تعطیلات تابستانی بچه ها

آسمونی : سال‌ها پیش، وقتی دوران درس و مدرسه را سپری می‌کردیم، تمام هوش و حواس‌مان به تابستان و تعطیلات بود اما تابستان که می‌آمد، پدر و مادر به ما اخطار می‌دادند که قرار نیست این سه ماه را عاطل و باطل بگذرانیم و آخرش ناچار در کلاس‌های تقویتی و متفرقه ثبت‌نام می‌کردیم.اما این روزها والدین، حتی بیش از گذشته، نگران اوقات فراغت فرزندان خود هستند و گاهی با همسایه و اقوام هم در همین زمینه رقابت نیز می‌کنند. شما جزو کدام گروه از والدین هستید: دوست دارید فرزندتان به کلاس تابستانی برود و او در برابر خواست شما مقاومت می‏کند یا برعکس، می‏خواهید به عهده خودش بگذارید تا میان «در خانه ماندن» و «کلاس رفتن»، یکی را انتخاب کند؟

در هر دو صورت، باید مزایا و معایب این روش‌‌ها را بدانید تا بتوانید درست تصمیم بگیرید. دکتر محمد ولی سهامی، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، کمک‌مان می‌کند تصمیم بهتری در همین رابطه بگیریم.
با رسیدن فصل تابستان، بسیاری از خانواده‌ها فرزندان‌شان را مجبور می‌کنند به کلاس‌های مختلف بروند تا اوقات فراغت‌شان به بطالت نگذرد. آیا این، کار درستی است؟

این روزها پدرها و مادرها بنابه دلایل مختلف سعی دارند به اجبار فرزندشان را به کلاس‏های تابستانی بفرستند اما این بزرگ‌ترین اشتباه خانواده‌ها است، چرا که دانش‌آموز باید در اثر احساس نیاز خودش به این کلاس‏ها برود. البته شرکت در کلاس‏های تابستانی اگر همراه با فشار روانی خانواده باشد، تاثیر ‌نامطلوبی هم به جا می‏گذارد.

یعنی باید تصمیم را به عهده خود بچه‌ها بگذاریم؟

خانواده می‏تواند با جملاتی مانند «بهتر نیست برای اوقات فراغت‌ات برنامه‌ریزی کنی؟» و به حالت پیشنهاد فرزندش را به این کار ترغیب کند. در واقع خانواده باید نقش راهنمایی و هدایت را ایفا کند، نه تصمیم‌گیری. از طرف دیگر باید در نظر بگیریم که بچه‏ها در طول سال تحصیلی فشارهای روانی زیادی را بابت انجام تکالیف مدرسه، امتحانات و رعایت نظم و مقررات مدرسه متحمل می‏شوند و فشار مضاعف بر آنها واقعا روا نیست، چرا که تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد بچه‌هایی که هر روز صبح زود از خواب بیدار می‌شوند و آرزوی یک ساعت خواب صبح در روزهای تابستان را دارند، بیشتر از سایر بچه‌ها افسرده می‌شوند و موفقیت کمتری هم به دست می‌آورند.
یعنی شرکت در کلاس‌های تابستانی فایده‌ای برای بچه‌ها ندارد و باید آنها را به حال خود واگذار کنیم تا هر طور دوست دارند فصل تعطیلات را پشت سر بگذارند؟

اگر از جنبه منفی کلاس‏های تابستانی تحمیلی بگذریم، شرکت بچه‏ها در این کلاس‏ها مزایای غیرقابل انکاری دارد. بعضی بچه‏ها ترجیح می‏دهند که تمام تعطیلات را در خانه و پای تلویزیون و کامپیوتر بگذرانند که این موجب بی‌تحرکی، انزوای اجتماعی، کسالت و درون‌گرایی می‏شود اما همین که بچه بداند هفته‏ای دو روز برای مثال، باید 9 صبح به کلاس شنا برود، الزام به تحرک و فعالیت را احساس می‏کند. شرکت در کلاس‏های تابستانی می‏تواند موجب تقویت اعتماد به نفس و بهبود روابط اجتماعی کودکان شود. از طرف دیگر انتخاب کلاس‏ها اگر درست انجام شود، می‏تواند موجب رشد استعدادها و جهت‌دهی مثبت به توانایی‏های دانش‌آموزان شود.

پس نظارت خانواده روی فراغت جوانان لازم است؟

صددرصد. اصل، تسلسل و استمرار است، یعنی اگر خانواده‌ای مدام کوشش کند ولی در چنین لحظاتی فرزندش را رها کند، ممکن است خطرآفرین باشد. اگر هم قرار است فراغت نقش آزادی داشته باشد، پس نظارت مستقیم و اجبار هم نمی‌تواند همیشه موثر باشد اما نظارت از راه دور، نظارت نامریی و با رعایت احترام و ایجاد گزینه‌های مطلوب یک اصل درست کار در خانواده است.
از کجا بفهمیم که باید فرزندمان را در چه کلاسی ثبت‌نام کنیم و اصلا او چه استعدادی دارد؟

کلاس‏های تابستانی بسیار متنوع اند؛ مانند کلاس‏های ورزشی، هنری و ‌آموزشی. اینکه دانش‌آموز دوست دارد در چه رشته‏ای فعالیت کند، مهم‏ترین نکته است اما روان‌شناسان معمولا کلاس‏های‌آموزشی و کلاسیک مانند زبان را برای تابستان توصیه نمی‏کنند، به ویژه برای بچه‌‌هایی که فشارهای درسی و انضباطی را تجربه کرده باشند و برای بچه‏های دبستانی این قبیل کلاس‏ها توصیه نمی‏شود. این دانش‌آموزان در تابستان نیازمند بازسازی روانی هستند، نه کلاس‏های سنگین‌آموزشی که مسوولیت‏های دیگری را به آنها تحمیل می‏کند. ما برای این بچه‏ها کلاس‌‌های مفرح و شاد مانند شنا را توصیه می‏کنیم.

البته نوع کلاس باید با توجه به شرایط روانی، سنی و تفاوت‏های فردی وعلایق دانش‌آموزان انتخاب شود. از طرفی بسیاری از تست‌های روان‌شناسی حتی در سنین پایین نیز موجب بروز استعدادهای کودک می‌شود و والدین می‌توانند بفهمند که فرزندشان چه توانایی و استعدادی دارد. در عین حال، برخی والدین تمام ساعت‏های روز فرزندشان را با انواع کلاس‏های تابستانی پر می‏کنند اما این کلاس‏ها موجب کاهش بازدهی آنها می‏شوند و حس خشم و انتقام‌جویی را در بچه ایجاد می‏کنند. بهترین حالت این است که بچه‏های مقطع دبستان را در یک کلاس ورزشی یا هنری ثبت‌نام کنیم و دانش‌آموزان مقاطع راهنمایی و دبیرستان را در حداقل دو کلاس. به دانش‌آموزانی که نزدیک کنکور هستند و در طی تابستان کلاس‌‌های‏ کنکور را تجربه می‏کنند، توصیه می‏شود برای آرام‌سازی روانی، در یک کلاس تفریحی و ورزشی شرکت کنند.

شاید همه خانواده‌ها امکان اقتصادی گذران اوقات فراغت را نداشته باشند و یا بنا به دلایلی فرزندشان را در کلاس‌های تابستانی ثبت‌نام نکنند. در این صورت می‌توان یک اوقات فراغت مطلوب را در خانه پایه‌ریزی کرد؟

فراغت لزوما یک پدیده گران‌قیمت نیست. این نیست که مثلا فرزندمان را در فلان کلاس با کلی خرج ثبت‌نام کنیم. کارهای خیلی ارزان و ساده‌ای هم می‌شود انجام داد. مثلا ساخت یک کلکسیون کبریت ساختن، جمع‌آوری مجموعه تمبر، انجام بازی‌های خانوادگی مثل دبرنا، چیدن پازل‌های هزار تکه‌ای، اسم و فامیل، منچ و... متاسفانه ما فرزندان‌مان را برای این عادت‌های زیبا تربیت نکرده‌ایم و این کوتاهی از طرف خانواده از یک طرف و کوتاهی از طرف جامعه از طرف دیگر مشکلات زیادی را به وجود خواهد آورد. البته در این شرایط زندگی آپارتمان‌نشینی چندان هم بد نیست که با سایر همسایه‌ها برنامه‌ریزی کنیم و برای عصرهای تابستانی برنامه‌های خانوادگی ترتیب دهیم؛ مثلا دور هم جمع شویم، شام بخوریم، بازی‌های گروهی مانند وسطی، طناب‌کشی و... انجام دهیم و در کنار یکدیگر اوقات خوشی را سپری کنیم.