نقد روانشناختی فیلم بنفشه افریقایی

اختصاصی آسمونی نقد ازمرجان دلپسند

عشق،تعهد،دلبستگی ،وابستگی و... مفاهیمی هستند که می تواند دلیل شکل گیری یک رابطه و موجب تداوم آن شوند.البته هر کدام از این مفاهیم نیز می تواند به نوعی به رابطه بین دو فرد به طور احساسی وعاطفی خاتمه نیز بدهد.!برای مثال حس وابستگی و یا دلبستگی اگر به مرورزمان یک طرفه ادامه یابد ؛می تواند یک عامل مخرب برای تداوم آن رابطه به حساب بیاید.علاوه بر این مورد علل متفاوتی می تواند باعث جدایی زوجین از یکدیگرشود. ازجمله علت های جدایی و متارکه بین زوج ها از این قرار است ؛عدم برون ریزی احساسات در زمان و موقعیت مناسب ،عدم بیان مشکلات در زندگی خانوادگی . همچنین دخالت دادن سایر افراد خانواده در اموری که صرفا زوجین می توانند آنها رابیان کنند و سوتفاهمات مربوط به آن را درکوتاهترین زمان ممکن از بین ببرنداز دیگر عوامل محسوب می شود. نیز در لفافه حرف زدن که عمدتا این عمل دریک زندگی خانوادگی بیشتر از سوی زنان صورت می گیرد ، از جمله این موارد است .در اکثر موارد این جدایی به لحاظ فیزیکی صورت می گیرد، اما تا سالها بعد نیزخاطرات مربوط به آن زندگی مشترک ممکن است از خاطر زوج ها خصوصا زنان پاک نشود. همانطور که درفیلم سینمایی"بنفشه آفریقایی"به کارگردانی "مونا زندی" در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، شاهد ان بودیم. فیلمی که کاملا به زنان و روابط کهنه و پوسیده این قشر ازجامعه پرداخته است .سکانس ابتدایی این فیلم که به نحوی موضوع فیلم را برای مخاطب بازگشایی می کند با لوکیشنی در یک آسایشگاه سالمندان شروع می شود. شخصیت"شکوه"با بازی"فاطمه معتمدآریا"نیزپیشگام نگهداری همسر سابق خود"فریدون" با بازی "رضا بابک"درمنزلش می شود.آن هم به واسطه درخواست دختری که ثمره این ازدواج است .ازسوی دیگرپذیرش این مسئولیت ازسوی "شکوه" باعث خشم و دلخوری رضا همسر دوم او می شود.

شخصیت "رضا "با بازی"سعیدآقاخانی" که زمانی دوست صمیمی" فریدون" به حساب می آمدوبعد از ازدواج "شکوه" با "رضا "رابطه این دو مرد نیز در گذشته فراموش می شود وتنها خاطرات ناخوشایند را در ذهن دو دوست می نشاند. تناقضی که در رفتار" رضا" با فریدون "دیده می شود و از سوی دیگر محبت های پنهانی او به "فریدون" نیز در این فیلم به راحتی قابل تشخیص است. البته تعارفات از قدیم الایام دربین خانواده های ایرانی بوده و اکنون نیز قابل مشاهده هست .چیزی که کارگردان به خوبی به آن پرداخته است و واقعیت تعارف را در زندگی خانواده های ایرانی را به خوبی نشان می دهد. اما از طرف دیگر ارتباط این افراد با همدیگر ، یک موقعیت نامناسب را شکل می دهد و غیر واقعی است و به فیلم لطمه زده است .عشقی که بیشتر نمود آن را در عنفوان جوانی و قاعدتا قبل از ازدواج بین دو فرد به وجود می آید و بعد از آن نیز ممکن است ؛برای همیشه فراموش شود و فقط گاهی اوقات درحد بیان یک خاطره بین دو دوست صمیمی از یک جنس بیان شود. ازسوی دیگر رابطه بین این دو دوست قدیمی که حالا بیشتر به چشم رقیب عشقی سابق بودند و گاها واکنش دو دوست دلسوز را برای همدیگر داشتند نیز به نظر واقعی جلوه نمی کند.برای مثال سکانسی از فیلم که "رضا "رختخواب "فریدون "و لباسهایش را آتش می زند و یا "فریدون" زمانی که می بیند ؛ رضا به پول برای ادای قرض های خود به طلبکارانش احتیاج داردوحتی جایی که یک دیالوگ مشترک را با هم تکرار میکنند که خانم ها نباید متوجه شوند که ما بامشکل مواجه شده ایم. اما درسکانس های دیگری از این فیلم می بینیم که "رضا "زمانی که توجه بیش ازحد" شکوه "را به "فریدون" می بیند؛ با دلخوری وقهر از خانه خارج می شود.

به نظر می رسدبه کاربردن دیالوگ های واضح تر بیش تر می توانست به فیلم کمک کند تا اینکه رضا با شکوه قهر بکند؛ در فیلم نامه می بایست دیالوگ هایی برای صحبت میان این دو شخصیت مشخص می شد.به نحوی که روند گفتگوی صحیح برای حل مشکل را بین این دوشخصیت رابیشتر نشان بدهد. چیزی که نیاز مبرم جوانان جامعه امروزی رانشان می د هد.به عبارتی برون ریزی احساسات بدون سانسور،به موقع و صحیح، بدون درلفافه صحبت کردن؛ درحالی که در این فیلم رضا به سان یک جوان 25 ساله ازخانه خارج شده وشکوه بدنبال او به پارک یاخیابان می رود تا او را به خانه بازگرداند.نکته مهم درسکانس این است که به فریدون هم علت کارش راتوضیح می دهد.به عبارتی این سکانس ازفیلم نشان می دهد که شکوه هنوزنتوانسته است دورانی را که بافریدون زندگی می کرد رافراموش کندوهنوز هم درذهن خود به دنبال وجه مشترکاتی بین او وخودش می باشد.شاهد این مدعا نیز دربازی های کلامی ودلگرمی های مشابه بین این دو شخصیت دید.چیزی که "رضا "همسرکنونی "شکوه "راعصبانی و دلخور می کند.تا جایی حل شدن درروابط و ایجاد شناخت بعد از گذشت چندسال در این زوج هنوزشکل نگرفته است وبه نظرمی رسد که به پختگی لازم در روابط خود به عنوان یک زوج هم نرسیده اند.با وجود اینکه این زوج دربدو ورود به دوره میانسالی خود قراردارند.