احترام به والدین از دیدگاه قرآن

پدر و مادر به عنوان دو انسان فداکار و زحمتکش که تمام بار مسئولیت‌های مربوط به تربیت فرزند را بر دوش دارند، در نزد خداوند از جایگاه منحصر به فردی برخوردار هستند به طوری که در چندین آیه قرآن کریم، بر لزوم اطاعت و تکریم آنها فرمان داده شده است و ذات باری تعالی نام آنان را در ردیف نام خود قرار داده و بر رعایت مقام و منزلت آنها تأکید نموده است.

احسان به والدین در قرآن

خداوند پنج بار در قرآن احسان به والدین را بلافاصله بعد از مساله توحید بیان کرده است که نشان از جایگاه والای والدین نزد خداوند است.

جایگاه والدین در سوره لقمان

• سفارش در مورد والدین پس از نفی شرک آمده است.
• زحمات مادر در بارداری و شیردهی را بیان می‌کند.
• شکر والدین بلافاصله پس از شکر خدا آمده است.
• تشکر از والدین حکم تشکر از خدا را دارد.
• شکر خدا واجب و تشکر از والدین احسان به شمار می‌آید.
• شکرگزاری انواعی دارد.

دستورات قرآن درباره پدر و مادر سالمند

• بی احترامی نکردن «و لا تقل لهما افّ»: کوچکترین حرف دور از احترام ممنوع.
• طرد نکردن «ولا تنهرهما»: آنها را از خود نرانید.
• برخورد کریمانه «وقل لهما قولاً کریماً»: برخورد شایسته و بزرگوارانه داشته باشید.
• تواضع همراه با مهر و محبت «واخفض لهما جناح الذل من الرحمه»: با محبت و تواضع رفتار کنید نه از سر وظیفه.
• دعا کردن برای پدر و مادر «وقل رب ارحمهما کما ربیانی صغیرا»: برای آنها بسیار دعای خیر کنید.
• زیاد سرزدن به والدین.

خداوند نسبت به فرزندانی که زیاد به دیدار پدر و مادر می‌روند و به خصوص در دوره سالمندی حال آنها را می‌پرسند و حاجت آنها را برآورده می‌کنند، آمرزنده است. و اگر فرزند برای پدر و مادر حالت اوّاب (زیاد مراجعه کردن) داشته باشد، خداوند نیز گناهان او را می‌آمرزد و مورد مغفرت قرار می‌دهد و پرونده او را پاک و مطهّر می‌گرداند.

آیات احترام به تمام پدران و مادران

در آیات به انسان‌ها سفارش شده است که نسبت به پدر و مادر احترام و احسان کنند و نگفته است که ای مسلمان‌ها به پدر و مادر خود احترام کنید.

و از طرف مادران و پدران هم احترام آنها اختصاصی به پدران و مادران مسلمان ندارد بلکه هر کس که پدر و مادر است باید مورد احترام فرزندان قرار گیرد چون در آیات سخن از «والدین» است بدون هیچ قیدی به ایمان و اسلام.

در احادیث، در مورد احسان به والدین بسیار سفارش شده و از آزردن آنان نکوهش به عمل آمده است: پاداش نگاه رحمت به والدین، حج مقبول است. رضایت آن دو رضای الهی و خشم آنان خشم خداست. احسان به پدر و مادر عمر را طولانی می‏کند و سبب می‏شود که فرزندان نیز به ما احسان کنند.

در احادیث آمده است: حتّی اگر تو را زدند، تو «افّ» نگو، خیره نگاه مکن، دست بلند مکن، جلوتر از آنان راه نرو، آنان را به نام صدا نزن، کاری مکن که مردم به آنان دشنام دهند، پیش از آنان منشین و پیش از آنکه از تو چیزی بخواهند به آنان کمک کن.

مردی مادرش را به دوش گرفته طواف می داد، پیامبر را در همان حالت دید، پرسید: آیا حقّ مادرم را ادا کردم؟ فرمود: حتّی حقّ یکی از ناله ‏های زمان زایمان را ادا نکردی.

از پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله سؤال شد: آیا پس از مرگ هم احسانی برای والدین هست؟ فرمود: آری، از راه نماز خواندن برای آنان و استغفار برایشان و وفا به تعهّداتشان و پرداخت بدهی هایشان و احترام دوستانشان.

مردی از پدرش نزد پیامبر شکایت کرد. حضرت پدر را خواست و پرسش نمود، پدر پیر گفت: روزی من قوی و پولدار بودم و به فرزندم کمک می‏ کردم، امّا امروز او پولدار شده و به من کمک نمی‏ کند. رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله گریست و فرمود: هیچ سنگ و شنی نیست که این قصه را بشنود و نگرید! سپس به آن فرزند فرمود: «انت و مالک لابیک» تو و دارایی‏ات از آن پدرت هستید.

در حدیث آمده است: حتّی اگر والدین فرزند خود را زدند، فرزند بگوید: «خدا شما را ببخشد» که این کلمه همان «قول کریم» است. احسان به والدین، از صفات انبیاست. چنان که در مورد حضرت عیسی علیه السلام، توصیفِ «بَرًّا بوالِدَتِی» و در مورد حضرت یحیی علیه السلام «بَرًّا بوالِدَیْهِ» آمده است.

والدین، تنها پدر و مادر طبیعی نیستند. در برخی احادیث، پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله و امیر المؤمنین علیه السلام پدر امّت به حساب آمده ‏اند. هم چنان که حضرت ابراهیم، پدر عرب به حساب آمده است. «مِلَّةَ أَبیکُمْ إِبْراهِیمَ» . اگر والدین توجّه کنند که پس از توحید مطرحند، انگیزه‏ی دعوت فرزندان به توحید در آنان زنده می‏شود.