معاونت امور مطبوعاتی وزارت ارشاد

معاونت امور مطبوعاتی وزارت ارشاد یکی از مهم ترین و محوری ترین معاونت ها در وزارت ارشاد کشور است. مسئولیت این معاونت با «معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی» است. این مسئولیت از جانب وزیر ارشاد به صورت مستقیم به فرد منصوب می شود. این نهاد وظایف و مسئولیت های مهم و حیاتی را بر عهده دارد.  آسمونی در این بخش به معرفی معاونت امور مطبوعاتی وزارت ارشاد و جزئیات آن می پردازد.

معاونت امور مطبوعاتی وزارت ارشاد

معاونت امور مطبوعاتی وزارت ارشاد که از بدو تأسیس در وزارت ارشاد با عنوان معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی فعالیت می‌کرد، طی سال‌های بعد، همزمان با تغییر و تحول در تکنولوژی‌های نوین اطلاع‌رسانی و خبری و گسترش دامنه فعالیت این حوزه، حدود و ثغور و همچنین گستره فعالیت آن افزایش یافت. با ظهور خبرگزاری‌های دولتی در داخل کشور و همچنین روی آوردن نشریات چاپی به سوی انتشار الکترونیکی، حوزه فعالیت این معاونت از مطبوعات و تبلیغات فراتر رفته و هر گونه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان در این دو عرصه به آن واگذار شد. معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی از این پس تغییر نام داد و با عنوان معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی فعالیت‌هایش را پی گرفت.

زیرمجموعه‌های معاونت امور مطبوعاتی

• اداره کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی
• اداره کل رسانه‌های خارجی
• دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها
• دفتر تبلیغات و اطلاع‌رسانی
• مؤسسه مطلوعاتی نشرآوران
• جشنواره مطبوعات

هیئت نظارت بر مطبوعات

هیئتی عالی متشکل از هفت عضو (به شرح بندهای الف تا ز ماده 10 قانون مطبوعات) است. وظیفه این هیئت رسیدگی به درخواست متقاضیان، صدور مجوز برای نشریات عمومی و همچنین اعمال نظارت عالی و مستمر بر فعالیت این نشریات است. هیئت مذکور از طریق دبیرخانه دائمی (مستقر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با امکانات آن وزارتخانه) انجام وظیفه می‌کند.

قانون مطبوعات

طبق ماده 16 صاحب‌امتیاز موظف است ظرف شش ماه پس از صدور پروانه، نشریه مربوطه را منتشر کند و در غیر این صورت با یک بار اخطار کتبی و دادن فرصت پانزده روز دیگر در صورت عدم عذر موجه اعتبار پروانه از بین می‌رود، عدم انتشار منظم نشریه در یک سال نیز اگر بدون عذر موجه (به تشخیص هیئت نظارت) باشد، موجب لغو پروانه خواهد بود.

در پی تغییر و تحولات در عرصه فعالیت‌های این معاونت که سرانجام در عنوان آن نیز تجلی پیدا کرده است، مفاهیم و گستره واژگان حوزه مذکور نیز دچار تغییر شده و مفاهیم جدیدی نیز به آن اضافه شده است. این گزیده به منظور اطلاع‌رسانی به روزنامه‌نگاران، دست‌اندرکاران حوزه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، علاقه‌مندان به فعالیت در این عرصه تهیه شده تا آنان را با رئوس مفاهیم عمده حوزه مدیریت معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی بیشتر آشنا سازد.

مفاهیم حوزه امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی

• آگهی مطبوعاتی (commercial advertisement)

متن یا تصویر مشخص و مجزا که در ازای پرداخت وجه در نشریه به چاپ می‌رسد و در آن کالا، خدمت یا روش و اندیشه‌ای معرفی و تبلیغ می‌شود که براساس سطح زیر چاپ، صفحه چاپ، محل درج، تیراژ و ترتیب انتشار اندازه‌گیری می‌شود.

• آموزش کوتاه‌مدت مطبوعاتی (press short-time education)

آموزشی که مدت آن حداکثر یک سال آموزشی است و با هدف ایجاد یا ارتقاء مهارت و دانش روزنامه‌نگاران و گرافیست‌های شاغل در عرصه مطبوعات، خبرگزاری‌ها و روابط‌عمومی‌هاست.

• آموزشگاه آزاد مطبوعاتی (free institute of press eduction)

آسمونی : مؤسسه‌ای که در زمینه آموزش کوتاه‌مدت رشته‌های مطبوعاتی فعالیت می‌کند.

• ایستگاه مطبوعاتی (press station)

جایگاهی سرپوشیده یا باز با پیش‌بینی سرپناه که متناسب با تراکم مراجعان (روزنامه‌خوان‌ها) در شهرها و حومه آنها برای آویختن و برپایی تابلوهای ویژه نشریات و مطالعه مطبوعات برای علاقه‌مندان ایجاد می‌شود.

• پایگاه اطلاع‌رسانی (information base)

به مجموعه اطلاعات جمع‌آوری و فرآوری‌شده و سامانة دریافت و پرداخت اطلاعات گفته می‌شود.

• پروانه اقامت خبری (press residence permit)

مجوز و پروانه اقامتی است که به درخواست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط نیروی انتظامی برای نمایندگان غیرایرانی رسانه‌های خارجی صادر می‌گردد.

• پروانه انتشار نشریه (press permit)

آسمونی : مجوزی است که از سوی هیئت نظارت بر مطبوعات برای انتشار یک نشریه صادر می‌شود.

• پژوهش مطبوعاتی (press research)

مجموعه فعالیت‌های روشمند و خلاق به منظور توسعه دانش موجود، دستیابی به دانش و فنون جدید و حل مسائل در زمینه‌های مختلف حوزه مطبوعات و اطلاع‌رسانی که نتیجه یا یافته‌های حاصل از آن مکتوب شده باشد.

• تبلیغات محیطی (outdoor advertisement)

هرنوع استفاده تبلیغاتی از فضای اماکن عمومی، محیط شهری و خارج آن که با استفاده از نشانه، خط، تصویر حجمی یا غیرحجمی یا همراه با صدا بوسیله تابلوهای فلزی، رایانه‌ای، پارچه‌ای، دیواری یا منقوش بر وسایل نقلیه شهری و غیرشهری در سطح شهرها و جاده‌های بین شهری طراحی و اجرا می‌شود.

• خانه مطبوعات (press house)

مرکز فرهنگی و غیردولتی که در یک محدوده جغرافیایی (در حد استان و شهرستان) است و با نظارت مستقیم ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی محدوده ذیربط از سوی اعضا و شورای مرکزی خود فعال است. خانه مطبوعات متشکل از مدیران مسئول، اعضای هیئت‌های تحریریه، خبرنگاران، نویسندگان، عکاسان، گرافیست‌ها و طراحان مطبوعاتی است و فعالیت آن در زمینه حفظ حقوق و منافع هر عضو، تشویق نوآوری، هماهنگی مطبوعات منطقه‌ای، رشد کمی و کیفی نشریات و توسعه امور فرهنگی و اطلاع‌رسانی مطبوعات محلی با رعایت ضوابط قانونی و مقررات مربوط است.

• خبرگزاری (news agency)

مؤسسه خبری است که توسط عوامل خبری خود در داخل و خارج از کشور به جمع‌آوری خبر و تهیه گزارش در زمینه‌های گوناگون می‌پردازد. آسمونی : معمولاً این اخبار و گزارش‌ها از طریق رسانه‌های عمومی در سطح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی پخش می‌شود.

• خبرگزاری غیردولتی (non governmental news agency)

مؤسسات خبری غیر دولتی یا خبرگزاری‌هایی هستند که به عنوان خبرگزاری از هیئت نظارت بر خبرگزاری‌های غیردولتی مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند.

• خبرنگار (correspondent)

شخصی که شغل اصلی او تهیه خبر، گزارش و مصاحبه در موضوعات و رویدادهای مختلف برای سازمان‌های خبری است.

• خبرنگار آزاد (freelance jounalist)

شخصی که به صورت غیروابسته به یک نشریه یا سازمان خبری، به ازای دریافت دستمزد برای تهیه خبر، گزارش، عکس و مصاحبه، اقدام می‌نماید.

• خبرنگار افتخاری (honorary reporter)

شخصی که به صورت غیرحرفه‌ای و بدون دریافت دستمزد و براساس علاقه شخصی به تهیه خبر و عکس برای نشریات یا سازمان‌های خبری می‌پردازد.

• خبرنگار حرفه‌ای (professinal jurnalist/ professional reporter)

شخصی که شغل اصلی او تهیه خبر، گزارش و مصاحبه در موضوعات و رویدادهای مختلف برای مطبوعات و سازمان‌های خبری در برابر دستمزد است و معمولاً وابسته به یک نشریه یا سازمان خبری است.

• خبرنگار رسمی (official correspondent)

آسمونی : خبرنگاری که به صورت رسمی و ثابت در سازمان استخدام می‌باشد و مشمول مقررات استخدامی و بازنشستگی است.

• خبرنگار عکاس (photojournalist)

عکاسی که به شکل حرفه‌ای درباره رویداد خبری و در ارتباط با فعالیت روزنامه‌نگاری به تهیه عکس و تصویر برای مطبوعات و سازمان‌های رسانه‌ای می‌پردازد.

• دفتر مطبوعاتی (press office; press center)

دفتر نمایندگی مطبوعات داخلی یا خارجی که خارج از مرکز اصلی یا دفتر مرکزی مؤسسه در مناطق مختلف یک شهر یا شهرهای مختلف کشور یا خارج از کشور وجود دارد و به فعالیت‌هایی چون تولید اخبار و اطلاعات، جذب آگهی یا توزیع نشریه می‌پردازد.

• دفتر نمایندگی خبرگزاری داخلی (news agency domesticate office)

دفتری است که به نمایندگی یکی از خبرگزاری‌های داخلی در استان‌های کشور تأسیس شده است و به جمع‌آوری خبر و تهیه گزارش‌ها در زمینه‌های گوناگون می‌پردازد.

• دفتر نمایندگی رسانه‌های خارجی (foreign media office)

دفتری است که توسط یکی از رسانه‌های خارجی در ایران دایر شده و نمایندگی آن مؤسسه خبری را به عهده دارد. این نمایندگی‌ها اخبار و گزارش‌های لازم را تهیه کرده و به دفتر مرکزی خود در خارج از کشور منعکس می‌نمایند.

• دکه فروش مطبوعات (news stand)

آسمونی : جایگاهی که به طور رسمی نسبت به عرضه و فروش مطبوعات اقدام می‌کند.

• روزنامه (نشریه روزانه، نشریه یومیه) (newspaper; daily paper)

نشریه‌ای که همه روزه منتشر می‌شود (مگر در شرایط استثنایی و تعطیلات رسمی) و اخبار و اطلاعات عمومی در عرصه‌های مختلف مانند سیاست، اقتصاد، فرهنگ، ورزش و علم را پوشش می‌دهد.

• روزنامه‌نگار (journalist)

شخصی که شغل اصلی او تهیه و تنظیم و تدوین مقالات، گزارش‌ها، اخبار، تفسیر وقایع و انتخاب شکل و تعیین تیتر برای نشریات به ازای دستمزد است و در زمینه‌های مختلف امور تحریری مطبوعات مهارت دارد.

• سردبیر (editor)

آسمونی : شخص حقیقی که در نشریه عهده‌دار انتخاب، بررسی، سفارش، تأیید مطالب و به‌طور کلی مسئول رسیدگی به امور تحریری نشریه است.

• شمارگان (تیراژ) (circulation)

تعداد نسخه‌های چاپ یا تکثیر شده از یک اثر در یک نوبت چاپ و انتشار که برای توزیع آماده شده‌اند، اعم از آنکه تمامی آنها توزیع شده یا نشده باشد.

• شورای سردبیری (editorial council)

گروهی که وظایف سردبیر را به عهده دارد.

• صاحب‌ امتیاز نشریه (proprietor/ owner)

شخص حقیقی یا حقوقی که مسئولیت سیاستگذاری، تعیین خط مشی و کلیه امور مؤسسه مطبوعاتی را بر عهده دارد.

• عامل پخش مطبوعات (press distribution agent)

شخصیت حقیقی یا حقوقی است که به توزیع نشریات در حوزه جغرافیایی معینی اقدام می‌کند.

• عاملین مطبوعات (press agents)

اشخاصی که در حوزه مطبوعات فعالیت می‌نمایند اعم از فعالیت مدیریتی، تحریریه‌ای، فنی، اداری و توزیع.

• عنوان نشریه (title)

آسمونی : نام نشریه است که در سرلوحه همه شماره‌های نشریه با طراحی خاص، درج و نشریه از طریق آن شناخته می‌شود.

• کانون آگهی و تبلیغاتی (advertisement and propagation section)

منظور از کانون تبلیغاتی، مؤسساتی هستند که کار آنها دارای جنبه تولیدی و شامل مشاوره، تنظیم و تهیه برنامه‌ها و محصولات تبلیغاتی و انجام خدمات روابط عمومی یا تحقیقاتی مرتبط برای معرفی و فروش کالا و ارایه سفارش اجرای آگهی از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی می‌باشد.

• کانون تبلیغاتی (advertisement section division center)

مسسه‌ای که کار آن مشاوره، تنظیم، تهیه و تولید و اجرای برنامه‌ها و محصولات تبلیغاتی و روابط عمومی برای پخش از رسانه‌ها مانند صدا و سیما و مطبوعات و نیز ارایه تبلیغات محیطی و خدمات مرتبط برای معرفی یا فروش کالا یا خدمات است.

• گاهنامه (periodical)

نشریه‌ای که ترتیب انتشار نامشخصی داشته باشد.

• مدیرمسئول (managing director)

شخص حقیقی منتخب صاحب امتیاز که بر اساس قانون، مسئولیت کلیه مطالب و محتوای نشریه را بر عهده دارد

• مراکز توزیع مطبوعات (distribution center/ distribution agency)

مرکزی که امر توزیع مطبوعات را بین تکفروشان به عهده دارد.

• مشترک مطبوعات (press subscriber)

شخصی حقیقی یا حقوقی که با تکمیل فرم اشتراک و پرداخت مبلغ مشخصی برای دوره‌ای معین در فهرست مشترکین تولیدات قرار می‌گیرد. آسمونی : به‌گونه‌ای که مشخصاتش ثبت و شماره اشتراک به وی اختصاص داده می‌شود.

• مطبوعات (press/ publication)

نشریاتی که به طور منظم با نام ثابت، تاریخ و شماره به صورت اوراق چاپی یا الکترونیکی در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، علمی، ورزشی، هنری و دیگر موارد منتشر می‌شوند. مطبوعات از نظر ترتیب انتشار به روزانه و غیر روزانه، از نظر محتوا به عمومی و تخصصی، از نظر زمینه انتشار به دو گروه تخصصی و علمی و نشریات غیرتخصصی و از نظر گستره توزیع به بین‌المللی، سراسری، منطقه‌ای و محلی و از نظر مخاطبان به عموم، گروه‌های سنی خاص و اقشار اجتماعی خاص (متخصصین، زنان، دانشجویان، دانش‌آموزان، صاحبان حِرَف و مشاغل خاص) تقسیم می‌شوند.

• مؤسسه مطبوعاتی (press institute)

مؤسسه‌ای که مدیریت واحد در زمینه تولید، چاپ و توزیع مطبوعات فعالیت می‌کند.

• نشریه (publication)

آسمونی : هر نوع ماده مکتوب (به‌جز کتاب) که به‌صورت چاپی یا غیرچاپی در سطحی محدود یا گسترده در اشکال مختلف منتشر می‌شود.

• نشریه ادواری (periodical)

نشریه‌ای که به صورت پی‌درپی و در فاصله زمانی منظم و ثابت مانند دو شماره در هفته، هفتگی، دو هفته یک بار، ماهانه، فصلی یا سالانه با عنوان واحد منتشر می‌شود و ترتیب انتشار آنها از قبل معلوم است.

• نشریه الکترونیکی (electronic paper)

نشریه‌ای که اطلاعات آن به جای چاپ بر روی کاغذ از طریق فناوری‌های نوین اطلاعاتی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.

• نشریه بین‌المللی (international publication)

نشریه‌ای که با گستره توزیع بین‌المللی منتشر می‌شود.

• نشریه تخصصی (specialist publication)

نشریه‌ای که در یکی از شاخه‌ها از قبیل علوم پایه، علوم انسانی، پزشکی و پیراپزشکی، فنی – مهندسی، کشاورزی، هنر، کلیات علوم، علمی، فنی، هنری، فرهنگی و اجتماعی برای مخاطبان خاص منتشر می‌شود.

• نشریه سراسری (nation (wide) publication)

نشریه‌ای که با گستره توزیع در سطح کشور منتشر می‌شود.

• نشریه داخلی (internal domestic publication)

نشریه‌ای که در محدوده داخلی سازمان‌ها و با توجه به حیطه وظایف و مسئولیت‌های سازمان به صورت خبری یا غیرخبری منتشر می‌شود و معمولاً به صورت رایگان عرضه می‌شود.

• نشریه علمی-تخصصی (scientific publication)

آسمونی : نشریه تخصصی

• نشریه عمومی (general periodical)

نشریه‌ای که اخبار و اطلاعات عمومی را در زمینه‌های گوناگون پوشش می‌دهد.

• نشریه غیرادواری (گاهنامه) (non- periodical)

نشریه‌ای که فاصله زمانی میان انتشار دو شماره پی‌درپی آن ثابت و مشخص نیست.

• نشریه غیرتخصصی (non-specialist periodical)

این گروه از نشریات به دو دسته کلی تقسیم می‌شود.

1. اجتماعی: شامل فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، مسایل اجتماعی، طنز و سرگرمی سالم، ورزشی، معلومات عمومی.
2. هنری: شامل سینما، تئاتر، عکاسی، گرافیکی، کاریکاتور، هنرهای تجسمی، ادبیات داستانی، شعر، هنرهای دستی.

• نشریه محلی (local publication)

آسمونی : نشریه‌ای که با گستره توزیع در سطح استان و شهرستان منتشر می‌شود.

• نشریه منطقه‌ای (regional publication)

نشریه‌ای که با گستره توزیع بیشتر از یک استان و شهرستان و در سطح یک منطقه منتشر می‌شود.

• نیروی انسانی تحریری مطبوعات (editorial manpower of press)

اشخاصی که در زمینه تولید محتوای مطبوعات بجز آگهی فعال هستند و عضو هیئت تحریریه یک نشریه به شمار می‌آیند و رابطه‌ای پایدار و ثابت با مؤسسه مطبوعاتی یا نشریه خاص دارند. سردبیران، دبیران، معاونان سرویس‌ها، خبرنگاران، گزارشگران، مفسران، نویسندگان، مترجمان و خبرنگاران عکاس، کارکنان تحریری را تشکیل می‌دهند.

• نیروی انسانی غیرتحریری مطبوعات (Technical manpower of press)

اشخاصی که در بخش‌های غیرتحریری یک نشریه یا مؤسسه مطبوعاتی کار می‌کنند.

• ویزای خبرنگاری (روادید خبری یا مطبوعاتی) (Press visa)

نوعی از روادید است که با هماهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نمایندگان خبری رسانه‌های خارجی برای اقامت حداکثر تا سه ماه توسط نمایندگی‌های کنسولی ج.ا.ا در خارج از کشور صادر می‌گردد.

• هفته‌نامه (weekly)

آسمونی : نشریه‌ای که ترتیب انتشار آن هر هفته یک بار باشد.

• هیئت تحریریه نشریه (Editorial board)

گروهی مرکب از سردبیر، شورای سردبیری، دبیران سرویس، خبرنگاران، گزارشگران، نویسندگان، مترجمان، خبرنگاران عکاس که وظیفه تهیه و تنظیم مطالب نشریه را از حیث شکلی و محتوایی بر عهده دارند و معمولاً رابطه آنها با مؤسسه مطبوعاتی، رسمی و پایدار است.