فدراسیون فوتبال، یک سپر هست که پرچم ایران، یک توپ فوتبال و عبارت « فدراسیون فوتبال» به فارسی و انگلیسی آن را پر کرده اند. عمده طرحهایی هم که گهگاه در سالهای اخیر پیشنهاد شده، فقط یک تشابه بزرگ با لوگوی فدراسیون دارند: هیچ هویتی در آنها نیست؛ نه سال تأسیس فدراسیون، نه ستاره هایی به نشانه قهرمانی های قاره ایران، نه یادی از القاب تیم ملی و بدتر از همه، بدون ذره ای توجه به تاریخ ایران.