نظر علمی در مورد ماسک و پیشگیری از کرونا

پس از شیوع ویروس کرونا، پوشش ماسک در بسیاری از کشورهای جهان، اجباری شد.

در ادامه ی این پست علمی آسمونی به نقل از زومیت، نظر علم در رابطه با استفاده از ماسک را ببینید.

علم از این موضوع حمایت می‌کند که پوشش‌های صورت در جریان دنیاگیری ویروس کرونا موجب نجات جان مردم می‌شود؛ ولی مباحثه درمورد آن همچنان ادامه دارد.

ماسک‌ها نماد رایج دنیاگیری کووید 19 هستند که تاکنون حدود 35 میلیون نفر را بیمار کرده و جان بیش از یک میلیون نفر را گرفته است. در بیمارستان‌ها و مراکز مراقبت‌های بهداشتی دیگر، استفاده از ماسک‌های درجه پزشکی به‌وضوح انتقال ویروس SARS-CoV-2 را کاهش می‌دهد؛ اما درمورد انواع ماسک‌های مورد استفاده‌ی عموم، داده‌ی منظمی در دست نیست.

علم از استفاده از ماسک حمایت می‌کند و مطالعات اخیر نشان می‌دهند که ماسک‌ها از طرق مختلف موجب نجات جان انسان‌ می‌شوند: آن‌ها احتمال انتقال و ابتلا به ویروس کرونا را کاهش می‌دهند و درصورت ابتلا به بیماری، ممکن است شدت عفونت را کاهش دهند. اما شواهد درمورد میزان تأثیر و زمان مناسب استفاده از آن‌ها قطعیت کمتری دارد. انواع مختلفی از ماسک‌‌ها وجود دارد که در محیط‌های مختلف استفاده می‌شود. مباحثی درمورد تمایل افراد برای پوشیدن یا استفاده‌ی صحیح از آن‌ها وجود دارد. حتی پاسخ دادن به این سؤال که چه نوع مطالعه‌ای می‌تواند اثر بخشی آن‌ها را به‌طور قطعی ثابت کند، دشوار است.

در آغاز دنیاگیری، کارشناسان پزشکی فاقد شواهد خوبی درمورد نحوه‌ی انتشار SARS-CoV-2 بودند و به‌اندازه‌ی کافی علم نداشتند تا بتوانند برای عموم مردم توصیه‌های جدی درمورد پوشیدن ماسک ارائه دهند. ماسک استاندارد برای استفاده در محیط‌های مراقبت‌های بهداشتی ماسک‌های تنفسی N95 است که با هدف فیلتر کردن 95 درصد از ذرات معلق موجود در هوا با اندازه‌ی 0/3 میکرومتر و بیشتر، طراحی شده است. با گسترش دنیاگیری، کمبود این ماسک‌های تنفسی پیش آمد و موجب طرح این سؤال شد: آیا عموم مردم باید از ماسک جراحی یا ماسک‌ پارچه‌ای استفاده کنند؟

کیت گرابوفسکی، اپیدمیولوژیست بیماری‌های عفونی در دانشکده پزشکی جانز هاپکینز، می‌گوید: «این‌ها مواردی است که معمولا در کارآزمایی‌های بالینی متوجه آن‌ها می‌شویم. اما زمانی برای انجام این کار نداشتیم.» بنابراین دانشمندان به مطالعات مشاهده‌ای و آزمایشگاهی تکیه کرده‌اند. همچنین شواهد غیرمستقیمی از بیماری‌های عفونی دیگر وجود دارد. گرابوفسکی می‌گوید: «با درنظر گرفتن همه‌ی موارد، من متقاعد شده‌ام که ماسک‌ها اثر دارند.»

اعتماد به ماسک‌ها در ماه جون با انتشار اخباری درباره‌ی دو آرایشگر در میسوری که آزمایش آن‌ها برای کووید 19 مثبت شده بود، افزایش یافت. این دو فرد هنگام کار از پوشش صورت پنبه‌ای دولایه یا ماسک جراحی استفاده می‌کردند. اگرچه آن‌ها عفونت را به اعضای خانواده‌ی خود منتقل کردند، به‌ نظر می‌رسید مشتریان آن‌ها در امان مانده باشند.

سرنخ‌های دیگری درمورد اثربخشی ماسک‌ها از اجتماعات گسترده حاصل شد. در اعتراضات «جان سیاه‌پوستان مهم است» در آمریکا، بیشتر حاضران ماسک پوشیده بودند. به‌نظر نمی‌رسید این رویدادها موجب افزایش عفونت‌ها شده باشد، اما ویروس کرونا در اواخر ماه جون در اردویی تابستانی در جورجیا که در آن کودکان شرکت‌کننده ملزم به استفاده از ماسک نشده بودند، به‌شدت منتشر شد. البته در این مورد باید به چند نکته توجه داشت: معترضان در فضای باز حضور داشتند که خطر انتقال کووید 19 در آن کمتر است؛ درحالی‌که شرکت‌کنندگان در اردو هنگام شب از خوابگاه‌های مشترکی استفاده می‌کردند. علاوه‌بر‌این، از آن‌جایی که بسیاری از افراد غیرمعترض در جریان اجتماعات در خانه‌های خود مانده بودند، این مسئله ممکن است انتقال ویروس را در جامعه کاهش داده باشد.

تجزیه‌و‌تحلیل‌های دقیق‌تر به شواهد مستقیم افزود. مطالعه‌ی پیش‌چاپی در اوایل ماه آگوست، نشان می‌داد افزایش هفتگی نرخ مرگ‌و‌میر در مکان‌هایی که در آن‌ها استفاده از ماسک معمول بود، در مقایسه ‌با مناطق دیگر چهار برابر پایین‌تر بود. مطالعه‌ی دیگری اثر دستور استفاده از ماسک را در مناطق مختلف آمریکا در ماه‌های آوریل و مه بررسی کرد. پژوهشگران تخمین زدند که استفاده از ماسک رشد موارد کووید 19 را تا 2 درصد در روز کاهش داده است. آن‌ها می‌گویند دستور استفاده از ماسک ممکن است از حدود 450 هزار مورد عفونت پیشگیری کرده باشد. جرمی هوارد از دانشگاه سانفرانسیسکو در کالیفرنیا، می‌گوید مجبور نیستید محاسبات پیچیده‌ای انجام دهید تا متوجه شوید استفاده از ماسک اثر دارد.

اما چنین مطالعاتی متکی ‌بر این فرضیات هستند که دستور پوشیدن ماسک اجرا می‌شود و مردم به‌درستی از آن‌ها استفاده‌ می‌کنند. علاوه‌بر‌این، استفاده از ماسک غالبا هم‌زمان با تغییراتی دیگری مانند محدودیت در تجمعات است. گرابوفسکی می‌گوید با حذف محدودیت‌ها، مطالعات مشاهده‌ای ممکن است بتواند اثر ماسک را از اثر مداخلات دیگر جدا کند.

اگرچه دانشمندان نمی‌توانند بسیاری از متغیرهای مخدوش‌کننده در جوامع انسانی را کنترل کنند، در مطالعات حیوانی قادر به کنترل متغیرهای مختلف هستند. پژوهشگرانی به سرپرستی کوک یانگ یون از دانشگاه هنگ‌کنگ همسترهای عفونی و سالم را در قفس‌های مجاور قرار دادند و دیواره‌هایی از جنس ماسک جراحی برخی از حیوانات را از دیگران جدا می‌کرد. طبق مقاله‌ی منتشرشده در ماه مه، بدون مانع، حدود دوسوم از حیوانات سالم دچار SARS-CoV-2 شدند؛ اما فقط حدود 25 درصد از حیوانات محافظت‌شده به‌وسیله‌ی مواد ماسک عفونی شدند و مواردی که عفونی شدند نسبت ‌به همسایگانشان که دیواره‌ی ماسکی اطرافشان نبود، به بیماری خفیف‌تری مبتلا شدند. این یافته‌ها نیز نشان می‌دهد ماسک از فرد استفاده‌کننده و همچنین از دیگران محافظت می‌کند.

مونیکا گاندی، پزشک بیماری‌های عفونی در دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو، می‌گوید:

استفاده از ماسک نه‌تنها از شما دربرابر عفونت محافظت می‌کند، بلکه از بیماری شدید نیز پیشگیری می‌کند.

گاندی یکی از نویسندگان مقاله‌ای است که در اواخر ماه جولای منتشر شد و حاکی‌از آن بود که استفاده از ماسک باعث کاهش مقدار ویروسی می‌شود که فرد ممکن است دریافت کند و این امر منجر به عفونت‌های خفیف‌تر یا حتی بدون علامت می‌شود. وی پیشنهاد کرد که مقدار ویروس بیشتر منجر به پاسخ التهابی تهاجمی‌تری می‌شود.

پل دیگارد، ویروس‌شناس دانشگاه ادینبورگ، می‌گوید:

این ایده که قرار گرفتن درمعرض ویروس بیشتر منجر به عفونت بدتر می‌شود، کاملا منطقی و علت دیگری برای پوشیدن ماسک است.

گاندی به مزیت احتمالی دیگری نیز اشاره می‌کند:

اگر افراد بیشتری به موارد خفیف مبتلا شوند، ممکن است به تقویت ایمنی در سطح جمعیت بدون افزایش بار بیماری شدید و مرگ کمک کند.

بحث ماسک‌ها ارتباط نزدیکی با سؤال بحث‌برانگیز دیگری دارد: ویروس چگونه در هوا سفر می‌کند و عفونت را منتشر می‌کند؟ لحظه‌ای که فرد نفس می‌کشد یا حرف می‌زند، عطسه یا سرفه می‌کند، اسپری ریزی از ذرات مایع را وارد هوا می‌کند. بعضی از آن‌ها بزرگ و حتی قابل مشاهده هستند و به آن‌ها قطرات گفته می‌شود. برخی دیگر میکروسکوپی هستند و به آن‌ها هواپخش یا آئروسل گفته می‌شود. ویروس‌ها روی این ذرات سوار می‌شوند. اندازه‌ی ذرات، رفتار آن‌ها را تعیین می‌کند. قطره‌ها می‌توانند در هوا پرتاب شوند و روی چشم، بینی یا زبان فرد مجاور فرود آیند و موجب عفونت شوند. اما نیروی جاذبه سریعا آن‌ها را به‌سمت پایین می‌کشد. برعکس، هواپخش‌ها می‌توانند برای چند دقیقه تا چند ساعت در هوا معلق بمانند و مانند دود سیگار در فضای اتاق فاقد تهویه پراکنده شوند.

پیامد این امر ازنظر توانایی ماسک برای پیشگیری از انتقال کووید 19 چیست؟ قطر خود ویروس چیزی حدود 0/1 میکرومتر است. اما از آن‌جایی که ویروس به‌تنهایی بدن را ترک نمی‌کند، لازم نیست که ماسک برای مؤثر بودن مانع چنین ذرات کوچکی باشد. مورد مهم‌تر، هواپخش‌ها و قطرات حامل پاتوژن‌ها هستند که دارای اندازه‌ای از حدود 0/2 میکرومتر تا صدها میکرومتر هستند. خوزه لوئیس خیمنز، شیمیدان دانشگاه کلرادو، بولدر می‌گوید بیشتر آن‌ها دارای قطر 1 تا 10 میکرومتر هستند و می‌توانند به‌مدت زیادی در هوا بمانند.

دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که کدام اندازه از ذرات در انتقال کووید 19 بیشترین اهمیت را دارد. بسیاری بر این باورند که انتقال بدون علامت در دنیاگیری کووید 19 نقش اصلی را دارد که نشان می‌دهد ویروس‌ها معمولا سوار بر قطرات حاصل از سرفه و عطسه حرکت نمی‌کنند. با این استدلال، هواپخش‌ها می‌توانند ابزار اصلی انتقال باشند. بنابراین، ارزش دارد که بررسی کنیم کدام ماسک‌ها دربرابر هواپخش‌ها ممانعت ایجاد می‌کنند.

حتی ماسک‌های تنفسی N95 در دنیای واقعی از امتیاز 95 درصد خود مقداری عقب هستند و درواقع حدود 90 درصد از هواپخش‌های دارای حداقل اندازه‌ی 0/3 میکرومتر را فیلتر می‌کنند. طبق پژوهشی منتشرنشده، ماسک‌های N95 که دریچه‌ی بازدم ندارند، نسبت مشابهی از هواپخش‌های خروجی را مسدود می‌کنند. در مروری از مطالعات مشاهده‌ای، پژوهشگران تخمین می‌زنند که ماسک‌های جراحی و پارچه‌ای معادل آن‌ها، در محافظت از فرد استفاده‌کننده 67 درصد مؤثر هستند.

لینسی مار مهندس محیط‌زیست در دانشگاه ویرجینیاتک در بلکسبرگ و همکارانش در کار منتشرنشده‌ای، دریافتند که حتی یک تی‌شرت پنبه‌ای دربرابر نیمی از هواپخش‌های استنشاق شده و تقریبا 80 درصد از هواپخش‌های بازدم‌شده‌ی دارای اندازه‌ی 2 میکرومتر ممانعت می‌کند. او می‌گوید درمورد هواپخش‌های 4 تا 5 میکرومتر، تقریبا هر پارچه‌ای می‌تواند دربرابر این ذرات در هر دو جهت بیش از 80 درصد ممانعت ایجاد کند. او می‌افزاید چند لایه پارچه مؤثرتر است و هرچه بافت آن محکم‌تر باشد، بهتر است. مطالعه‌ی دیگری نشان داد که ماسک‌های دارای لایه‌هایی از مواد مختلف (مانند پنبه و ابریشم) درمقایسه‌با ماسک‌هایی که فقط از یک ماده ساخته شده‌اند، در گرفتن هواپخش‌ها عملکرد بهتری دارند.

کریستین بن پژوهشگر بهداشت جهانی در دانشگاه جنوبی دانمارک با مهندسان دانمارکی کار کرد تا طرح ماسک پارچه‌ای دولایه‌ی آن‌ها را آزمایش کند. به‌گفته‌ی بن، ماسک آن‌ها تنها دربرابر 11 تا 19 درصد از هواپخش‌های تا 0/3 میکرومتر ممانعت ایجاد می‌کرد. اما به‌گفته‌ی مار و خیمنز، ازآن‌جا که بیشترین انتقال احتمالا ازطریق ذرات دارای اندازه‌ی حداقل یک میکرومتر رخ می‌دهد، ممکن است تفاوت واقعی در کارآیی ماسک‌های N95 و ماسک‌های دیگر زیاد نباشد.

اریک وستمن، پژوهشگر دانشکده پزشکی دانشگاه دوک در دورهام در کارولینای شمالی، نویسنده‌ی همکار مطالعه‌ای است که در ماه آگوست منتشر شد و روشی را برای آزمایش کارآیی ماسک‌ها ارائه کرده بود. تیم او از دوربین‌های گوشی‌ هوشمند و لیزر برای مقایسه‌ی عمکرد 14 ماسک جراحی و پارچه‌ای مختلف ازنظر ممانعت دربرابر قطرات هنگام صحبت کردن استفاده کرد. وی با اشاره به عملکرد ماسک‌های پارچه‌ای و جراحی گفت:

من اطمینان داشتم که بسیاری از ماسک‌هایی که استفاده می‌کنیم، اثر دارند.

اما به‌نظر می‌رسید گترهای نازک پلی‌استر و اسپندکس گردن (شال‌های گردن کشسانی که می‌توانند تا روی بینی و دهان کشیده شوند) واقعا اندازه‌ی قطرات آزادشده را کاهش می‌دهند که به‌گفته‌ی وستمن، بدتر از این است که چیزی نپوشیم. البته، مار و گروهش ازجمله دانشمندانی بودند که با آزمایش‌ها خود پاسخ دادند و نشان دادند گترهای گردن بیشتر قطرات بزرگ را مهار می‌کنند.

پرسش‌های مربوط به ماسک‌ها فراتر از زیست‌شناسی، همه‌گیرشناسی و فیزیک است. رفتار انسان ازنظر نحوه‌ی عملکرد ماسک‌ها در دنیای واقعی نقش مهمی دارد. مایکل اوسترهولم مدیر مرکز پژوهش‌های بیماری‌های عفونی و سیاست در دانشگاه مینه‌سوتا می‌گوید: «من نمی‌خواهم فردی که عفونی است در منطقه‌ا‌ی پرازدحام درحالی‌که یکی از این پوشش‌های پارچه‌ای را پوشیده است، احساس اطمینان کند.» برخی شواهد نشان می‌دهد پوشیدن ماسک ممکن است موجب شود که فرد استفاده‌کننده از ماسک و اطرافیان او در رعایت اقدامات دیگری مانند فاصله‌گیری اجتماعی بهتر عمل کنند. شاید ماسک‌ مسئولیت مشترک آن‌ها را یادآور شود.

در کشور آمریکا، استفاده از ماسک از اواخر ماه ژوئیه در حد 50 درصد ثابت مانده است که البته نسبت‌به ماه‌های مارس و آوریل 30 درصد افزایش یافته است. تئو ووس پژوهشگر سیاست‌های بهداشت در دانشگاه واشینگتن می‌گوید: «موارد بسیار بیشتری وجود دارد که ما می‌خواهیم بدانیم. اما باتوجه‌به اینکه پوشیدن ماسک مداخله‌ای ساده و ارزان با اثر بالقوه‌ی زیاد است، چه کسی نمی‌خواهد از آن استفاده کند؟»

آن‌چه مردم را بیشتر سردرگم می‌کند، مطالعات بحث‌برانگیز و پیام‌های مختلط است. مطالعه‌ای در ماه آوریل نشان داد که ماسک‌ها بی‌تأثیر هستند که البته در ماه جولای استرداد شد. مورد دیگری در ماه جون منتشر شد که از پوشیدن ماسک حمایت می‌کرد اما دانشمندان روش انجام مطالعه را مورد انتقاد قرار دادند.

سازمان جهانی بهداشت و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها ابتدا از توصیه استفاده گسترده از ماسک خودداری کردند که تاحدودی به خاطر ترس از کمبود لوازم مورد نیاز کارکنان مراقبت‌های بهداشتی بود. در ماه آوریل، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه کرد که وقتی نمی‌توانید فاصله فیزیکی را رعایت کنید، ماسک بزنید. سازمان جهانی بهداشت نیز در ماه جون این توصیه را ارائه کرد.

گروه کریستین بن درحال ثبت‌نام حدود 40 هزار نفر از گینه‌بیسائو هستند و به‌طور تصادفی نیمی از خانوارها را برای دریافت ماسک‌های پارچه‌ای دولایه انتخاب می‌کنند. این تیم سپس افراد را به‌مدت چند ماه مورد پیگیری قرار می‌دهد تا نرخ استفاده از ماسک را با نرخ بیماری شبه کووید 19 مقایسه کند. هر خانوار مشاوره‌ای درمورد چگونگی محافظت از خود دربرابر کووید 19 دریافت خواهد کرد (کسانی که در گروه کنترل قرار دارند اطلاعاتی درمورد استفاده از ماسک دریافت نمی‌کنند.)

برخی دانشمندان می‌گویند برای دیدن نتایج مطالعه‌ی مذکور هیجان زده‌اند. اما دیگران نگرانند که چنین آزمایش‌هایی بی‌فایده بوده و از جمعیتی آسیب‌پذیر بهره‌برداری می‌کنند. اریک توپول، مدیر مؤسسه تحقیقات اسکریپس در لا هویا در کالیفرنیا می‌گوید: «شما نمی‌توانید کارآزمایی‌های تصادفی را درمورد همه چیز انجام دهید و در مواردی نباید این کار را انجام دهید.» همان‌طور که گاهی پژوهشگران بالینی می‌گویند چترهای نجات نیز هرگز در کارآزمایی کنترل‌شده تصادفی آزمایش نشده‌اند. اما بن از کار خود دفاع می‌کند و توضیح می‌دهد که افراد گروه کنترل نیز از اطلاعات مرتبط با کووید 19 بهره‌مند می‌شوند و در پایان مطالعه ماسک دریافت می‌کنند. او می‌گوید باتوجه‌به چالش تولید و توزیع ماسک، گروه او تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند به تعداد کافی ماسک برای همه‌ی افراد مطالعه تهیه کند.

گاندی در رابطه ‌با استفاده از ماسک می‌گوید:

این تنها راه‌حل نیست؛ اما فکر می‌کنم رکن بسیار مهمی از کنترل دنیاگیری است.

همان‌طور که دیگارد می‌گوید:

ماسک‌ها اثر دارند اما خطاناپذیر نیستند. بنابراین فاصله‌ی خود را با دیگران حفظ کنید.