
کاخ موزه سعد آباد
کاخ موزه سعد آباد
به گزارش آسمونی مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد به مجموعه عمارتها و کاخهایی گفته میشود که در دربند، شمالیترین و خوش آب و هواترین منطقه تهران در زمینی به مساحت 110 هکتار بنا شدهاست. این مجموعه دارای حدود 180 هکتار جنگل طبیعی، چشمهسارها، قناتها، باغستانها، گلخانهها و خیابان است. این عمارت از شمال با کوههای البرز، از شرق با گلابدره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رودخانه جعفرآباد، از وسط محوطه کاخ میگذرد. میانگین دمای سالانه این منطقه 12٫9 درجه سانتیگراد برآورد شدهاست؛ و در ارتفاع 1650 تا 1800 متری از سطح دریا قرار دارد. در دوران پهلوی اول، سراسر باغ سعدآباد از رودخانه دربند مشروب میشد؛ ولی در دوران پهلوی دوم، به دلیل بخشیدن آب رودخانه در نیمی از شبانهروز به رعایا، و کافی نبودن این میزان آب رودخانه برای آبیاری سراسر مجموعه، از دوازده رشته قنات قدیمی و جدیدالاحداث استفاده گردید.
مجموعه سعدآباد، چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کردهاست. سعدآباد در دوره قاجار بنا شد و سکونتگاه تابستانی (ییلاق) شاهان این سلسله بودهاست. پس از کودتای 1299 و تصرف آن توسط خاندان اکبری، بناها و عمارتهای متعددی در آن ساخته شد که بالغ بر 18 کاخ در ابعاد مختلف میشوند. هر یک از بناها محل سکونت یکی از افراد دودمان پهلوی بودهاست. محمدرضا پهلوی نیز در دهه 1350 در این مکان سکنی گزید؛ که در دوران اوایل سلطنت او، ساخت آن به پایان رسیدهاست. جدیدترین کاخ این مجموعه نیز کاخ لیلا پهلوی میباشد که متعلق به کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بودهاست.
پس از پیروزی انقلاب 57 این مجموعه به شکل موزه درآمد ولیکن کاخ فعلی ریاست جمهوری در جوار این مجموعه قرار دارد. از کاخ ملکه مادر نیز که متعلق به ارگان ریاست جمهوری است برای پذیرایی از مهمانان خارجی استفاده کرده
ساختمان بهمن کاخ موزه سعد آباد (کاخ بهمن)
این کاخ از بناهای دوران پهلوی دوم، از جمله زیباترین ساختمانهای مجموعه میباشد، که منزل مسکونی بهمن، پسر غلامرضا پهلوی بودهاست. این ساختمان، مجاور موزه مردم شناسی و در کنار درب شمالی دربند قرار دارد. این ساختمان، از سال 1382 به بعد، به دفتر یونسکو در ایران اختصاص یافت و دورانی، مرکز آموزشی مجموعه سعد آباد بودهاست. در حال حاضر این ساختمان به دفتر مدیریت موزه تغییر کاربری داده است.
کاخ احمد شاهی کاخ موزه سعد آباد
این کاخ، قدیمیترین کاخ موجود در مجموعه سعد آباد میباشد، که در اواخر سلطنت احمد شاه قاجار و از (سال 1297)، ساخت آن آغاز و در هنگام وزارت جنگی رضا خان، ساخت بنای آن به پایان رسید. پس از انقلاب، از این محل به عنوان پایگاه مرکزی بسیج خواهران استان تهران، استفاده میشدهاست. قرار است این محل پس از بازپسگیری از بسیج خواهران، بازسازی و آماده بازدید عمومی شود. این کاخ، در حال حاضر غیرقابل بازدید، برای عموم میباشد.
کاخ اختصاصی کاخ موزه سعد آباد
این کاخ، در سمت غرب موزه هنرهای زیبا قرار دارد. این کاخ، در سالهای اولیه بعد از انقلاب ایران، به عنوان موزه تاریخ طبیعی استفاده میشدهاست؛ ولی در حال حاضر، در اختیار نهاد ریاست جمهوری ایران میباشد، و غیرقابل بازدید، برای عموم است.
ساختمان جمهور کاخ موزه سعد آباد (کاخ ملکه مادر)
این کاخ، در دوران پهلوی، محل آخرین سالهای زندگی رضا شاه، قبل از تبعید به جزیره موریس، و محل زندگی مادر شاه (تاج الملوک) تا دوران انقلاب اسلامی ایران، بودهاست. این کاخ، در حال حاضر، در اختیار نهاد ریاست جمهوری ایران، و مخصوص اقامت مهمانان ویژه دولت ایران میباشد، و به این جهت، به ساختمان جمهور مشهور گردیدهاست. این کاخ، در حال حاضر غیرقابل بازدید، برای عموم میباشد.
کاخ سبز کاخ موزه سعد آباد (کاخ شهوند، کاخ رضا شاه پهلوی)
یکی از زیباترین کاخهای سلطنتی موجود در ایران میباشد، که در نقطهای مرتفع، در شمال غربی مجموعه سعدآباد قرار دارد. این کاخ، در ابتدا به صورت ساختمانی نیمه تمام بود که به شخصی به نام علیخان تعلق داشت و تپهای که ساختمان روی آن واقع شده بود، به همین نام معروف بود. رضا شاه، پس از اینکه ساختمان واقع بر این تپه را از علیخان خریداری کرد، کاخ کنونی را بنا نهاد و کار ساخت و تکمیل آن از زمان وزارت جنگی او، تا اوایل سلطنتش (سالهای 1301 تا 1307 خورشیدی) به طول انجامید. سرانجام، این کاخ با تلاش هنرمندان و معماران ایرانی، پس از هفت سال کار، در دو طبقه (زیر زمین و همکف) بنا گردید. رضا شاه از طبقه همکف به عنوان محل زندگی و دفتر کار خود، و از زیر زمین به عنوان انباری استفاده میکرد همچنین یک تالار غذا خوری مجلل با میز و صندلهای منقش و کنده کاری شده و همچنین ظروف نفیس چینی و سرامیک و نقره ایتالیایی مخصوص پذیرایی تشریفاتی میهمانان مورد استفاده قرار میگرفتهاست این کاخ، به دلیل استفاده از سنگهای سبز کمیاب معدن خمسه زنجان و سنگ مرمر خراسان، در نمای خارجی آن، به قصر سنگی کاخ مرمر نیز معروف است.
ملات سنگها، از جنس سرب است و مانع شکستن آنها در اثر انقباض و انبساط میشود. درب اصلی کاخ، از سمت شمال غربی به سمت رشته کوههای مرتفع البرز گشوده میشود. سر در و ستونهای ورودی کاخ، نیز از جنس سنگ مرمر خراسان، و ترکیب و تلفیقی از نقوش و موتیفهای هنر ایرانی و اروپایی است. با بازسازی و مرمت کاخ، قصر سنگی به کاخ شهوند، معروف گردید و پس از انقلاب ایران، به کاخ سبز تغییر نام داد. گچبریها و آیینه کاریهای ظریف و زیبای درون کاخ، کار دست هنرمندان ایرانی ناشناس است. تذهیب دیوارها، اثر استاد حسین بهزاد، و خاتم کاریها، حاصل کار گروهی کارگاه استاد صنیع خاتم است. مساحت زیربنای کاخ، در دو طبقه، 1203 متر مربع میباشد و معمار آن، میرزا جعفر کاشی معروف به معمارباشی بودهاست. یکی از زیباترین قسمتهای این کاخ، تالار آیینه روی تمامی آیینهها، با گلهایی از گچ تزئین شده و با قالی مشهد 70 متری زیبایی، که اثر عبدالمحمد عمواغلی است، فرش شده که دفتر کار رضا شاه نیز بودهاست. در این تالار، یک دست مبل گوبلندوز کار دست، مربوط به دوره قاجار قرار دارد. میز وسط تالار، کار کشور فرانسه و متعلق به قرن 18 میلادی است. پردهای نقره فام به چوب پردهای منبت کاری شده، پنجره تالار را مزین کردهاست. از ویژگیهای این تالار، همخوانی نقش وسط فرش، با طرح سقف است که با ابریشم خاص و ریز بافت و مدت هفت سال (سالهای 1301 تا 1307 خورشیدی) توسط استاد… و هنرمندان مشهد به طول انجامیده.
آیینه کاریهای سقف با طرح قندیل، کار هنرمندان ایرانی است. از دیگر وسایل با ارزش این کاخ، میتوان به مجسمهها و مبلهای دوره لویی شانزدهم، و نیز دو میز کنسول مربوط به دوره ناپلئون اشاره کرد. از دیگر تالارهای این کاخ که روبروی تالار آینه واقع شده و به عنوان اتاق خواب رضا شاه بوده و نبودن تخت خواب یا رخت خواب است و پنجرهای که رو به دربند با چشماندازی زیبا بازمی شود میباشد.
کاخموزه سفید کاخ موزه سعد آباد (کاخ ملت، کاخ شاه پهلوی)
به گزارش آسمونی این کاخ، بزرگترین کاخ موجود در مجموعه کاخ سعدآباد است، که بهعلت رنگ سفید نمای آن، به کاخ سفید شهرت یافتهاست. این بنا، علاوه بر آنکه اختصاص به امور اداری و تشریفاتی دوران پهلوی دارد، اقامتگاه تابستانی شاه و همسرش فرح، به حساب میآمد. این کاخ، شامل 54 واحد مختلف، از جمله 10 تالار تشریفاتی میباشد که وسیعترین آن، تالار کاخ میباشد، که سفره خانهای به مساحت 220 متر مربع دارد. بنای کاخ، به دستور رضاشاه، در سال 1310 خورشیدی آغاز گردید و در سال 1315 خورشیدی به پایان رسید. نقشه کاخ، اثر مشترک مهندس خرسندی و مهندس بوریس روسی میباشد. گچبریهای زیبا و ظریف درون کاخ، کار استادانی چون غلامرضا پهلوان، عبدالکریم شیخان، حسین کاشی و رضا ملائکه است. سنگهای مرمر سرسراها، از معادن شهرهای یزد و تربت حیدریه، تهیه شده و سنگفرش کفها، توسط استاد لرزاده انجام شدهاست. نمای بیرونی کاخ، به سبک ایرانی-رومی است، که چهار ستون اصلی بزرگ در چهارسوی سرسرا و چهار نورگیر، در اطراف سقف مرکزی میباشد. پردههای بزرگ نقاشی رنگ روغن، با موضوع داستانهای شاهنامه که در اطراف نورگیر سرسرای طبقه اول است را استاد حسین بهزاد و شاگردانش، در سال 1320 خورشیدی به پایان رساندند. تالارهای بزرگ تشریفاتی کاخ، به سبک اشرافی فرانسه تزئین گردیدهاست. از با ارزشترین آثار این گنجینه، فرشهای نفیسی است که نهایت ذوق و هنر بافندگان هنرمندان ایرانی را نشان میدهد. بزرگترین فرش این کاخ، 145 متر مربع و دارای 140 رج میباشد که با نقش مایه شمسه و قندیل، زینت بخش سفره خانهاست. در سرسرای طبقه همکف، مجموعهای از سفالینههای ایران، از هزاره چهارم پیش از میلاد تا سده هفتم هجری و همچنین کریستالهایی از دوره قاجار نگهداری میشود. پوشش دیوار تالارها، از پارچههای نفیس ابریشم، اطلس و تافته است. لوسترهای ساخت ایتالیا، فرانسه و چک-اسلواکی، روشنایی بخش تالارهای وسیع این کاخ است، که بزرگترین آن، دارای 108 شاخهاست. سه چلچراغی که تالار سفره خانه طبقه اول را روشن میکند و همچنین میز تحریر موجود در این سفرهخانه، متعلق به ماری آنتوانت، ملکه فرانسهاست. کاخ سفید، در زمینی به مساحت 2164 متر مربع، در دو طبقه، در زیربنایی در حدود 5000 متر مربع، ساخته شدهاست.
موزه آب کاخ موزه سعد آباد (دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. ساختمان موزه، متعلق با دوران قاجاریه و پهلوی دوم، و شامل دو بخش اصلی و فرعی است. بخش فرعی این ساختمان، دفتر مخصوص محمدرضا پهلوی بود، که در زمان پهلوی دوم ساخته شد، که برای پذیرایی از مقامات درباری و مراجعین شاه استفاده میشد، پس از تخلیه، این دو ساختمان به تیمسار کسرایی (مسئول حفاظت ارتش) واگذار شد. در این موزه، اسناد و مدارک مربوط به آب (مانند دفترچه میرآب، وقف نامهها)، ابزار و ادوات مربوط به آب (مانند فنجان آبی، ساعت آبی، لوازم حفر چاه و قنات) و تندیسهای گوناگونی از دانشمندان آبشناس و تندیس میرآب نگهداری میشوند. اداره موزه آب سعدآباد به گنجینه ملی آب ایران (وابسته به وزارت نیرو) واگذار شدهاست. گنجینه آب موسسهای است فرهنگی که در جهت جمعآوری، نگهداشت، نمایش و حفظ و احیای میراث گذشتگان در بخشهای مرتبط با آب از جمله استحصال، انتقال، توزیع و بهرهبرداری و فنون بکار رفته در آن فعالیت میکند. عملیات اجرایی بازسازی و مرمت کامل دو ساختمان و محوطهسازی آن پس از تهیه طرحهای اجرایی توسط مؤسسه گنجینه ملی آب ایران وابسته به وزارت نیرو در سال 1376 آغاز و در تاریخ 4/6/78 با حضور معاون ریاست جمهوری وقت و مدیران ارشد وزارت نیرو و سایر ارگانهای ذیربط افتتاح گردید. وبگاه این موزه http://niwm.vcp.ir
موزه استاد بهزاد کاخ موزه سعد آباد (کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی)
موزه مینیاتور اسناد حسین بهزاد، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. ساختمان این موزه، متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی است. در دوران پهلوی این موزه، به کاخ کرباس معروف بوده که به عنوان استراحتگاه و محل کار رضا شاه استفاده میشده، و در دوران شاه، به عنوان کاخ ولیعهدی، مورد استفاده رضا پهلوی، در دوران کودکی و نوجوانی او، بودهاست. این موزه، پس از بازسازی و مرمت، در سال 1373 خورشیدی، و به مناسبت صدمین سالگرد تولد استاد بهزاد، افتتاح گردید. این موزه، دارای پنج سالن میباشد و از زیر زمین این موزه، به عنوان نمایشگاه و محل آموزش، استفاده میگردد.
موزه برادران امیدوار کاخ موزه سعد آباد (کالسکهخانه قجری)
این موزه، در بخش شمال غربی مجموعه سعد آباد، واقع شده و ساختمان آن، متعلق به دوران قاجار است. این موزه، شامل 4 اتاق با نمای آجری قرمز رنگ و گچ بریهای زیبا میباشد، که کالسکه خانه و استراحتگاه سورچیها بودهاست. این ساختمان، در سال 1381 بازسازی و در مهر ماه 1382، در هفته جهانگردی، به نام اولین جهانگردان ایرانی معاصر، افتتاح گردید. برادران امیدوار، پس از سه سال مطالعه، در سال 1333، با مبلغی در حدود 90 دلار، از زادگاه خود، سفرشان را آغاز کردند.
موزه چهرههای ماندگار کاخ موزه سعد آباد (کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی)
عمارت چهرههای ماندگار، از جمله بناهای دوره قاجاری در مجموعه سعد آباد است، که رضا شاه بعد از استقرار در تپه علیخان و پس از ساختن کاخ سبز، آن را آراسته به مجموعه سلطنتی نمود. این عمارت و ساختمان جنوبی آن که اکنون موزه استاد فرشچیان را در خود جای داده، مجموعه دو عمارت اندرونی و بیرونی یک باغ بودهاند. عمارت بیرونی (موزه استاد فرشچیان) مشتمل بر یک ساختمان ییلاقی است و از سه سو به ایوانهای سر پوشیده منتهی میشود و در قسمت جنوبی قرار دارد، و عمارت اندرونی (موزه چهرههای ماندگار) در قسمت شمالی قرار گرفته و از دو سوی شمال و غرب به ایوانهای ستون دار منتهی میگردد. از جهت ظرافتهای معماری، عمارت بیرونی دارای نفاست بیشتری است و عمارت اندرونی سادهتر به نظر میآید. این دو عمارت پس از تملک توسط رضا شاه، به عنوان کاخ اختصاصی ملکه توران امیرسلیمانی (همسر سوم رضا شاه و مادر غلامرضا پهلوی) اختصاص یافت. عمارت بیرونی، محل سکونت ملکه بوده و در عمارت اندرونی، خدمه ایشان مستقر بودند. سپس، تا قبل از پیروزی انقلاب ایران، کاخها به نظامیان نزدیک محمد رضا پهلوی که در سعد آباد ساکن بودند اختصاص یافت. در محوطه این موزه، تصویر و زندگینامه کوتاهی از چهرههای ماندگار ایران در رشتههای مختلف، به همراه چند تندیس از دانشمندان ایرانی قرار دارد. این موزه در اکثر روزهای سال تعطیل میباشد.
موزه خط و کتابت میرعماد کاخ موزه سعد آباد (کاخ فرحناز و علیرضا)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. بنای این موزه، به دلیل شباهت به ساختمانهای اواخر دوره قاجار و اوایل دوران پهلوی، به معماری دوره انتقال تعلق دارد. ساختمان موزه، دو طبقه دارد، که محل سکونت دو تن از فرزندان شاه (فرحناز و علیرضا) بود. پس از انقلاب ایران، ساختمان مذکور، به نمایش آثار خطی، اختصاص یافت، که سرانجام در سال 1376 خورشیدی، به نام مشهورترین استاد خوشنویسی قرن 11 هجری قمری، یعنی میرعماد حسنی، تغییر نام یافت.
موزه ظروف سلطنتی کاخ موزه سعد آباد (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی)
موزه ظروف، در شرق مجموعه فرهنگی – تاریخی سعدآباد قرار دارد. این بنا به مساحت 2600 مترمربع به دستور رضاشاه، توسط مهندس فرمانفرمائیان، با زیر بنای 1800 مترمربع طراحی و در دو طبقه بین سالهای 18 – 1315 ساخته شد. نمای خارجی ساختمان از سنگ تیشهای بوده که در سال 1350 به دستور اشرف پهلوی بازسازی و توسعه یافت و پس از آن نما، با سنگ مرمر سفید پوشیده شد. این بنا پس از انقلاب اسلامی، در سال 1372 به عنوان موزه ظروف معرفی گردید و در اواخر سال 1374 به نهاد ریاست جمهوری تحویل داده شد. در سال 1384 مجدداً در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت. پس از انتقال اشیاء موزه صنایع دستی، در 30 دی 1385 به ساختمان فوق، این محل به موزه صنایع دستی اختصاص یافت.
از بهمن ماه 1388 مجدداً چیدمانی از ظروف سلطنتی در بخشی از طبقه دوم این بنا صورت پذیرفت و از خرداد ماه 1389 با انتقال موزه صنایع دستی از این بنا به ساختمان دیگری در داخل مجموعه این موزه با نام موزه ظروف سلطنتی حیات دوباره خود را آغاز نموده.
در حال حاضر تعداد 503 قطعه ظروف و اشیاء تزیینی در 5 سالن و دو طبقه به نمایش درآمده. ظروف مذکور به 4 دسته ظروف قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و ظروف اهدایی در شرایط و مناسبتهای مختلف به محمد رضا، فرح و رضا پهلوی میباشند.
موزه مردمشناسی کاخ موزه سعد آباد (کاخ شمس پهلوی)
این موزه، دربرگیرنده مجموعه کاملی است، از سیر فرهنگ و راه و روش زندگی انسان، و آئینه تمام نمایی است، از تحولات مختلف در تمامی جنبههای زندگی انسان، که در طی ادوار گوناگون حادث گردیدهاست. ساختمان موزه مردم شناسی، کاخ سابق شمس پهلوی بوده، که در ضلع شمال غربی مجموعه سعد آباد واقع گردیدهاست. پایه بنا در سال 1314 خورشیدی نهاده شد و ساخت آن تا سال 1318 خورشیدی به طول انجامید. ساختمان با مساحت تقریبی 2600 متر مربع، شامل دو طبقه و یک زیر زمین میباشد. معماری بنا از سبک معماران اروپایی، به ویژه آلمانی، الگو برداری گردیده و از معماری ایرانی در دوره ساسانی، نیز در قسمتهای تزئینات فوقانی نمای بیرونی بنا، بهره گرفتهاست.
نکته جالب توجه در این کاخ این است که هنوز هم هیچ اثری از عکسها یا لباسهای ملکه ثریا و فوزیه به چشم نمیخورد و حتی عکسهای زمان پیر شدن خانم فرح دیبا بعد از انقلاب نیز در این مجموعه به چشم میخورد، در این کاخ لباسهای سلطنتی به نمایش گذاشته شدهاست که فقط مختص فرح پهلوی است.
موزه مینیاتور استاد آبکار کاخ موزه سعد آباد (کاخ لیلا پهلوی)
به گزارش آسمونی موزه کلارا آبکار، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. این ساختمان، اقامتگاه تابستانی لیلا پهلوی، کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بود، که جدیدترین ساختمان مجموعه، نیز به حساب میآید. ساختمان مذکور، در سال 1373 خورشیدی، با تلاش سازمان میراث فرهنگی، به مناسبت روز جهانی موزه، به عنوان موزه مینیاتور آبکار، افتتاح گردید. بخشی از موزه، به تابلوهایی از او، که شامل آثار مردم شناسی، زیورآلات و پارچههای ترمه میشود، اختصاص دارد. بخشی دیگر، مربوط به آثار لاکی است، که بیانگر تنوع و علاقهمندی او به رشتههای مختلف نگارگری ایرانی است.
موزه فرشچیان کاخ موزه سعد آباد (کاخ ملکه عصمت دولتشاهی، همسر رضا شاه پهلوی)
این موزه که در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد قرار دارد، متعلق به دوره قاجار است. ساختمان موزه در گذشته محل سکونت رضا شاه و همسر چهارمش ملکه عصمت بوده، که در دوران محمدرضا پهلوی، برادر شاه و سپس سرآشپز مخصوص او، در آنجا سکونت داشتند و بعدها نیز، به انبار تبدیل شد. این بنا، پس از بازسازی و مرمت در تاریخ 26 مهر سال 1380 خورشیدی با عنوان موزه مینیاتور استاد فرشچیان، افتتاح گردید. این موزه شامل 5 سالن، و بیش از 70 اثر از این هنرمند میباشد.
موزه نظامی کاخ موزه سعد آباد (کاخ شهرام)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. این ساختمان با زیر بنایی حدود سه هزار متر مربع، در دو طبقه و یک زیر زمین، به دستور رضا شاه، در سال 1314 خورشیدی، برای همسر دومش تاج الملوک ساخته شد. بنای فوق طی سالهای 1351 تا 1352 خورشیدی، توسط واحد مهندسی مجموعه سعد آباد، بازسازی و به شهرام، پسر بزرگ اشرف پهلوی اهدا شد، و به کاخ شهرام معروف گشت. پس از پیروزی انقلاب ایران، ساختمان مذکور، به موزه نظامی تبدیل شد. مجموعه فوق در سال 1302 خورشیدی، به موزه دانشکده افسری منتقل شده بود، که پس از انقلاب، بخشی از آن مجموعه، به موزه فعلی انتقال یافت. ساختمان موزه، در سال 1360 خورشیدی، توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران بازسازی و در تاریخ 31 شهریور سال 1362 خورشیدی، با نام موزه نظامی افتتاح گردید.
موزه نگارستان کاخ موزه سعد آباد (کاخ فرح پهلوی)
این موزه، در شمالیترین نقطه مجموعه سعد آباد قرار گرفته و دارای معماری منحصربهفرد و زیبایی است. این موزه با هدف برگزاری نمایشگاههای دورهای مجموعه، در تاریخ 12 اسفند سال 1385 خورشیدی، با (به عنوان) نمایشگاه پوشاک سنتی و طراحی لباس افتتاح گردید، و از آن تاریخ تاکنون، میزبان نمایشگاههای متعددی بودهاست. از مهمترین نمایشگاههای برگزار شده در این موزه، میتوان به نمایشگاه نقاشی رنگ روغن روی بوم رضا صمدی، نمایشگاه نقاشی رنگ روغن روی بوم و اکرلیک مینا قویدل و نادر یاسمی (فرزند علی اکبر یاسمی، از شاگردان برجسته کمال الملک)، آثار نگار گری استاد مصطفی بسیمی، آثار نقاشی رنگ روغن روی بوم طاهره چیذری و آثار نقاشی هنرمند معاصر خلیل طوایی حمیدی، اشاره کرد.
موزه هنرهای زیبا کاخ موزه سعد آباد (کاخ سیاه، دفتر وزیر دربار شاهنشاهی)
یکی از بناهای باشکوه مجموعه سعد آباد، ساختمانی است که از سال 1346 تا 1357، محل استقرار وزارت دربار بوده و از سال 1361 به عنوان موزه هنرهای زیبا، مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاست. این موزه، که هر روزه، نظر بسیاری از هنردوستان را به خود جلب میکند، در جنوبیترین نقطه مجموعه سعد آباد واقع شده، و دارای سه طبقه با 3600 متر مربع، زیر بناست. ساختمان این عمارت، مربوط به دوران رضا شاه است، و از آنجا که در بنای آن، از سنگهای مرمر سیاه رنگ، استخراج شده از معدن ولی آباد چالوس، به کار رفتهاست، به کاخ اسود (یا کاخ سیاه) معروف بودهاست.
موزه هنر ملل کاخ موزه سعد آباد (گلخانه کاخ سفید، موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی)
قسمت زیر زمین کاخ سفید، که در اصل، بخش گلخانه کاخ بود، بین سالهای 1345 تا 1349 خورشیدی، به دستور فرح پهلوی، و با همت مهندسین فرانسوی، به موزه هنر اختصاصی تبدیل شد. این موزه، پس از پیروزی انقلاب ایران، به موزه هنر ملل تغییر نام داد و در سال 1370 افتتاح گردید. مجموعه فوق، شامل آثار ارزشمندی است، که از چهار گوشه جهان، خریداری یا اهدا شده، آثار تاریخی تمدنهای پیش از اسلام و دوره اسلامی، و همچنین هنر آفریقای سیاه، هند، خاور دور، تمدن مایاها و آثار هنری دوران معاصر ایران و جهان را، با طبقهبندی زیر در بر میگیرد: بخش هنر باستانی ایران، تمدن مایاها و اینکاها، هنر آفریقا و هنر معاصر ایران و جهان.
--آشپزخانه سلطنتی:به مساحت 800مترمربع درقسمت مرکزی مجموعه جنب رودخانه دربند است و در دوران پهلوی دوم ساخته شده در سال 1354از طرف یک شرکت المانی تمام امکانات آشپزخانه را تغییر دادند ---
دیگر امکانات کاخ موزه سعد آباد
فهرستی از امکانات دیگر مجموعه سعدآباد را در زیر مشاهده میکنید. این مجموعه، علاوه بر امکانات زیر، از چند ساختمان اداری، چند توالت عمومی، چند سینما و آمفیتئاتر روباز، یک مرغداری، یک گاوداری، و یک نمازخانه نیز تشکیل شدهاست.
ایستگاه رادیو کاخ موزه سعد آباد
این واحد از تاریخ 28 اردیبهشت سال 1380 خورشیدی، فعالیت خود را با هدف اطلاعرسانی هرچه بیشتر به بازدیدکنندگان آغاز نموده و هماکنون به صورت زنده برنامههای روزانه خود را اجرا مینماید.
دروازههای کاخ موزه سعد آباد
- دروازه جعفرآباد: به تعداد دو درب.
- دروازه خیابان دربند: که محمدرضاشاه از این در، برای عبور و مرور استفاده میکردهاست.
- دروازه رودخانه.
- دروازه زعفرانیه.
- دروازه کاخ سفید.
- دروازه میدان دربند.
- دروازه نظامیه: که رضا شاه از این در، برای عبورومرور استفاده میکردهاست.
رستورانهای کاخ موزه سعد آباد
مجموعه سعد آباد، شامل سه رستوران و کافی شاپ میباشد:
- رستوران شماره 1: رستوران سنتی سعدآباد که در قسمت شمالی و در کنار درب شمالی (در بند) واقع شدهاست. این رستوران در حال حاضر، تعطیل میباشد.
- رستوران شماره 2: واقع در ضلع شمالی موزه استاد فرشچیان.
- کافی شاپ سبز: واقع در ضلع شمالی کاخ موزه سبز.
سالنهای ورزشی کاخ موزه سعد آباد
مجموعه سعد آباد، از سه مجموعه ورزشی (شامل پارک ورزش، سالن بیلیارد و سالنهای تنیس)، تشکیل شدهاست.
مجموعه سالنهای تنیس: مجموعه سعد آباد، دارای دو زمین تنیس و یک سالن تنیس میباشد. سالن تنیس این مجموعه، در حال حاضر فعال بوده، و با مدیریت آقای طاهری به صورت خصوصی و نیمه خصوصی به علاقهمندان این رشته آموزش میدهد.
فروشگاه کاخ موزه سعد آباد
واقع در مقابل ورودی زعفرانیهاست، و عرضهکننده محصولات فرهنگی، مانند کتابها و پوسترهای ایران شناسی، صنایع دستی و… میباشد.
قناتهای کاخ موزه سعد آباد
- قنات آب نما.
- قنات جعفرآباد.
- قنات جوادیه.
- قنات خوابگاه.
- قناتهای دفتر مخصوص.
- قنات قوام الدوله.
- قنات کاخ سفید.
- قنات کاخ شمس.
- قنات کاخ سنگی.
- قنات گلخانه.
- هَراش آب.
کارگاه مرمت کاخ موزه سعد آباد
این مرکز، کار خود را از سال 1373 خورشیدی آغاز نموده و در حال حاضر، انجام مراحل مرمتی و حفاظتی آثار گوناگون مجموعه، بر عهده این واحد میباشد.
کتابخانه کاخ موزه سعد آباد (کاخ احمدرضا پهلوی)
مجموعهای در شمالیترین قسمت مجموعه سعد آباد و در کنار در مشرف به میدان دربند، ساختمانی است که در سابق، کاخ احمدرضا پهلوی بودهاست. این ساختمان، در سالهای اولیه پس از انقلاب ایران، در اختیار نهاد ریاست جمهوری بوده اسن، ولی پس از مرمت، این ساختمان در سال 1381، به عنوان کتابخانه افتتاح گردید. این کتابخانه، از حیث منابع و مجموعههای موجود، بسیار غنی بوده و شامل 10000 جلد کتاب است که نیمی از این مجموعه، از اداره کل موزهها آورده شده و نیمی دیگر، متعلق به دوران پهلوی، یا ارسال شده از نقاط دیگر است و عناوین موضوعات موجود، به صورت طبقهبندی شده، شامل ادبیات، تاریخ، جغرافیا، باستانشناسی، هنر، موزه داری، مرمت آثار و بناهای تاریخی و معماری میباشد.
گلخانههای کاخ موزه سعد آباد
گلخانههای مجموعه سعدآباد، که با مدیریت و سرپرستی کاملاً علمی و تخصصی اداره میشوند، مجموعه نادری از انواع گلها را جهت ارائه به مشتریان در اختیار دارند و عبارتند از:
- گلخانه موز (موزستان): متعلق به مجموعه سعدآباد بوده و با مدیریت و سرپرستی کاملاً علمی و تخصصی اداره میشود که 5 نوع متفاوت درخت موز در آن پرورش داده میشود. این درختها با مدیریت صحیح، هر سال به بار مینشینند، و بازدیدکنندگان، میتوانند با مراحل رشد این درختان زیبا آشنا شوند.
- گلخانه استرلتزیا (پرنده بهشتی): متعلق به مجموعه سعدآباد بوده و با مدیریت و سرپرستی کاملاً علمی و تخصصی اداره میشود. این گلخانه به پرورش و تولید گلهای استرلتزیا میپردازد و مجموعه با ارزشی از این گلها را دارا میباشد.
- گلخانه میخک: با مدیریت آقای مهندس شاد، اداره میشود. در این گلخانه شما، با انواع نشایی و شرایط بذر کاری گلها آشنا میشوید. در این گلخانه، انواع مختلف ساکولنتها و گلهای آپارتمانی پرورش داده میشوند.
- گلخانه بنفشه آفریقایی: با مدیریت خانم اشرفی، اداره میشود. این گلخانه سالهاست که به پرورش و تکثیر گلهای بنفشه آفریقایی میپردازد، و مجموعه با ارزشی از این گلها را دارا میباشد.
- گلخانه گلاله: با مدیریت آقای مهندس ترابزاده، اداره میشود. این گلخانه، مجموعه کاملی از انواع گیاهان آپارتمانی و گیاهان فضای سبز، انواع رز و گلهای فصلی و نشایی را دارا میباشد.
- گلخانه ماهونیا: با مدیریت آقای منوچهر محسنی، اداره میشود. این گلخانه، مجموعه کاملی از انواع گیاهان آپارتمانی و گیاهان فضای سبز و گلهای فصلی را در خود جا دادهاست.
- گلخانه باغ ایرانی: متعلق به مجوعه سعدآباد بوده و با مدیریت و سرپرستی کاملاً علمی و تخصصی اداره میشود. این گلخانه به پرورش و تولید انواع پیازهای لاله، نرگس و گیاهان زینتی و آپارتمانی مشغول میباشد.
مرکز موسیقی خلاق کاخ موزه سعد آباد
مرکز موسیقی سعد آباد، درتاریخ 26 آذر سال 1385 خورشیدی، افتتاح شد، و در جهت فعالیتهای فرهنگی مجموعه، کلاسهای آشنایی با موسیقی و سازهای مختلف، و آموزش سازهای مختلف در کلیه سطوح سنی، را در برنامه کار مرکز قرار داد. در ترم بهار و تابستان، جهت فعالیتهای فرهنگی مشترک با یونسکو، در تاریخ 21 تیر سال 1386 خورشیدی، به نام مرکز موسیقی خلاق سعد آباد معرفی گردید و در این جهت، فعالیتهای فرهنگی خود را، از جمله آشنایی با موسیقی و سازهای مختلف موسیقی برای کودکان و نوجوانان و جوانان، در دستور کار این مرکز قرار گرفت، و کارهای تبلیغی نیز در این جهت صورت پذیرفت. در ترم بهار و تابستان، کلاسهای پیانو، تار و سه تار، دف، گیتار، سلفژ، و نقاشی کودکان دایر بود. این مرکز از حداقل مبلغ شهریه استفاده نمودهاست.
مرکز هنرهای تجسمی کاخ موزه سعد آباد
فعالیت مرکز هنرهای تجسمی مجموعه سعد آباد، در دو بخش آموزش و کارگاههای ثابت میباشد. مرکز هنرهای تجسمی مجموعه، در بخش آموزش، در زمینه مجسمهسازی با گل و چوب و سفال روی چرخ، نقش برجسته سفال، طراحی و نقاشی، پتینه و لعاب فعال است. کلاسهای آموزشی این مرکز به صورت آزاد میباشد و بهطور متوسط در هر ترم، 90 هنرجو در این کارگاه ثبت نام میکنند، و کلیه کلاسها، طبق برنامهریزی مشخص برگزار میشود. در بخش کارگاههای ثابت، کلاسها و فضاها، با شرایط و مقررات مجموعه، در اختیار هنرمندان قرار داده میشود، تا هنرمندان بتوانند بر اساس فعالیتهای مشخص شده در قراردادهای خود و در صورت اعلام همکاری، با مجموعه همکاری نمایند. از جمله فعالیتهایی که توسط هنرمندان این مرکز صورت گرفتهاست، ساخت سردیس استاد فرشچیان به وسیله شاهرخ دیلقانی و همچنین ساخت تندیس چوبی، توسط هنرمند مجسمهساز، آقای پاشا مقدم است، که این تندیسها را به موزه نظامی اهدا نمودهاست. بهطور کلی میتوان گفت، هنرمندانی که در این مرکز حضور دارند، در زمینه مجسمهسازی با مواد مختلف، از جمله بتن، فایبر گلاس، سنگ، گچ، فلز و چوب، به صورت حرفهای و تخصصی فعالیت دارند.
مرکز هنری ایوان عطار کاخ موزه سعد آباد
مرکز هنری ایوان عطار با ظرفیت 900 نفر و با کلیه تجهیزات صدا، تصویر و نور، آماده ارائه خدمات در زمینه فعالیتهای هنری از قبیل سینما، نمایش کنسرت، تئاتر و همایش میباشد.
مالکیت بنیاد مستضعفان کاخ موزه سعد آباد
به گزارش آسمونی بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی بر اساس این سخن روحالله خمینی در تاریخ 12 آذر 1357 که میگوید: «به دولت ابلاغ نمایید که این غنائم مربوط به دولت نیست و امرش با شورای انقلاب است و آنچه مأموران دولت بدست آوردهاند یا میآورند باید تحویل بدهند» معتقد است که کاخهای سعادت آباد و کاخ نیاوران متعلق به خاندان پهلوی بوده و باید در اختیار این بنیاد باشد. محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی دولت این استدلال آنان را بیپایه خواند و این دو کاخ را متعلق به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دانست. در نهایت در فروردین 1396 با رای شعبه 6 دادگاه انقلاب اسلامی مالکیت این کاخ به بنیاد مستضعفان رسید.