نگاهی به فیلم قسم : همیشه قصاص آخرین راه نیست

شنبه 20 بهمن 1397

نگاهی به فیلم قسم

اختصاصی آسمونی نقد از نرگس خرقانی منتقد سینما

فیلم قسم دومین فیلم سینمایی محسن تنابنده در مقام کارگردان بعد از فیلم گینس است. با توجه به اینکه در چند سال اخیر محسن تنابنده نویسنده و بازیگر سریال طنز و معروف پایتخت نیز بوده، همین باعث شده است که این تصور ایجاد شود که فضای فیلم های سینمایی این کارگردان نیز طنز باشد، اما دو فیلم تنابنده حال و هوای طنز ندارند و فیلم هایی جدی هستند. به خصوص فیلم قسم که به موضوع قضاوت، قصاص و دیه پرداخته است، موضوعی که این روزها مورد علاقه بسیاری از کارگردانان است و ما شاهد چند فیلم با این موضوعیت در جشنواره امسال بودیم. بیشتر فضای فیلم در یک اتوبوس و با حضور بیش از سی بازیگر می گذرد که از گرگان برای یک دادگاه به مشهد می روند. مدیریت یک فضای محدود با تعداد زیادی بازیگر کار ساده ای نیست، اما از آنجا که تنابنده پیش از این نویسندگی سریال شلوغ و پر بازیگر پایتخت را داشته است در این فیلم هم به خوبی توانسته این همه بازیگر را مدیریت کند و دکوپاژ قابل قبولی برای این صحنه های فیلم در نظر گرفته است تا فیلم اسیر تکرار نشود و تماشاگر نیز دچار خستگی.

به جز حسن پورشیرازی و مهناز افشار و چند صحنه محدود سعید آقاخانی، بقیه بازیگران این لوکیشن شلوغ، بازیگران ناشناخته یا نابازیگر هستند. اما محسن تنابنده در این بخش هم به خوبی توانسته که بازی همه را به صورت یکسان و همسطح هدایت کند که از این منظر نیز مطمئنا کار ساده ای پیش روی کارگردان فیلم نبوده است. در طول مسیر اعضای فامیل حاضر در اتوبوس مرتبا با هم در حال صحبت هستند و از لابه لای این صحبت ها و دیالوگ ها به مرور داستان فیلم شکل می گیرد و مشخص می شود که این افراد برای اجرای قسامه که یک حکم شرعی است به مشهد می روند. همین نکته این فیلم از دیگر فیلم هایی که درباره قصاص ساخته شده است متمایز می‌کند. زیرا درباره یکی از احکامی است که شاید بسیاری از مردم عادی اطلاع دقیقی از آن ندارند. به مرور زمان متوجه دلایل آدم های مختلف درباره قسم خوردن می شویم.

مثلا یکی از خواهرهای مقتول با نقش آفرینی مهناز افشار می خواهد با گناهکار شدن قاتل او را قصاص کند اما خواهر دیگر می خواهد پول دیه را بگیرد! مهناز افشار که به عنوان خواهر مقتول بعد از پنج سال پیگیری دادگاه ها، تلاش زیادی برای جمع کردن افراد فامیل کرده است و می خواهد حتما شوهرخواهرش که ظاهرا قاتل است قصاص شود. با حضور سعید آقاخانی در نقش همسر مهناز افشار متوجه می شویم که او به شدت با مراسم قسام و پس از آن قصاص مخالف است و می خواهد به هر شکل ممکن جلوی این کار را بگیرد. همین ها باعث درگیری میان مهناز افشار و همسرش می شود. با تکرار این درگیری ها تا حدی فیلم به ورطه تکرار می افتد و در مواردی حتی خسته کننده هم می شود.

اما طنابنده در مقام نویسنده، درست زمانی که ریتم فیلم در حال کند شدن است با ایجاد یک غافلگیری هم فیلم را از تکرار نجات می دهد و هم اینکه پایان بندی بسیار خوب برای فیلمش را رغم می زند. از این حیث می توان پایان بندی فیلم قسم را یکی از بهترین پایان بندی های این دوره از جشنواره فیلم فجر دانست. خصوصا در دوره ای که کارگردانان به دلیل مشکل پایان بندی رو آورده اند به پایان های عجیب و باز! همچنین فیلم قسم یکی از بهترین فیلم هایی است که درباره قصاص در سینمای ایران تا به امروز ساخته شده و با دلایل کافی و قابل قبول بدون پیام های اخلاقی و صحنه های اشک و گریه به بیننده نشان می دهد که همیشه حقیقت آنچه که فکر می کنید نیست و بنابراین قصاص آخرین راه نیست. اختصاصی آسمونی نقد از نرگس خرقانی منتقد سینما