- آسمونی
- مجله اینترنتی
- فرهنگ و تاریخ
- نام و نام گزینی
- ریشه و اصالت فامیلی رحیمی
ریشه و اصالت فامیلی رحیمی
همه نام های خانوادگی از اصالت و ریشه منحصربه فردی برخوردارند. آسمونی در این بخش به معرفی ریشه و اصالت فامیلی رحیمی می پردازد.
ریشه و اصالت فامیلی رحیمی
ایل ملکشاهی یکی از اتحادیههای ایلی اتحادیه ایلی یا بزرگ ایل، از اتحاد چند ایل و طایفه بزرگ تشکیل میشد که و از لحاظ گستردگی همانند یک دولت کوچک در ایران و عراق و مازندران، استان خراسان شمالی، استان خراسان رضوی، استان لرستان و استانهایی از کشورهای عراق و ترکیه سکونت دارند. ولادیمیر مینورسکی مینویسد: در طی قرون هفتم و هشتم، قریب به هزار خانوار ملکشاهی به ایران خدمت کردهاند و اراضی فراوانی را در قلمرو حاکمیت خود داشتهاند و توانستهاند در برابر حملات و یورشهای هولاکو، تیمور و قره یوسف از این اراضی دفاع کنند. ایل ملکشاهی بارها در دفاع از مرزهای ایران سپاهیان متجاوز امپراتوری عثمانی را شکست دادهاند. همچنین در دوران جنگ ایران و عراق مردم ایل ملکشاهی نقش بسزایی در مقابله با ارتش رژیم بعث عراق داشتند و از مرزهای غربی ایران، دفاع نمودند. ایل ملکشاهی در این دوران محور ملکشاهی-شوهان را حفاظت مینمود. طوایف خمیس، رسول وند، کاظم بگ، نقی، گلان، روسگه، خلیل وند، حسین بگ، علی نظر، شکربگ، قیطول، کلوند، کل کل، کناریوند، باولگ و … هرکدام تپهای در اختیار داشتند. این طوایف تلفات فراوانی به ارتش عراق وارد آوردند و حتی مناطقی از خاک عراق را تصرف نمودند. این ایل دارای 400 کشتهشده از 3000 کشتهشده استان ایلام در جنگ ایران و عراق است. به همین مناسبت بنای یادمانی در گرامیداشت آخرین دفاع مردم ایل ملکشاهی و شهدای آن در منطقه ترشابه برپا شدهاست.
طوایف ایل ملکشاهی
این ایل به دو قسمت چمزی و گچی تقسیمبندی میشود و هرکدام دارای چندین طایفه است که همگی خود را منسوب به ایل میدانند.
ملکشاهی چَمَزی چمشگزک: 1- خمیس 2- نقی (نظربگ) 3- کاظم بگ 4- روسگه (رستم بگ) 5- خداداد 6- ملگه 7- شکَربگ 8- حسین بگ 9- باباهای پیرمحمد 10- خرزینوند 11- قیطولی 12- گلان 13- کله وند 14- کینیانه 15- خلیل وند 16- کناری وند 17- گراوندی 18- سرایلوند 19- شه میر (شیره میر) 20- کل کل 21- کلگه 22- کوگر (کبک گیر) 23- سیه گه 24- جمعه 25- حمانه و کول (علی نظر)
ملکشاهی گَچی: 26- رسولوند 27- باولگ 28- خِیٓرشٓه29- کوکی 30- دوقرصه 31- قیطول 32- خَلَف مهر 33- قطره سیه 34- سیرانه
طوایف گرزدین وند ایل ملکشاهی
طایفه خَمیس: این طایفه از خاندانهایهای موسی، ملگه، شمیر شکل گرفتهاست و محل سکونت آنان نیز در شهر ارکواز و در شهرستان ملکشاهی میباشد. عده بسیاری از خانوادههای این طایفه در شهرهای ایلام و مهران، استان کردستان در شهرسنندج، کشور عراق در شهربغداد، کشورآلمان در شهرمونیخ زندگی میکنند. عالیجاه توشمال حاج فرامرز اسدی ریاست ایل ملکشاهی و پهلوان موسی خمیس گرزدین وند جد بزرگ خاندان موسی از این طایفه میباشند. خانوادههای اسدی، داراخانی، رحیمی، عزیزیان، جفائیان، میرزایی، تاب، کریمی، اژدهایی، ابراهیمی، رشید پور، اسدزاده، جمشیدی، قلعه دره، رهگوئی، پرواس، ملکشاهی، خَلاش، مهرابیان، پیکره، تَخِش، متین، فرجی، بیگی، آرامیده، رستمی، صالحی، موسینیا، ملکی، واحدی، رحیم پوران، کمری، شاهی نیا از این طایفه میباشند. توشمال اسد، توشمال داراب خان، باقر خان، محمد علی خان، رحیم خان، فاضل، توشمال کاظم، توشمال نامدار رحیمی، توشمال صحبت رحیمی، توشمال شهباز، موسی اسدی، عباس عزیزیان، عباس خان رحیمی، محمد علی جفائیان، علی اکبر عزیزیان، داراب خان داراخانی، علی پاشا داراخانی و… امیران و بزرگان ملکشاهی از این طایفه هستند. همچنین مدحی مندلاوی از وزرای اقلیم کردستان، صبحی مندلاوی از اقلیم کردستان و جواد ملکشاهی از بزرگان ملکشاهی در بغداد عراق از این طایفه هستند.
طایفه نَقی: این طایفه قبلاً به اسم نظر بیگ معروف بود. طایفه نقی متشکل از خاندانهای شامگه، خدامراد و جافگه است و در دو روستای کلک آسیاب و زیادآباد و همچنین شهرک اسلامیه مهران سکونت دارند. شاه محمد یاری از این طایفه بودهاست. خانوادههای یاری، تارتار، توکلی، لعل پور، جمالوندی، تیشه بر پا، طارمی، پور صیدی، آسا، پیرانی، فرهمندیان، محمدی فر، مؤمن زاده، پلوک، خوانچم، جینه ور، فهیم، سینا، شمش الهی، حاتمی کیا، حبیبی نیا، شیخی، اسماعیلی، صیدی، تاشک، مدیری، تاران، ناصری، پاریاب، عبدی، مهم تبار، نقینژاد، یوسفی، تقینژاد، جوانمردزاده، تاور، ولدی، تاراج از این طایفه میباشند. کدخدایان این طایفه شاه محمد یاری و سپس فرزندش کدخدا احمد نقینژاد، علی آقا تقینژاد و همچنین حاج اسد پورصیدی بودهاند. علی تارتار از بزرگان این طایفه بودهاست. شهدای این طایفه عبارتند از: عزیزعلی تارتار، یارحسین تیشه برپا، رحمان تاراج، شیرمحمد اعتقادی، محسن پاریاب، مجیدپاریاب، باباخان ناصری، فرمان منصوری، ابراهیم مرادزاده، عباس جعفرنیا، کریم نوری، زبردست تبار و رحیم بگ طارمی.
طایفه مَلِگه: این طایفه از خانوادههای محمد و علی محمد شکل گرفتهاست و بیشتر در مهران ساکناند. این طایفه در زیر رده طایفه خمیس قرار میگیرد.
طایفه خُداداد: این طایفه از دو خانواده اسفندیار و سید (سی محمد) تشکیل شده و در روستای میان تنگ از توابع ارکواز ملکشاهی سکونت دارند. خانواده کرمی از این طایفه میباشند.
طایفه کاظم بگ: این طایفه از خاندانهای یوسف بگ، فرجالله، محمودبگ و محمد بیگ تشکیل شدهاند و در شهر ارکواز و روستاهای میان تنگ و نرگسه از توابع شهر ارکواز اقامت دارند. خانوادههای صمیمی، محمودی، کاظمی، دارات، صفایی از این طایفه میباشند. کدخدای این طایفه قنبربیگ فرزند یوسف بگ کاظم بگ از رشیدترین مبارزان حسینقلی خان والی بودهاست. هنگامی که دزدی و سر گردنه گرفتن رواج داشت، قنبر بیگ مأمور حفظ امنیت راهها از سوی غلامرضا خان فیلی شده بود که در سر هر چهار راه و گردنه کوهستان چند کله قند میگذاشت که هیچکس جرأت برداشتن آن را نداشت. پس از او فرزندانش ولدبیگ و سهیل بگ صمیمی و سپس رئیس بیگ دارات کدخداهای این طایفه بودهاند. محمد علی صمیمی قهرمان قهرمانان چندین دوره پرس سینه سنگینوزن ایران از این طایفه است. همچنین محمد نبی صمیمی و عدنان صمیمی از قهرمانان قویترین مردان استان ایلام و قهرمانان پرس سینه استان ایلام از این طایفه هستند.
طایفه حسین بگ: این طایفه از خاندان رحمان، گُرگی و مسیر تشکیل شدهاند و در شهر ارکواز سکونت دارند. خانوادههای رهی، رئیسی، گرگی، بستار، جمشیدی، کُلادر زاده، یار محمدی، پیشگو، یاری، رحمانی، اَشناب، آفریدونی، سعادتی، فیاضی، شاه محمدی، دستفال، تبت، خاصی، معصومی، آقامحمدی، ولی زاده، شهمیری، ارکوازی، زاهدی، حسین بیگی، آژفنداک، داراخانی، میری، افروز از این طایفه میباشند. محمد کریم و دکتر رحمن از این طایفه بودهاند. حبیب محمد کریم دبیر سابق کمیته مرکزی حزب دموکراتیک کردستان از این طایفه بودهاست. آراس حبیب محمد کریم دبیرکل کنگره ملی کشور عراق و اولین کرد شیعه در کشور عراق در سمت دبیرکل از این طایفه است.
طایفه رُوسگه (رستم بگ): این طایفه از خاندانهای اسماعیل بگ، خلوه (خلف بیگ) و منصوربگ تشکیل شدهاند و در روستای باباجان و محله دارآباد (داراب آباد) و بان رحمان از توابع شهر ارکواز سکونت دارند. خانوادههای چتربسر، فاضلی، صفرنیا، صیدی، نوره، آویش، عباسی یکتا، درویشی، عزیززاده، اسماعیلی، منصورزاده، جهانی، ارغنده، باستان از این طایفه میباشند. کدخدایان این طایفه فاضل بیگ و سپس فرزندش دارابیگ فاضلی بودهاند. داراب بگ ارغند (تفنگچی باشی)، بزرگ خاندان ارغند از این طایفه بودهاست. محمد صیدی پهلوان و ورزشکار ملکشاهی از این طایفه است.
طایفه شکَربگ: این طایفه از خاندانهای عبد، امام علی، منت، نوروز، برجی تشکیل شدهاند و در شهر ایلام و شهر مهران و نیز شهر ارکواز و روستاهای بان رحمن، شهرک اسلامیه و نیازآباد، پاریاب، پل شکسته، کیه نی چه رمگ و عدهای نیز در شهرستان چرداول سکونت دارند. خانوادههای امیدی، منتی، صادقی فر، جمشیدی، چراغی، جوزی از این طایفه میباشند. کدخدایان این طایفه محمدعلی «له ت وه ر»، صید عباس امیدی، شکر بگ برجی، محمد علی برجی و عبدالکریم جمشیدی بودهاند. امامعلی و عبد امیدی از این طایفه بودهاند.
فرزندان خَمیس
پهلوان موسی خمیس گرزدین وند:از خانوادههای اسدی، داراخانی، رشیدپور، کمری، رهگوئی و پرواس تشکیل شدهاند. عالیجاه توشمال حاج فرامرز اسدی ریاست ایل ملکشاهی و حاکم پشتکوه، توشمال داراب خان، توشمال اسد از این تیره میباشد. اینان در شهرستان ملکشاهی، شهرستان ایلام و استان کردستان و شهرهای ارکواز، ایلام، سنندج، تهران و عدهٔ زیادی در کشور عراق و شبه جزیره اسکاندیناوی سکونت دارند.
پهلوان مَلِگَه خمیس: از خانوادههای باقر، محمد و علی محمد شکل گرفتهاست و در روستاهای چشمه کل و میان تنگ و شهر ارکواز سکونت دارند. نامدار رحیمی، شهباز، صحبت رحیمی، عباس عزیزیان و عباس خان رحیمی از این تیره میباشند. خانوادههای رحیمی، عزیزیان و تاب از این تیره هستند.
شه میر خمیس: از خانوادههای میرزا، حیدر و طَطَر شکل گرفتهاست. اسکندر ططر (اژدهایی) یاغی معروف و خانوادههای میرزایی و اژدهایی از این تیره هستند.
بومیان سابق پشتکوه
چهار طایفه اصلی: با توجه به دست نوشته منتسب به پیرمحمد عابد چهار طایفه کینیاینه، رسول وند، خلیل وند و کله وند میباشند که اسامی این طوایف از نام چهار برادر گرفته شده که در زمان تحریر دست نوشته به چهار طایفه تبدیل شده بودند. همچنین طوایف خرزینوند، کلگه، علی نظر، جمعه و خیرشه از قدیمیترین طوایف پشت کوهاند.
سایر طوایف ایل ملکشاهی
طایفه خلیل وند: این طایفه از بومیان سابق پشتکوه و ملکشاهی میباشند. املاک آنها مجاور با طایفه شوهان میباشد. یک تیره از این طایفه در سر کل خلیل وند ساکن هستند؛ ولی بیشتر مردم این طایفه در شهرهای ایلام و ارکواز سکونت دارند. کدخدای آنها در سابق کرم و سپس به علی بگ و کیکاوس کرمی معروف به (کیگه) رسید. طایفه خلیل وند از تیرههای زیادی تشکیل شده که سرشناسترین آنها کلوالی و یارالی جمگه و یمهٔ هستند که تیره کلوالی همان ساکنان سرکل هستند و یارالی در گذشته در منطقه پیره به سر میبردند (کلوالی و یارالی برادر بودهاند و اسم این تیرهها از این دو برادر شکل گرفتهاست). علی غیوری زاده شهید شاخص عشایر کشور در سال 1393 از این طایفه است.
طایفه گُلان: از قدیمیترین طوایف پشتکوه میباشند. مردمان این طایفه به جاهای دیگر نیز مهاجرت نمودهاند و طایفه قیطولی سخاییان از ایل ارکوازی از این طایفه میباشند. طایفه گلان به سه تیره آدینه– مهدی بگ– قنبر بگ تقسیم میشود. کدخدای این طایفه قنبربگ تفنگ چی باشی؛ که بر اساس سنگنوشته تخت خان معمار قنات امیرآباد بودهاست. همچنین خیدان ملکشاهی اولین شهید ایل ملکشاهی در جنگ ایران و عراق از این طایفه است. خانوادههای ملکشاهی و صیادی از این طایفهاند.
طایفه کَینیانَه: از قدیمیترین طوایف پشتکوه میباشند. نام این طایفه از دو واژه کیه نی + آینه (چشمه آدینه) ریشه گرفتهاست. جد این طایفه زنبور بن کاکا بن علی جان گور از خاندان قیفره و احتمالأ از نژاد ساسانیان بودهاست. املاک طایفه باولگ و قیطول از این طایفه خریداری شدهاست. به واسطه بار سنگین مالیات که از عهده آن برنیامدند به کشور عراق مهاجرت نمودند و در محله شورجه عراق ساکن شدهاند. خانوادهای بلوانی، غضنفری، محمدی (امیرآبادی) و همچنین خانوادههای یوسفی نژاد- ناصری- صیدی- احمدی فر در موشه کان چرداول و خانوادههای نثاری و علی حسینی در بخش صالح آباد شهرستان مهران، خانوادههای ساغری، مرادی و جوشنی در شهر ایلام و خانواده ناصری و آژ در شهر مهران از این طایفه هستند. کدخدایان این طایفه کدخدا صفر، نجف احمد قلی و بهرام نثاری بودهاند. همچنین مصطفی زوراب و حسن زوراب از بزرگان ایل ملکشاهی در خانقین عراق، محمد کول محمد از بزرگان ملکشاهی در خانقین عراق و خسرو کول محمد رئیس مؤسسه الآسایش اقلیم کردستان از این طایفه هستند.
طایفه قَیطول قَیطاس: جد این طایفه، قیطاس بن قباد بن الله ویس بن مال هومان (مالیمان) یا میر چژنی معروف به باشی اول میباشد و در زمان صفویه از منطقه چنار باشی بدره به ملکشاهی مهاجرت کردهاند. املاک این طایفه از طایفه کینیانه خریداری شدهاست. دارای سه تیره: کوسه– قیطاسی – مرادبیگ میباشند. کدخدای این طایفه محم قوچگه میباشد. سپس در دوران معاصر محمد تقی قیطاسی به کدخدایی رسید. خانوادههای امامی پور، قیطاسی، قمری در استان ایلام و عزیزالحاج علی حیدر نماینده عراق در یونسکو از این طایفهاند.
طایفه باباهای پیرمحمد (باوه): این طایفه شامل تیرههایی به نام: دوسه – عبدی – نوشاد – عبدالمولا – صیاگه - عسگر - حلیم - حیر است. محل اسکان این طایفه عموماً روستای گنبد پیرمحمد میباشد اما خانوادههایی از این طایفه در مهران و ایلام نیز ساکن هستند. کدخدای این طایفه شیرمحمد و سپس نورگه (نور محمد) بودهاست. خانوادههای سلیمانی، اکبری زاده، گهرسودی، حیدری و عسگری از این طایفهاند. عباس گهرسودی هنرمند ایلامی و بنیانگذار تئاتر ایلام از این طایفه است. سلام امینی نماینده استان ایلام در دوره دهم مجلس شورای اسلامی با اخذ 61 هزار و 338 رأی از این طایفه است.
طایفه کَلِگه: این طایفه در شهر ارکواز و روستای ملگ آباد سکونت دارند که احتمالأ از ایل سوره میری و از قدیمیترین طوایف پشتکوه بودهاند که در میان ایل ملکشاهی ساکن شدهاند.
طایفه خَرزَینوند: این طایفه در اصل از ایل سوره میری و از قدیمیترین طوایف پشتکوه بودهاند. کدخدای این طایفه میر بهرام بودهاست. خانوادههای بیگ میری، ایلخانی، سرحدی، افشار، گل محمدی، عزیز نیا، الفتی و احمدی از این طایفهاند.
طایفه جمعه: این طایفه در اصل مهاجر و احتمالأ از ایل سوره میری بودهاند که به میان ایل ملکشاهی آمدهاند. کدخدای این طایفه منصوربگ بودهاست.
طایفه سَرایلِوند: از قدیمیترین طوایف کرد چمزی است. نام این طایفه احتمالأ از کلمه ساری که کوهی در درسیم ترکیه است یا از تپه سرایل از تپههای مرتبط با دوران ماد و بنا به نظریه دیگر از نام جدشان سالتک گرفته شدهاست که بعدها به طایفه ساری سالتک و سرایلوند تبدیل شدهاست. از بزرگان این طایفه میتوان به کاتوره بگ از بزرگان سرایلوند، کوخاله بگ، توشمال دوست محمد (دوسگه) برادر رضاعی احمد خان والی فیلی، شیر خان و کوزا خان، کدخدا کریم خان و کدخدا رستم خان و کدخدا ملا حسنی و راضی جانی بزرگ این طایفه در شهر اهواز، آکنه به خان از پهلوانان طایفه سرایلوند، ملا ملک بیگ حاکم زرباتیه، حسین مهدی جانی ملکشاهی از بزرگان ملکشاهی در کوت عراق و حسین حبیب جانی ملکشاهی از بزرگان ملکشاهی و مسئول سازمان میلکان و سازمان کوردهای گرمیانی در اربیل عراق اشاره کرد. خانوادههای غلامی، صفری، کریمی، شیرنیا، کوهزادی، سرایلوندی، عنایتی، بزواک، پیرعلی نیا، تضیره، تازه، تمبا، تهیا، ملکشاهی، دوستی، بیکن، اسماعیلی، کمری، فتاحی، منصوری، احمدیان، ملکشاهی اصل، محمدی، نظری و چتر سفید از این طایفه هستند.
طایفه شیَرَه میر (شه میر): این طایفه از طوایف قدیمی پشتکوه محسوب میشوند. اما طایفه کل کل از کرمانشاه به آنها ملحق شدهاند. کدخدای این طایفه سهیل بگ و سپس شاه مراد کدخدای این طایفه بودهاست.
طایفه کُل کُل: این طایفه از کرمانشاه به طایفه شیره میر ملحق شدهاند.
طایفه کَله وَند: این طایفه به چهارتیره: شنبه، دای، جانی، رویی(فامیل) تقسیم میشود. کدخدای این طایفه حاج میرآقاشاهمرادیان و قبل از او هاشم خانزا بودهاست. کله ون از طایفههای قدیمی پشتکوه و ملکشاهی و نام آن برگرفته از درختان وَن نَر (بُنه) بودهاست. مردمان این طایفه اغلب در روستای باستانی کلک ساکن میباشند. بنا بر نوشته محمد خورشید پاشا در کتاب سیاحتنامه حدود، در سال 1264 هجری قمری تیره ای از طایفه کلوند (25 خانوار) در دوزخورماتو 88 کیلومتری جنوب شهر کرکوک جزو طوایف کرد سکونت داشته اند. بر اساس دست نوشته پیرمحمد عابد طایفههای کنیاینه، خلیلوند، رسولوند و کله وند (کله ون) از بومیان اصیل منطقه پشتکوه و ملکشاهی محسوب میشوند. جمعیتی از این طایفه در شهرک اسلامیه مهران، ارکواز ملکشاهی، ایلام و کشور عراق ساکن هستند. خانوادههای شاهمرادیان، کلوندی، داوودی، سلیمانی، آساره، آبروشن، شیخی، یاری، مامی، پژم، آشناگر، دوستکام، خدارحمی، ایرانی، علی حسینی، خویه، آبشتی، تاراس، یوسفی، ملکشاهی، نادبی فر، عبدی، افرنگ، پرهیز، تاپاک، شامحمدی، ملکشاهی نژاد ،حیدری ، اسماعیلی، ابراهیم زاده، کشاورز، امیدی، آیتی، میرزایی، عباسی و اخضری از این طایفهاند. شهید الیاس مامی و حاج میر آقا شاهمرادیان از این طایفهاند. همچنین هاشم خانزا از جنگجویان قیام رنو از این طایفه است.
طایفه خِیٓرشٓه: این طایفه از قدیمیترین طوایف پشتکوه بودهاند و بزرگان طوایف گچی از این طایفهاند. بزرگان این طایفه توشمال مامگه رِئیس ملکشاهی گچی و توشمال عبدالحسین حاجی زاده و کدخدایان این طایفه حاجی درویش و کلانتر غیاثی بودهاند. خانوادههای حاجی زاده، غیاثی، روشنی در شهر قصر شیرین استان کرمانشاه از این طایفهاند. خانوادهٔ تولیده (نوادگان توشمال مامگه) هم که بخشی از آنها در روستای اما و بخشی در شهرستان ایلام زندگی میکنند و خانوادههای بسطامی، احمدی و حاتمی از این طایفه هستند. حسن تولیده از هنرمندان استان ایلام و هم چنین سردار شهید علی بسطامی فرمانده اطلاعات عملیات لشکر 11 امیرالمؤمنین نیز از این طایفه هستند.
طایفه قَیطُول و حَلاج: این طایفه مهاجر و از طوایف گچی است. کدخدایان این طایفه حمگه (حمدالله)، داراخان و احمد پورملکشاهی بودهاند.
طایفه کَوکی: از طوایف گچی هستند. کدخدای این طایفه میرزا حسین سلیمانی بودهاست. خانوادههای سلیمانی و منصوری از این طایفهاند.
طایفه خَلَف: این طایفه در محل مهر و عما شهرستان ملکشاهی ساکن هستند و از قدیمیترین طوایف پشتکوه هستند. کدخدای این طایفه کرم خلف زاده و سپس کدخدا علی خان بودهاست که مادرش از طوایف ایل گوران کرد بودهاست.
طایفه دوقُرصه: این طایفه شامل چهار تیره: فرج – خدامراد – الله مراد – خاصگه است. کدخدای این طایفه موخان بودهاست. خانوادههای پالیزبان، آزاد، الله داد، رشیدیان، فاضلی و طهماسبی در شهر ایلام از این طایفهاند. علی محمد آزاد استاندار سابق استان ایلام و استان سیستان و بلوچستان و استاندار کنونی استان همدان از این طایفه است.
طایفه رَسولوند: از طوایف قدیمی پشتکوه محسوب میشود. این طایفه دارای چهار تیره: کربلایی – سوره – علی میرزا – قمبر است. کدخدای این طایفه داراب بیگ اکبری بودهاست. سردار نعمان غلامی فرماندهی سپاه استان ایلام، فرماندهی سپاه سیستان و بلوچستان و رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور از این طایفه است. خانوادههای اکبری، عباسی، غلامی، محبی، آرمیون، عزیزی، باقری و کریمی در شهرهای ایلام وارکواز از این طایفهاند. محمد حسین کریمی قهرمان آسیا در رشتهٔ تیراندازی، سرهنگ شعبان تیلا رئیس معاونت برنامه و بودجه سازمان بسیج مستضعفین کشور و فرهاد شاهمرادیان از شعرای شهرستان ملکشاهی از این طایفه میباشند.
طایفه سَیرانَه: این طایفه در روستای سیرانه شهرستان ملکشاهی ساکن هستند.
طایفه باولِگ: جد این طایفه میر جشنی (میر چژنی) - قیطاس بن قباد بن الله ویس بن مال هومان- بودهاست و به سه تیره: ملک شه– ایوه شه – سلامراد تقسیم میشوند. ملک شه دارای شش فرزند 1- پاشه 2- قیصور دارای دو فرزند مولی و فرزالی بودهاست 3- هواس (تیرههای هواس و لطفی) 4- دولتیار (جد حاتگه و دوشم) 5- شهباز (جد باولگ گچان) 6- سیاوش میباشد. ایوشه دارای فرزندانی به نامهای: خان احمد (محمود بگ، دارابگ و خانابگ)، میری بگ (میر احمد)، حیلگه، رحمتعلی، شارگه، عنبره، فریمبگ و کلبعلی (کلاه پهن ایلام) بودهاست. سلامراد فقط یک فرزند به نام قیطول قیطاس داشتهاست. کدخدا یاری بگ، شیخ ابوالقاسم واسطی، احمد ناصری گهر جوانترین نماینده تاریخ استان ایلام در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی با 92٬646 رای ماخوذه و 52 درصد کل آرا و آیتالله لطفی امام جمعه شهر ایلام از این طایفهاند. تیرهای از طایفه باولگ به شهرستان چرداول مهاجرت کردهاند. خانوادههای نصری و نصیری در شهر سرابله و خانوادههای محمد یاری، نظری و گل گل نیا در شهرستان سیروان از این طایفهاند. همچنین تیرههایی از طوایف لرستان به میان طایفه باولگ مهاجرت نمودهاند.
طایفه حَمانه و کُول (علی نظر): به روایتی جد این طایفه شاه قُطبین از بزرگان بودهاست. نقل است که شاه قطبین به ضرب سکه اقدام مینمودهاست. عادل خانی از شعرای شهرستان میگوید: شاهی شاقطبین نیه چو ژه ویره و. سکه دا وه بان چرم گا پیره و. خانوادههای ناصری، اکبرزاده، تردست، میرزایی، همایونی، عسکری، نادی، سلیمانی وخانوادههای خیری، کوخایی از ساکنان روستای چشمه چاهی واقع درشهرستان سیروان از این طایفهاند. همچنین عادل خانی از شعرای شهرستان ملکشاهی از این طایفه است.
طایفه سیَه گَه: این طایفه در اصل از قیطولی انارگ ایل ارکوازی میباشند.
طایفه کِناری وَند: این طایفه مهاجرند و در اصل از ایل حسنوند لرستان میباشند که به پشتکوه مهاجرت نمودهاند. خانوادههای خلیلیان و کمی پور از این طایفهاند.
طایفه کَوگِر (کبک گیر): این طایفه مهاجرند و در زمان حسینقلی خان ابوقداره والی پشتکوه برای گرفتن کبک زنده از لرستان به پشتکوه آورده و در میان ایل ملکشاهی سکونت نمودهاند.
طایفه گَراوَندی: این طایفه مهاجرند و از طایفه گراوند لک لرستان میباشند که به میان ایل ملکشاهی مهاجرت نمودهاند. کدخدای این طایفه شمسالله بودهاست. در شهرهای ارکواز و ایلام ساکن هستند.
افراد سرشناس
از بزرگان این ایل میتوان به عالیجاه افتخار الحاج توشمال حاج فرامرز اسدی از مشاهیر استان ایلام، ریاست ایل ملکشاهی و اولین فرماندار ملکشاهی اشاره کرد. حاج فرامرز اسدی از طرف پدری به طوایف گرزدینوند چمزی، پهلوان موسی خمیس گرزدینوند و ملکشاه، و از طرف مادری به طایفه مهر ملکشاهی گچی، کدخدا علی خان و توشمال داراخان منسوب است و طوایف گچی داییهای او محسوب میشوند. دیگر بزرگان این ایل پهلوان موسی خمیس گرزدین وند و ملگه پهلوانان ایران زمین در دربار فتحعلی شاه قاجار و سرداران سپاه شاهزاده محمد علی میرزا دولتشاه در نبرد با امپراتوری عثمانی و شاه محمد یاری رهبر قیام مردم ایلام در عصر رضا شاه هستند. توشمال حاج فرامرز اسدی در سال 1320 و بعد از جنگ جهانی دوم که کشور ما تحت تسلط بیگانگان بود از سوی دولت مرکزی به عنوان رئیسالعشایر و حاکم کل پشتکوه منصوب شد. در این زمان منطقه پشتکوه و استان ایلام که قسمتی از استان پنجم یکی از 10 استان کشور ایران بود از امنترین مناطق کشور محسوب میشد و حاج فرامرز در کل استان ایلام حکمیت داشتند.
از دیگر بزرگان این ایل میتوان به کدخدا قنبربگ از طایفه کاظم بگ از رشیدترین مبارزان حسین قلی خان والی، توشمال اسد از طایفه خمیس، توشمال داراب خان، توشمال نامدار رحیمی، توشمال شهباز، توشمال صحبت رحیمی، حسن خان ملکشاهی اولین نماینده مردم استان قبل از انقلاب، موسی اسدی اولین رئیس فرهنگ ملکشاهی، کدخدا دارابگ اکبری از طایفه رسول وند، حاجی نورگه از طایفه باباهای پیرمحمد، حاج عباس خان رحیمی، حاج عباس عزیزیان، کدخدا علی خان از طایفه خلف گچی، کدخدا ولدبگ از طایفه کاظم بگ، توشمال مامگه و توشمال عبدالحسین حاجی زاده از طایفه خیرشه گچی، حاج میر آقا (محمود) شاهمرادیان از طایفه کله وند، کدخدا دارابگ فاضلی از طایفه روسگه، کدخدا میرزا حسین سلیمانی از طایفه کوکی گچی، سهیل بگ کدخدای طایفه شیره میر، قوچگه و عزیز الحاج علی حیدر نماینده دولت عراق در سازمان بینالمللی یونسکو از طایفه قیطول قیطاس، فؤاد محمد حسین رئیس دیوان ریاست اقلیم کردستان، حبیب محمد کریم دبیر سابق کمیته مرکزی حزب دموکراتیک کردستان و آراس حبیب محمد کریم دبیرکل کنگره ملی کشور عراق و اولین کرد شیعه در کشور عراق در سمت دبیرکل از طایفه حسین بگ، خسرو کول محمد رئیس مؤسسه الآسایش اقلیم کردستان از طایفه کینیانه، میرزا محمد تقی قیطاسی، کدخدا شکربگ و عبد از طایفه شکر بگ، کدخدا منصوربگ از طایفه جمعه، کدخدا قیسی رحیمی از طایفه خمیس، کدخدا کرم و کدخدا کیکاووس از طایفه خلیل وند، میر بهرام از طایفه خرزینوند، محمد علی لت ور، رحیم خان، فاضل، کاظم، محمد علی خان خمیس، کریم خان، باقر خان خمیس، محمد کریم از طایفه حسین بگ، کدخدا موخان از دو قرصه، داراب خان داراخانی، علی پاشا داراخانی، کدخدا کرم خلف زاده از طایفه خلف، حاج شیرمحمد از طایفه باباهای پیر محمد اشاره کرد. همچنین کبری فرهادرخ برگزیده نخستین جشنواره زنان نامآور و نان آور کشور و لیلا قاسم ملقب به عروس کردستان و خواهر لیلا از قهرمانان ملی کردستان و اولین شهید زن کردستان توسط رژیم بعث عراق به دلیل مبارزه برای احقاق حقوق مردم کردستان از ایل ملکشاهی هستند.
تاریخچه ایل ملکشاهی
ایل ملکشاهی از قدیمیترین و ریشه دارترین ایلهای ایران است که بنا به روایتی نسب به جمشید شاه اسطورهای ایران و بنا به روایت دیگر نسب به سلطان ملکشاه سلجوقی میرسانند شرف خان بدلیسی در کتاب شرفنامه بدلیسی چنین میآورد: ایل ملکشاهی چمزی چمشگزک ملکشاهی به کثرت عشایر و قبایل و ازدحام اعوان و انصار در مابین کردستان مشهورند و با افتخار به سرزمین ایران خدمت نمودهاند و حاکم علیحده در میان ایشان نصب شدهاست. وسعت ولایت امیران این ایل در میانه کردستان به مثابهای وسیع است که خواص و عوام به خصوص سلاطین و حاکمان در نامهها و اسناد و احکام، اطلاق لفظ کردستان را بر قلمرو ولایت ایل ملکشاهی چمزی چمشگزک ملکشاهی میکنند. در ولایت چمشگزک سلسله امرائی به فرمانروایی برخاستند که نخستین امیر آنان ملک محمد نام داشته و بعد از وی پسرش ملکشاه به حکومت رسیدهاست. خاندان ملکشاهی چمشگزک در اندک مدتی قدرت و نیروی زیادی پیدا کرده و بر بسیاری دیگر از نواحی آن اطراف استیلا یافتند و حتی در دوران حکومت مغول، تیموریان و سلاطین قراقویونلو امارت خود را حفظ کردند. نخستین امیر قدرتمند چمشگزک امیر ملکشاه بن محمد بود. ملکشاه امیری شایسته، با اطلاع و معلومات کافی از امور کشور داری بودهاست و به علت قدرتی که داشته به فکر استقلال قلمرو خود افتاده و به این منظور در سال 596 هجری قمری در مقابل سلطان سلجوقی قد علم کرد و بر مناطق وسیعی استیلا یافت اما عاقبت در سال 598 هجری قمری ناجوانمردانه به دست سلیمان بن قلیچ ارسلان سلجوقی کشته شد. پس از کشته شدن ملکشاه پسرش مَلِک محمد بر سریر امارت نشست و از نو در احیای امارت موروثی چمشگزک کوشید و آن را سر و سامانی دوباره داد و بر قلمرو پیشین پدرش دست یافت. در زمان اوزون حسن آققویونلو، که قصد قلع و قمع دودمانهای محلی مرتبط با قراقوینلوها را داشت؛ شیخ حسن، امیر جوان چمشگزک، هجوم آق قویونلوها و خربندهلوها به چمشگزک را دفع کرد و اعقاب وی تا زمان شاه اسماعیل یکم صفوی استقلال خود را حفظ کردند. بعد از شیخ حسن پسرش سهراب بیگ حاکم چمشگزک بود و پس از او حاج رستم بیگ چمشگزگ بر سریر حکومت نشست.