حمل و نقل ریلی در شرکت حمل و نقل بین المللی

حمل و نقل ریلی مزایای بسیار زیادی در سال های اخیر در زمینه حمل کالاها نشان داده است. نقش آن بر توسعه اقتصادی کشور و مزیت ایمنی و مصرف پائین انرژی غیر قابل انکار است. در تدوین برنامه های توسعه کشور همواره بخش ریلی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و تصویب قوانین متعدد در حمایت از توسعه حمل و نقل ریلی خود گواه این مدعاست. در کنار اشاره به مزایای حمل و نقل ریلی به مشکلات و چالش های آن نیز به تفصیل پرداخته شده است.

طی سالهای اخیر وضعیت بخش ریلی با بحران هایی در گردش مالی نیز مواجه شد. همواره نقش بخش خصوصی در توسعه حمل و نقل ریلی به عنوان یگانه راه پیش رو مدنظر بوده و در راستای حل موانع فرایند خصوصی سازی تعابیری حداکثری از سوی وزیر محترم راه و شهرسازی بکارگرفته می شود. تمرکز بر رشد سهم بخش ریلی در حوزه بار  به میزان 30 درصد در برنامه های بلند مدت کشور قرار دارد. در حال حاضر حدود 21000 دستگاه واگن باری و بالغ بر 430 دستگاه لکوموتیو در سرویس حمل و نقل ریلی کشور موجود است.

تعریف حمل و نقل ریلی:

حمل و نقل ریلی یکی از ترابری‌های زمینی است، که در مصرف انرژیی بسیار به صرفه عمل می‌کند. ریل‌ها رویه‌ای بسیار صیقل و سفت برای چرخ های قطار فراهم می‌کنند. این روش با خود راحتی و صرفه‌جویی انرژی به همراه دارد. معمولاً بخش پیشین قطارها با شکلی خمیده و هواپویا (آیرودینامیک) ساخته می‌شود، تا در مصرف انرژی صرفه‌جویی شود. در حالت کلی، تحت شرایط مناسب، قطار برای بردن حجم مشخصی از کالا تا 70 درصد انرژی کمتری نسبت به ترابری جاده ای نیاز دارد. یک خط راه‌آهن دوریلی می‌تواند در یک زمان مشخص از یک بزرگراه چهارخطه هم بیشتر کالا جابجا کند.

برنامه های تدوین شده برای رشد بیشتر حمل و نقل ریلی:

1. فراهم نمودن بستر مناسب حمل و نقل متکی بر توانمندی های درون بخشی
2. فراهم نمودن بستر رقابتی برای بروز استعدادهای ذاتی و توانمندی های بخش ریلی متکی بر اصلاحات برون بخشی

شواهد گسترش حمل و نقل ریلی در زمینه جابجایی کالا در سالهای اخیر :

1. کاهش نسبت تعرفه ریلی به جاده ای
2. افزایش تقاضا و تمایل صاحبان کالا در استفاده از حمل و نقل ریلی در انواع بارهای انبوه و تجاری   
3. آزادسازی تدریجی تعرفه بخش حمل بار تجاری متناسب با کشش بازار
4. افزایش منفعت بخش خصوصی مالک ناوگان و تمایل به بازگرداندن منافع حاصله

چند اصطلاح رایج در زمینه حمل و نقل ریلی:

سر فاصله زمانی (Headway) چیست؟

به فاصله زمانی بین خروج یک قطار از ایستگاه تا ورود قطار بعدی به ایستگاه haedway می گویند.

پانتوگراف (Pantograph) چیست؟

سیستمی که در بالای قطار قرار گرفته و جریان برق را از شبکه به الکتروموتورهای وسیله نقلیه منتقل می‌کند.

ریل سوم (Third Rail) چیست؟

ریلی از نوع استیل با درصد کربن کم و یا ترکیبی از آلیاژ آلومینیوم که هدایت برق را از طریق receptor بر عهده دارد.

علائم (Signaling) چیست؟

انواع سیستم‌های علائم در قطارهای LRT به شرح ذیل می‌باشد:

1ـ سیستم بلاک ثابت (Fixed Block)

2ـ سیستم بلاک متحرک (Moving Block)

3ـ سیستم کنترلی داخل کابین (Cab- Signaling)

در سیستم بلاک ثابت، مسیر بصورت الکتریکی به چند بلاک تقسیم می‌شود، و محل قطارها بوسیله سیستم از روی اتصال کوتاهی که چرخها بین دو ریل ایجاد می‌کنند، مشخص می‌شود. سیستم بلاک متحرک براساس محاسبه دائمی فاصله ایمن جلوی قطار، عمل می‌کند، که با این نتایج محاسبات، سرعت، شتابگیری و شتاب ترمزگیری را برای هر قطار مشخص می‌کند. در سیستم کنترلی داخل کابین، سیستم کدی را به هر مدار راه (track circait) اختصاص می‌دهد، و محل قطار را بوسیله امواج رادیویی و با آنتنی که روی هر قطار وجود دارد، مشخص می‌کند.

گاباری (Clearavce Envelope) چیست؟

جهت سیر ایمن در طول مسیر، نیاز به فضای آزاد در اطراف وسیله نقلیه ریلی می‌باشد. که متشکل از گاباری استاتیکی و گاباری دینامیکی است. گاباری استاتیکی فضای آزاد اطراف وسیله نقلیه ریلی در حالت سکون می‌باشد. گاباری دینامیکی را نیز شرکت سازنده وسیله نقلیه ریلی همرا با پارامترهای رواداری (تلورانس) ارائه می دهد.

جریان‌های سرگردان (Sttray Current) چیست؟

در سیستم‌های ریلی که با شبکه برق D.C اعم از شبکه بالاسری یا ریل سوم کار می‌کنند، شبکه truction سیستم به عنوان قطب مثبت این مدار جریان و ریلها به عنوان قطب منفی مدار جریان محسوب می‌شوند. جریان الکتریکی D.C از طریق پست های برق به وسیله نقلیه منتقل و از آنجا به ریل ها انتقال می‌یابد. چنانچه ریلها به نحوی ایزوله نباشند، در محل اتصال ریل به تراورس‌ها، این جریان نشتی کرده و جریان سرگردان (Sttray Current) رخ می دهد.

چه استانداردی‌هایی برای طراحی راه‌آهن استفاده می‌شود ؟

استانداردهای مورد استفاده در طرح راه‌آهن بسته به موضوع طراحی متفاوت است ولی بطور کلی استاندارد‌های بین‌المللی EUROCOOE , UIC ، AREMA و GOST و استاندارد‌های داخلی مصوب سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در طرح راه‌آهن در داخل کشور بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای پروژه‌های ریلی خارج از کشور معمولا سه مرحله زیر پیشنهاد می‌شود :

مطالعات پیش امکان سنجی (Prefeasibility):

در این بخش با یک بررسی اولیه توجیه داشتن پروژه برای مطالعه و اجرا بررسی می‌شود.

مطالعات مقدماتی (Preliminary):

در این مرحله گزینه‌های مختلف برای مسیر و تمامی اجزای پروژه به صورت مقدماتی بررسی و طرحهای پیشنهادی ارئه می‌شود.

مطالعات اجرایی:

مسیر انتخاب شده در مطالعات مرحله اول بطور دقیق طرح شده و تمامی جزئیات پروژه برای اجرا ارائه می‌شود.