پارک ملی تندوره

آسمونی : پارک ملی تندوره در شمال شرقی ایران و نزدیک ترکمنستان در 37 درجه و 29 دقیقه تا 37 درجه و 33 دقیقه عرض جغرافیایی و 58 درجه و 33 دقیقه تا 58 درجه و 54 دقیقه طول جغرافیایی واقع گردیده‌است.

براساس تقسیم بندی مجموعه تندوره در شمال استان خراسان رضوی در شهرستان درگز قرار دارد.

این منطقه در حوزه آبریز هریرود و کشف‌رود و زیرحوزه رودخانه درونگر قرار گرفته‌است. پارک ملی تندوره که زمانی تفرجگاه و محل تفریح مردم درگز و قوچان بود، از زیباترین و عمیق‌ترین دره‌های ژرف و پر شیب و تپه ماهورها بهره مند میباشد و از بهترین زیستگاهای جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال می‌باشد که چنانچه صبح زود یا غروب در این منطقه باشید گله‌های کل و بز را می توانید بینید که در حال چرا میباشند.

ویژگیها

مرتفع‌ترین نقطه این منطقه قله قنبرعلی در جنوب محدوده به ارتفاع 2586 متر است و پست‌ترین نقطه با ارتفاع 884 متر در بخش شمالی محدوده قرار دارد.

این منطقه فاقد مراکز جمعیتی می‌باشد و تنها پاسگاه‌های محیط بانی چهل‌میر، بابانستان، شکراب، تیوان، درونگر، چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ در آن قرار دارند. تندوره از نظر منابع آبی فاقد رودخانه‌های مهم است و قسمت اعظم منابع آب این منطقه را چشمه‌ها تشکیل می‌دهند.

درجه حرارت هوا در این منطقه در فصل زمستان تا 20- درجه نیز می‌رسد و هرساله حداقل 4 ماه از سال در این منطقه برف وجود دارد.میزان بارندگی سالانه در این منطقه 250 تا 300 میلی متر میباشد و توزیع بارندگی در فصول مختلف بسیار متفاوت است که بیشتر حجم باران در فصل بهار رخ میدهد.

آبدهی چشمه‌های منطقه چشمگیر نبوده و تنها چشمه‌های چهل‌میر و چرلاق به طور نسبی دارای آبدهی بیشتری در مقایسه با سایر چشمه‌ها می‌باشند.

شکل خاص زیستی، ساختمان خاک، تغییرات ارتفاع، میزان بارش و شکل آن و نوسانات و گرما سبب گردیده پوشش گیاهی متنوعی در این ناحیه دیده شود.

پارک ملی تندروره از نظر ذخایر طبیعی و حیاتی، تنوع زیستی و نمونه‌های حیات وحش (قوچ و میش اوریال) و پدیده‌های ارضی و دیگر ویژگی‌های خاص در نوع خود پارکی ممتاز می‌باشد.

این پارک از یک سری کوه‌های مرتفع و متصل به هم تشکیل شده‌است و رشته‌کوه مشخصی ندارد.

مسیر ارتباطی

راه اصلی پارک جاده شوسه قوچان به درگز می‌باشد که از سه نقطه می‌توان به پارک دسترسی پیدا کرد.

1- قریه اینچه کیکانلو (واقع بر سر راه درگز - قوچان) تا پاسگاه شکر آب (جنوب پارک) 10 کیلومتر.

2- از درگز تا پاسگاه چهل میر (شرق پارک) 30 کیلومتر.

3- از نوخندان تا زیارتگاه بابانستان (شمال پارک) 12 کیلومتر.

تاریخچه

پارک ملی تندوره با مساحت 73435 هکتار در بهمن ماه سال 1347 به عنوان منطقه حفاظت تندوره قرق گردید و در اسفند ماه سال 1348 به پارک وحش تندوره تغییرنام یافت. در خرداد ماه سال 1350 قسمتی از شرق (ناحیه مجاور گردنه الله‌اکبر) حذف و در بهمن ماه سال 1353 عنوان پارک ملی تندوره به منطقه داده شد.

پارک ملی تندوره از نظر تاریخی نیز حایز اهمیت بوده ودر گذشته نه چندان دور راه ارتباطی درگز به قوچان از این منطقه می‌گذشته‌است.

در این منطقه بازمانده‌های سکونت در دورانهای گذشته به چشم می‌خورد که از آنجمله می‌توان به آثار باقی‌مانده از دژی قدیمی به نام قلعه رجبه اشاره نمود که بنا بر مشهور قدمت آن به قبل از اسلام بر می‌گردد.

حیات وحش

جانوران

از 7 گونه گربه‌سان ایران 5 گونه یعنی پلنگ ایرانی، گربه جنگلی، گربه دشتی، گربه پالاس و سیاه‌گوش اورآسیا در این منطقه زندگی می‌کنند. این منطقه بهترین زیستگاه پلنگ در ایران است به‌طوری که در سال 1370 تعداد 134 قلاده پلنگ در آن دیده شد و جمعیت آن در سال 1387 نزدیک به 60 قلاده برآورد می‌شود.

طعمه اصلی پلنگ کل و بز است. از سمداران منطقه هم می توان به بز وحشی که گله‌های 100-150 رأسی آن در ارتفاعات منطقه دیده می‌شود و گوسفند وحشی که از گونه قوچ و میش اوریال و خالص‌ترین نژاد این گونه در ایران است، اشاره کرد. شمار قوچ و میش‌های پارک را در سال 1356 حدود 6000 رأس برآورد کرده‌اند و اکنون جمعیت گوسفندان وحشی پارک بالغ بر 4000 رأس است.

گراز از دیگر علف‌خوران پارک است که به تعداد زیاد در مناطق مختلف به‌ویژه شمال پارک زیست می‌کند. گرگ هم در قسمت‌های نسبتاً کم‌ارتفاع پارک و محدوده‌های مشرف بر روستاهای اطراف به صورت منفرد و یا دسته‌های 2 تا 5 قلاده‌ای دیده می‌شود و در فصل زمستان بیشتر از قوچ و میش و کل و بز و در تابستان بیشتر از گله گوسفندان اهلی تغذیه می‌کند.

روباه قرمز، شغال، سمور سنگی، کفتار، رودک و انواع جوندگان همچون پیکا و تشی از دیگر پستانداران این منطقه‌اند.

پارک ملی تندوره از نظر تنوع گونه‌های پرندگان بسیار غنی است. پرندگان بیشتر در نواحی پست و حاشیه‌ای پارک و داخل دره‌ها و نزدیک به چشمه‌سارها دیده می‌شوند.

کورکور، سارگپه پابلند، عقاب دشتی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، لیل، کوکر، مرغ حق، شبگرد بلوچی، بادخورک معمولی، بادخورک کوهی، زنبورخور معمولی، هدهد، چکاوک طوقی، پپت خاکی و سنگ‌چشم دم‌سرخ گروهی از پرندگان مهاجر به پارک را تشکیل می‌دهند.

تعدادی از گونه‌های مهم بومی منطقه عبارتند از: دلیجه، کبک، تیهو، قرقاول، بلدرچین معمولی، کبوتر چاهی، قمری، یاکریم، چکاوک شاخ‌دار، چکاوک آسمانی، دم‌جنبانک ابلق، قرقی، سسک، سار، زاغی، کلاغ گردن‌بور، کلاغ ابلق، الیکایی، توکای سیاه، زردپره کوهی، زردپره مزرعه، انواع جغد و سهره سینه‌سرخ.

خزندگان این پارک هم شامل 9 گونه مار غیر سمی، 4 گونه مار نیمه سمی، 5 گونه مار سمی، 6 گونه سوسمار و لاک‌پشت می‌شوند.

کفچه مار، دال، قرقاول بال‌سفید و هما از گونه‌های در خطر انقراض تندوره محسوب می‌شوند.

گیاهان

پوش گیاهی پارک نیز بسیار متنوع است و تاکنون 373 گونه از 60 تیره در این پارک شناسایی شده‌است. اورس، انجیر، بید، نسترن، گوجه وحشی، کرکو، درمنه، گون، کلاه میرحسن، باریجه، آنقوزه، کندل، زیره سیاه، کتان وحشی، آویشن، انواع گرامینه، آلبالوی وحشی، شیر خشت، زرشک، انواع گیاهان یکساله مرتعی و گیاهان با ارزش داروئی از مهمترین گونه‌های گیاهی این پارک است.